Interpelacja nr 2376 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie programu „Rodzina 500 plus” i zasady przyznawania świadczeń, gdy jeden z rodziców przebywa za granicą.

 

Część osób, gdzie jeden z rodziców jest zatrudniony zagranicą, nie zamierza w ogóle ubiegać się o 500 zł na pierwsze dziecko, ponieważ wiedzą, że nie spełniają kryterium dochodowego. Jednak okazuje się, iż jeżeli tego nie zrobią to stracą świadczenia, które były im dotychczas gwarantowane w innych krajach UE.

Co do zasady, gdy gmina otrzyma wniosek, w którym będzie wskazane, że matka lub ojciec przebywa w celach zarobkowych w innym kraju UE, powinna je przekazać do marszałka województwa. To jego pracownicy zweryfikują, czy w danej sprawie mają zastosowania przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Na ich podstawie określane jest, które państwo ma pierwszeństwo w przyznaniu pomocy finansowej na dzieci.

Jeżeli obydwoje rodzice są zatrudnieni, to jako pierwsze płaci to państwo, gdzie przebywa opiekun dziecka, bądź dzieci. Zatem, przykładowo, jeśli dzieci są z matką w Polsce, zaś ojciec pracuje w Niemczech, to rodzina otrzyma dodatek dyferencyjny w kwocie stanowiącej różnicę między kwotą świadczenia obowiązującego w Niemczech a świadczenia wychowawczego obowiązującego w Polsce.

W przypadku takich rodzin, do polskich urzędów powinny wpływać wnioski o przyznanie zasiłku także na pierwsze dziecko, pomimo, iż w wielu przypadkach jest przekroczony próg dochodowy. Dopiero, jak marszałek województwa wyda negatywną zgodę w sprawie pierwszego dziecka, to rozstrzygnięcie sprawy trafi do właściwej instytucji zagranicznej. Zanim od marszałka nie wpłynie decyzja, rodzic np. w Niemczech będzie otrzymywał zasiłek pomniejszony o 500 zł.

Biorąc pod uwagę liczbę emigrantów i rozbitych przez stopę bezrobocia w Polsce rodzin, jaki według rządu jest szacowany czas na negatywne rozpatrzenie przez marszałków województw wniosków o zasiłki wychowawcze?

Czy rząd akceptując ustawę 500+ nie widział łatwiejszego rozwiązania, aniżeli zmuszania rodzica do składania wniosku, który musi być rozpatrzony negatywnie?

Czy istnieją prawnie usankcjonowane rozwiązania pomiędzy Polską a innymi krajami UE pozwalające na „kompensowanie” tego typu zasiłków?

Poseł Paweł Kobyliński

7 kwietnia 2016 r.

 

Odpowiedź na interpelację nr 2376 w sprawie programu „Rodzina 500 plus” i zasady przyznawania świadczeń, gdy jeden z rodziców przebywa zagranicą

Koordynacja świadczenia wychowawczego przewidzianego w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2016 r. poz. 195) odbywa się na tych samych zasadach, jak innych świadczeń rodzinnych przyznawanych do tej pory przez instytucje państw członkowskich Unii Europejskiej. Świadczenie wychowawcze będzie zatem koordynowane w ten sam sposób jak zasiłki rodzinne wraz z dodatkami, przewidziane ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych – w oparciu o:

• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Oznacza to, że wnioskodawca nie może jednocześnie pobierać pełnej kwoty świadczeń rodzinnych w dwóch państwach członkowskich, jednak otrzyma najwyższą kwotę świadczeń rodzinnych przewidzianą w ustawodawstwie jednego z tych państw. Działania te wynikają z zakazu kumulacji świadczeń o charakterze rodzinnym, przewidzianego w art. 10 rozporządzenia 883/2004.

