Uprawnienia urlopowe związane z rodzicielstwem

Uprawnienia pracownicze dotyczące urlopów związanych
z pełnieniem funkcji rodzicielskich zostały uregulowane
w Dziale 8 Kodeksu pracy. Należy wskazać, że 2 stycznia 2016 r. weszły w życie zmiany wynikające z nowelizacji k.p. z dn. 24.07.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1268), zmienionej następnie ustawą z dn. 25.09.2015 r. (Dz.U. poz. 1735). Wprowadzono nimi nowe rozwiązania, które polegają przede wszystkim na:

włączeniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego do urlopu rodzicielskiego,
umożliwieniu wykorzystania urlopu rodzicielskiego jednorazowo albo w nie więcej niż 4 częściach i nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia,
wprowadzeniu zasady, zgodnie z którą urlop rodzicielski ulega proporcjonalnemu wydłużeniu w sytuacji, gdy łączy się go z pracą w niepełnym wymiarze czasu pracy,
wydłużeniu okresu wykorzystywania urlopu ojcowskiego do ukończenia przez dziecko 2. roku życia,
rozszerzeniu zakresu przypadków, w których rodzice dziecka mogą dzielić się uprawnieniami z tytułu macierzyństwa,
poszerzeniu kręgu osób uprawnionych do dzielenia się uprawnieniem do urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz zasiłku macierzyńskiego o najbliższych członków rodziny w sytuacji śmierci mamy dziecka, porzucenia przez nią dziecka lub gdy mama dziecka jest niezdolna do samodzielnej egzystencji,
wydłużeniu do 21 dni po porodzie terminu składania wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (tzw. długi wniosek)

Oprócz zmian w k.p. należy także zwrócić uwagę na nowe akty wykonawcze dotyczące omawianej problematyki, którymi są:

MRPiPS z dn. 08.12.2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz.U. poz. 2205, ze zm.),
MRPiPS z dn. 08.12.2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. poz. 2243).

Wymienione rozp. zostały uwzględnione w treści niniejszego punktu.

Definicje Działu 8 k.p.

Dla potrzeb przewidzianych w Dziale 8 k.p. ustawodawca określił uchwalając nowelizację z dn. 24.07.2015 r. (Dz.U. poz. 1268, ze zm.), definicje odnoszące się do osób dysponujących prawem do korzystania z uprawnień związanych z rodzicielstwem. Wspomniane definicje mają szczególne znaczenie w przypadku zamiaru korzystania przez daną osobę z urlopu: macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego oraz ojcowskiego. Oznacza to zatem, że zgodnie z art. 1751 k.p. ilekroć w przepisach Działu 8 k.p. jest mowa o:

1) ubezpieczonej – matce dziecka – należy przez to rozumieć matkę dziecka niebędącą pracownicą, objętą ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Dz.U. z 2020 r. poz. 266, z późn. zm.);

2) ubezpieczonym – ojcu dziecka – należy przez to rozumieć ojca dziecka niebędącego pracownikiem, objętego ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych;

3) pracowniku – innym członku najbliższej rodziny – należy przez to rozumieć będącego pracownikiem, innego niż pracownik – ojciec wychowujący dziecko, członka najbliższej rodziny, o którym mowa w art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 870);

4) ubezpieczonym – innym członku najbliższej rodziny – należy przez to rozumieć niebędącego pracownikiem, innego niż ubezpieczony – ojciec dziecka, ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, o którym mowa w art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Urlop macierzyński

Prawo do urlopu macierzyńskiego przysługuje pracownicy – matce dziecka. W przypadkach i na zasadach określonych w przepisach k.p. z urlopu macierzyńskiego może skorzystać także pracownik – ojciec dziecka (patrz niżej). Urlop macierzyński jest uprawnieniem pracowniczym, dlatego nie przysługuje osobom wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy.

Wymiar urlopu

Zgodnie z art. 180 § 1 k.p. pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Urlop macierzyński jest uprawnieniem powszechnie obowiązującym i bezwarunkowo wymagalnym. Pracodawca nie może odmówić udzielenia tego urlopu lub bezpodstawnie skrócić jego wymiaru, jeżeli prawo do tego urlopu przysługuje zgodnie z przepisami k.p. Również osoba uprawniona do urlopu macierzyńskiego nie może zrzec się do niego prawa (w całości lub części) ani skrócić wymiaru tego urlopu – z wyjątkiem prawa pracownicy do rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego na podstawie art. 180 § 4 k.p. oraz niemożności kontynuowania tego urlopu w okolicznościach przewidzianych w art. 180 § 6 k.p.