Kolejność pierwszeństwa w wypłacie świadczeń ustalana jest w oparciu o zapisy zawarte w art. 68 rozporządzenia 883/2004, następująco:

• w pierwszej kolejności świadczenia przyznawane są z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek,
• w drugiej kolejności – z tytułu otrzymywania emerytury lub renty,
• w ostatniej – na podstawie miejsca zamieszkania (art. 68 rozporządzenia 883/2004).

W tym miejscu warto wskazać, że państwo mające pierwszeństwo wypłaca pełną kwotę świadczeń rodzinnych (po spełnieniu kryteriów przewidzianych w jego ustawodawstwie), natomiast drugie zainteresowane państwo, wypłaca różnicę (tzw. dodatek dyferencyjny) – w przypadku, gdy kwota świadczeń w tym państwie przewyższa kwotę świadczeń rodzinnych w pierwszym państwie. Należy zauważyć, że instytucje właściwe ds. koordynacji świadczeń rodzinnych porównują ogólną kwotę świadczeń rodzinnych oraz informują się wzajemnie o kwotach świadczeń rodzinnych, przyznawanych na wniosek obywatela przez ich instytucje właściwe. Pozwala to dokonać porównania kwot wszystkich świadczeń rodzinnych oraz ustalić prawo oraz wysokość przysługującego świadczenia lub dodatku dyferencyjnego w danym państwie.

Podkreślenia wymaga fakt, że w przypadku, kiedy to Polska jest państwem, którego ustawodawstwo ma zastosowanie z tytułu pierwszeństwa do wypłaty świadczeń rodzinnych, istnieje konieczność złożenia wniosku na wszystkich członków rodziny, niezależnie od faktu spełnienia kryterium dochodowego, np. uprawniającego do otrzymania świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko. Prawo do pobierania danego świadczenia może zostać ustalone tylko i wyłącznie na podstawie złożonego wniosku. Co więcej, jeżeli po przeprowadzeniu postępowania oraz wydaniu decyzji w sprawie, instytucja właściwa uzna, że na podstawie ustawodawstwa innego państwa członkowskiego może istnieć prawo do dodatku dyferencyjnego, zgodnie z art. 68 ust. 2 rozporządzenia podstawowego 883/2004, przekaże taki wniosek do instytucji właściwej tego innego państwa oraz informuje o swojej decyzji w sprawie wniosku – w oparciu o art. 60 ust. 2 rozporządzenia 987/2009. Warto zatem podkreślić, że praktyka taka nie wynika z przepisów krajowych, ale rozporządzeń unijnych, które określają wprost procedurę postępowania. Tym samym w takim przypadku niezbędne jest wydanie decyzji odmownej w celu zapewnienia, by strona otrzymała pełną kwotę świadczeń z zagranicy (bez potrącenia świadczeń z Polski). Świadczenia te będą mogły zostać przyznane w postaci dodatku dyferencyjnego, na podstawie ustawodawstwa państwa właściwego do przyznania świadczeń rodzinnych w drugiej kolejności, a ich wysokość wyliczona zostanie w oparciu o decyzję, wydaną przez państwo, którego ustawodawstwo ma zastosowanie z tytułu pierwszeństwa. Niezłożenie wniosku, a w konsekwencji brak decyzji polskiej instytucji w sprawie, może powodować, że instytucja zagraniczna zawiesi prawo do świadczeń do kwoty w wysokości świadczenia wychowawczego, o które strona się nie ubiegała. Należy podkreślić, że w każdym przypadku data złożonego wniosku o świadczenia rodzinne jest wiążąca dla obu zainteresowanych instytucji.

Analogicznie – zgodnie z przepisami unijnymi – prowadzone są postepowania w sprawie świadczeń rodzinnych przez wszystkie zainteresowane instytucje państw członkowskich w przypadkach, kiedy dane ustawodawstwo ma zastosowanie na zasadzie pierwszeństwa. Prawo do świadczeń rodzinnych ustalane jest zwykle na wniosek obywatela (w zależności od wewnętrznych przepisów danego państwa), a decyzja w sprawie świadczeń rodzinnych przekazywana jest w następnej kolejności drugiemu zainteresowanemu państwu, które dopiero na jej podstawie może ustalić prawo do ewentualnego dodatku dyferencyjnego oraz obliczyć jego kwotę w oparciu o wysokość świadczeń przysługujących w innym państwie.

Warto podkreślić, że prowadzone dotychczas przez instytucje polskie postępowania w sprawie świadczeń, przyznawanych w oparciu o przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych oraz przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego podlegały taki samym zasadom. Z uwagi na niski próg kryterium dochodowego, przewidzianego przepisami ww. ustawy w większości przypadków, w których ustawodawstwo polskie miało zastosowanie na zasadach pierwszeństwa, instytucje polskie wydawały decyzje odmowne. Tylko i wyłącznie na podstawie odmownej decyzji polskiej instytucja zagraniczna ma możliwość przyznania pełnej kwoty świadczeń – w postaci dodatku dyferencyjnego. W innym przypadku suma świadczeń, które mogłyby zostać przyznane w Polsce, gdyby osoba skorzystała z przysługującego jej prawa i złożyła wniosek o świadczenia rodzinne, może być potrącana z ogólnej kwoty świadczeń, przyznanej przez państwo właściwe w drugiej kolejności – decyzję w tej sprawie podejmuje instytucja zagraniczna.

Odnosząc się do kwestii terminów rozpatrywania wniosków o świadczenie wychowawcze w kontekście potrzeby uzyskania informacji z instytucji zagranicznych uprzejmie wyjaśniam, że ustawodawca unijny szeroko omówił to zagadnienie zarówno w przepisach rozporządzenia wykonawczego jak również Decyzji Nr F2 z dnia 23 czerwca 2015 r w sprawie wymiany danych między instytucjami do celów przyznawania świadczeń rodzinnych. Zainteresowane instytucje niezwłocznie przekazują między sobą wszelkie informacje niezbędne do ustalenia uprawnienia i wyliczenia świadczeń rodzinnych oraz wystawiają na ich potrzeby dokumenty, a w każdym przypadku w terminach określonych w ustawodawstwie zainteresowanych państw członkowskich. Należy pamiętać, że również na wnioskodawcy ciąży obowiązek współpracy z instytucją, polegający na przekazywaniu instytucji właściwej informacji, dokumentów lub dowodów potwierdzających, niezbędnych dla ustalenia sytuacji lub sytuacji ich rodzin, do ustalenia lub utrzymania ich praw i obowiązków oraz określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa oraz wynikających z niego obowiązków tych osób – art. 3 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego. Co więcej, zgodnie z wspomnianą wyżej Decyzją F2, dodatek dyferencyjny powinien zostać obliczony i wypłacony przez państwo właściwe w drugiej kolejności niezwłocznie po tym, jak osoba zainteresowana nabędzie prawa do świadczenia, a państwo członkowskie posiada wszelkie informacje niezbędne do jego wyliczenia. Podsumowując, decyzja w sprawie odmowy/przyznania świadczenia, a następnie ewentualnego dodatku dyferencyjnego powinna – w przypadku posiadania wszelkich niezbędnych informacji – zostać wydana niezwłocznie, a w każdym przypadku w terminach określonych w ustawodawstwie zainteresowanego państwa członkowskiego.

Przepisy unijne regulują także kwestie, dotyczące wyrównywania należności w przypadkach, kiedy świadczenia zostały uznane za nienależnie pobrane. Zgodnie z art. 72 rozporządzenia 987/2009 instytucja państwa, które wypłaciło nienależnie pobrane świadczenia może, na warunkach i w granicach przewidzianych w stosowanym przez tę instytucję ustawodawstwie, wystąpić do instytucji każdego innego państwa, odpowiedzialnej za wypłatę świadczeń zainteresowanemu, o potrącenie nienależnej kwoty z bieżących płatności.

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Marcin Zieleniecki

Warszawa, 29 kwietnia 2016 r.

źródło: sejm.gov.pl