Przed przewidywaną datą porodu pracownica może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Po porodzie przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem aż do wyczerpania wymiaru, o którym mowa powyżej.

Uprawnienia pracownika – ojca

Zgodnie z art. 180 § 4 k.p. pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i powrócić do pracy, jeżeli:

pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik –ojciec wychowujący dziecko;
przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko przysługuje, w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego (art. 180 § 5 k.p.).

Zgodnie z art. 180 § 6 k.p. pracownica legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu, jeżeli:

pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko albo pracownik – inny członek najbliższej rodziny;
przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka albo ubezpieczony – inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje, w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego (art. 180 § 7 k.p.).

Tryb postępowania w przypadkach opisanych wyżej w § 4 i 6 określa art. 180 § 8 k.p. Pracownica, która chce zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego, składa pracodawcy pisemny wniosek w tej sprawie w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w rozp. MRPiPS
z dn. 08.12.2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243), zwanym dalej „rozp. MRPiPS z dn. 08.12.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243)”. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownicy.

Części urlopu macierzyńskiego, o której mowa w wyżej cyt. przepisach art. 180 § 4 pkt 1, § 5, § 6 pkt 1 i § 7 k.p., pracodawca udziela, odpowiednio, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny, na jego pisemny wniosek, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w rozp. MRPiPS z dn. 08.12.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243). Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika – ojca wychowującego dziecko albo pracownika – innego członka najbliższej rodziny.

Przerwanie urlopu macierzyńskiego na pobyt w szpitalu

Zgodnie z art. 180 § 10 k.p. pracownica, która przebywa w szpitalu albo innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, może przerwać urlop macierzyński na okres pobytu w tym szpitalu albo przedsiębiorstwie, jeżeli:

część urlopu macierzyńskiego za ten okres wykorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko albo pracownik – inny członek najbliższej rodziny;
osobistą opiekę nad dzieckiem w tym okresie będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka albo ubezpieczony – inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje, w przypadku przerwania przez ubezpieczoną – matkę dziecka pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym ubezpieczona – matka dziecka przebywa w szpitalu albo innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego (art. 180 § 11 k.p.).

Urlop macierzyński w razie zgonu pracownicy lub porzucenia dziecka

Zgodnie z art. 180 § 12 k.p. w przypadku zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego albo ubezpieczonej – matki dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny, przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu zgonu pracownicy albo ubezpieczonej – matki dziecka.

Zgodnie z art. 180 § 13 k.p. w przypadku porzucenia dziecka przez pracownicę w czasie urlopu macierzyńskiego albo ubezpieczoną – matkę dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny, przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu porzucenia dziecka, nie wcześniej jednak niż po wykorzystaniu przez:

pracownicę, po porodzie, co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego;
ubezpieczoną – matkę dziecka, zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie.

Łączny wymiar urlopu macierzyńskiego oraz urlopu macierzyńskiego i okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu w okolicznościach opisanych w art. 180 § 4–7 i § 10–13 k.p., nie może przekroczyć ustawowego wymiaru urlopu macierzyńskiego, określonego w art. 180 § 1 k.p.

Urlop macierzyński, gdy matka nie jest ubezpieczona

Odrębny przepis (art. 180 § 15 k.p.) dotyczy matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z dn. 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, albo nieposiadającej tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem. W przypadku zgonu matki, porzucenia dziecka przez matkę albo w razie niemożności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji – pracownikowi będącemu ojcem wychowującym dziecko albo pracownikowi będącemu innym członkiem najbliższej rodziny przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu zgonu matki dziecka, porzucenia przez nią dziecka albo powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Wniosek pracownika – ojca lub innego członka najbliższej rodziny

W okolicznościach, o których mowa w art. 180 § 10 pkt 1 i § 11–13 i 15, części urlopu macierzyńskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika – ojca wychowującego dziecko albo pracownika – innego członka najbliższej rodziny. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w rozp. MRPiPS z dn. 08.12.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243). Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek.

Urlop macierzyński, jeżeli matka dziecka pracuje

Zgodnie z art. 180 § 17 k.p., jeżeli matka dziecka nieposiadająca tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa podejmie zatrudnienie w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko przysługuje, w okresie trwania zatrudnienia matki dziecka, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej od dnia podjęcia zatrudnienia przez matkę dziecka aż do wyczerpania wymiaru, o którym mowa w art. 180 § 1 k.p. Przepis art. 180 § 9 k.p. stosuje się odpowiednio – co oznacza, że urlop przysługuje na pisemny wniosek pracownika będącego ojcem, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu.

Tryb udzielania urlopu macierzyńskiego

Jak wynika z treści art. 183¹ § 1 k.p., tydzień urlopu macierzyńskiego odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Tę regułę należy stosować przy udzielaniu zarówno urlopu macierzyńskiego, jak i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

W przypadku gdy pracownica nie korzysta z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego jest dzień porodu (art. 183¹ § 2 k.p.). Maksymalny wymiar urlopu macierzyńskiego, jaki może przypadać przed przewidywaną datą porodu, to 6 tygodni (art. 180 § 2 k.p.). W przypadku wykorzystania części urlopu macierzyńskiego przed porodem, pozostała część tego urlopu wykorzystywana jest przez pracownicę do wyczerpania pełnego przysługującego jej wymiaru urlopu macierzyńskiego. Udzielenie urlopu macierzyńskiego – w wymiarze należnym po porodzie – następuje w oparciu o zaświadczenie lekarskie zawierające informację o dacie porodu.

Wymiar urlopu macierzyńskiego oraz tryb jego udzielania w razie zaistnienia szczególnych okoliczności

Urodzenie martwego dziecka lub zgon dziecka przed upływem 8 tygodni życia

W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Jeżeli zdarzenie takie nastąpiło przy porodzie, w wyniku którego pracownica urodziła więcej niż jedno dziecko, urlop macierzyński przysługuje w wymiarze ustalonym stosownie do liczby dzieci pozostałych przy życiu. W przypadku natomiast, gdy zgon dziecka nastąpi po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka (w razie ciąży mnogiej wymiar urlopu ulega ponownemu ustaleniu – odpowiednio do liczby dzieci pozostałych przy życiu).

Urodzenie dziecka wymagającego opieki szpitalnej

Zgodnie z art. 181 k.p. część urlopu macierzyńskiego może być przesunięta – na wniosek pracownicy – w razie urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej. Zastosowanie tego wariantu jest uzależnione od wykorzystania przez pracownicę 8 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie. Przesuniętą część urlopu macierzyńskiego pracownica wykorzystuje w terminie późniejszym – po wyjściu dziecka ze szpitala.

Porzucenie dziecka

W przypadku porzucenia dziecka przez pracownicę lub umieszczenia dziecka, na podstawie orzeczenia sądu, w pieczy zastępczej, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym albo w zakładzie rehabilitacji leczniczej, pracownicy nie przysługuje część urlopu macierzyńskiego przypadająca po dniu porzucenia dziecka albo umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym albo w zakładzie rehabilitacji leczniczej. Jednakże urlop macierzyński po porodzie nie może wynosić mniej niż 8 tygodni.

Urlop ojcowski

Zgodnie z art. 182³ § 1 k.p. pracownik – ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:

1) do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia albo

2) do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika –ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu; pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w rozp. MRPiPS z dn. 08.12.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243).

Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.

Uprawnienie wynikające z art. 182³ k.p. ma autonomiczny charakter, tzn. pracownik – ojciec wychowujący dziecko ma prawo skorzystać z urlopu ojcowskiego także wówczas, gdy matka dziecka przebywa na urlopie macierzyńskim.

Do urlopu ojcowskiego stosuje się odpowiednio przepisy art. 45 § 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 177, art. 181 oraz art. 183¹ § 1 k.p.

Urlop rodzicielski

Z urlopu rodzicielskiego może skorzystać zarówno pracownica – matka dziecka, jak i pracownik – ojciec dziecka.

Zgodnie z art. 182^1a § 1 k.p. po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:

32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
34 tygodni – w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci.

Urlop rodzicielski w ww. wymiarze przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka. Mogą z niego jednocześnie korzystać oboje rodzice – w takim przypadku łączny wymiar urlopu nie może przekraczać wymiaru podstawowego.

W okresie pobierania przez jednego z rodziców dziecka zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego drugi rodzic może korzystać z urlopu rodzicielskiego. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego i okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać wymiaru podstawowego, o którym mowa w ww. § 1.

Wniosek o udzielenie urlopu

Urlop rodzicielski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w rozp. MRPiPS z dn. 08.12.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243). Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika. Liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu. W liczbie wykorzystanych części urlopu uwzględnia się także liczbę wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części, złożonych przez ubezpieczoną – matkę dziecka lub ubezpieczonego – ojca dziecka.

Możliwość złożenia tzw. długiego wniosku

Zgodnie z art. 179¹ § 1 k.p. pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182^1a § 1 k.p. O terminie złożenia wniosku decyduje pracownica – może go złożyć w dowolnym czasie przed porodem; jeżeli jednak czyni to po porodzie, musi dochować ww. terminu.

Jak wynika z art. 179¹ § 2 k.p. pracownica, która złożyła taki wniosek, może dzielić się z pracownikiem – ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym – ojcem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego albo pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, zgodnie z zasadami określonymi w art. 182^1c § 2 i 4 k.p. (patrz niżej). Przepis § 2 stosuje się odpowiednio do pracownika – ojca wychowującego dziecko, w przypadku gdy ubezpieczona – matka dziecka złożyła wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego
i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, o którym mowa w art. 30a ust. 1 ustawy z dn. 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2016 r. poz. 372).

W powyższych przypadkach (art. 179¹ § 2 i 3 k.p.) pisemny wniosek dotyczący:

rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy – składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy;
udzielenia urlopu rodzicielskiego w całości albo w części – składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części.

Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wnioski, o których mowa powyżej. Do wniosków dołącza się dokumenty określone w rozp. MRPiPS z dn. 08.12.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243).

Zasady ustalania okresu urlopu rodzicielskiego

Szczegółowe kwestie dotyczące korzystania z urlopu rodzicielskiego zostały określone w art. 182^1c–182^1g k.p. Zgodnie z ogólną zasadą (art. 182^1c § 1 k.p.) urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Kolejna reguła mówi, że urlop rodzicielski jest udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego – w nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia.

Od tej reguły ustawodawca przewidział jedno odstępstwo: po wykorzystaniu 16 tygodni urlopu pracownik może wrócić do pracy, a pozostałą część urlopu wykorzystać później. Zgodnie bowiem z art. 182^1c§ 3 k.p. urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu. Liczba wykorzystanych w tym trybie części urlopu pomniejsza liczbę części przysługującego urlopu wychowawczego.

Żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni, z wyjątkiem:

pierwszej części urlopu rodzicielskiego, która w przypadku:

a) urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż 6 tygodni,

b) przyjęcia przez pracownika, o którym mowa w art. 183 § 1 k.p., na wychowanie dziecka w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia, nie może być krótsza niż 3 tygodnie;

sytuacji, gdy pozostała do wykorzystania (czyli ostatnia) część urlopu jest krótsza niż 8 tygodni.

Rezygnacja z urlopu

Zgodnie z art. 182^1d § 3 k.p. pracownik może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie za zgodą pracodawcy
i powrócić do pracy.

Łączenie urlopu z pracą – zasady wydłużania urlopu

Zgodnie z art. 182^1e § 1 k.p. pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.

Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w rozp. MRPiPS z dn. 08.12.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243). Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie ewentualnej odmowy pracodawca informuje pracownika na piśmie.

W przypadku łączenia przez pracownika urlopu z pracą wymiar tego urlopu ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:

64 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
68 tygodni – w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci.

Okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy, i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu. W przypadku gdy łączenie urlopu z pracą odbywa się przez część urlopu, proporcjonalne wydłużenie wymiaru tego urlopu następuje wyłącznie w odniesieniu do tej części urlopu. Jeżeli powstała w wyniku wydłużenia wymiaru urlopu część urlopu nie odpowiada wielokrotności tygodnia, to jest ona udzielana w dniach. Przy udzielaniu urlopu niepełny dzień pomija się.

Przykład: w przypadku pracownicy, która przez cały okres urlopu rodzicielskiego wykonuje pracę w wymiarze 1/4 etatu, urlop ulega wydłużeniu o 8 tygodni (32 tygodnie x 1/4). Z kolei w przypadku pracownicy, która przez 2 tygodnie urlopu rodzicielskiego wykonuje pracę w wymiarze 1/3 etatu, urlop ulega wydłużeniu o 4 dni (14 dni x 1/3 = 4,6 dnia).

Część urlopu rodzicielskiego, o którą urlop został proporcjonalnie wydłużony, wydłuża część urlopu rodzicielskiego, podczas której pracownik łączył korzystanie z urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy udzielającego urlopu. (Oznacza to, że wydłużenie urlopu rodzicielskiego nie stanowi jego odrębnej części).

Przykład: pracownica podczas korzystania z pierwszej części urlopu rodzicielskiego, trwającej 8 tygodni, pracowała w wymiarze 1/2 etatu, i na 21 dni przed zakończeniem tej części wystąpiła o drugą część urlopu w wymiarze 10 tygodni. Pierwsza część urlopu tej pracownicy ulega więc wydłużeniu o 4 tygodnie (8 tygodni x 1/2), a następnie pracownica wykorzystuje drugą część.

We wniosku pracownik określa sposób wykorzystania części urlopu rodzicielskiego, o którą urlop zostanie proporcjonalnie wydłużony. Jeżeli pracownik zamierza pracować w niepełnym wymiarze czasu pracy podczas korzystania z części urlopu powstałej w wyniku wydłużenia, to wymiar tej części urlopu oblicza się, dzieląc długość części urlopu powstałej w wyniku wydłużenia przez różnicę liczby 1 i wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik zamierza łączyć korzystanie z tej części urlopu z wykonywaniem pracy.

Przykład: pracownica przez 8 tygodni łączy urlop rodzicielski z pracą w wymiarze 1/2 etatu, co powoduje, że urlop ulega wydłużeniu, lecz w okresie wydłużonego urlopu pracownica nadal wykonuje pracę w wymiarze 1/2 etatu. To powoduje, że pierwsza część urlopu ulega wydłużeniu o 8 tygodni [8 tygodni x 1/2: (1-1/2)].

Do urlopu rodzicielskiego stosuje się odpowiednio przepisy: art. 45
§ 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 177, art. 180 § 6–17, art. 180¹ § 2, art. 181, art. 182 zdanie pierwsze i art. 183¹ § 1 k.p.

Uprawnienia pracowników przysposabiających dziecko i rodziców adopcyjnych

Zgodnie z art. 182⁴ k.p. pracownik, nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, może złożyć pisemny wniosek
o udzielenie mu, bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182^1a § 1 k.p. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika. W tym przypadku odpowiednio stosuje się art. 179¹ k.p.

Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Zgodnie z art. 183 § 1 k.p. pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

20 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
31 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
33 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
35 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
37 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci

– nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Jeżeli pracownik, o którym mowa wyżej, przyjął dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia, ma prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 183 § 3 k.p.).

Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego jest udzielany na pisemny wniosek pracownika. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w rozp. MRPiPS z dn. 08.12.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2243). Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika.

Do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego stosuje się odpowiednio przepisy k.p.: art. 45 § 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 177, art. 180 § 4–17, art. 180¹ § 2 i art. 181.

Urlop rodzicielski

Zgodnie z art. 183 § 4 k.p. pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu rodzicielskiego, przysługującego po wykorzystaniu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w wymiarze do:

32 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka;
34 tygodni – przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga lub więcej dzieci;
29 tygodni – w przypadku przyjęcia dziecka w wieku do 7. roku życia lub w przypadku przyjęcia dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia.

Do urlopu rodzicielskiego stosuje się odpowiednio przepisy art. 182^1a § 2–4 i art. 182^1c–182^1g k.p.

Uprawnienia pracownika po zakończeniu urlopów

Przepisy art. 183² k.p. gwarantują pracownikowi, który po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego zgłasza zamiar przystąpienia do pracy, możliwość podjęcia zatrudnienia na dotychczasowym stanowisku. Jeżeli nie jest to możliwe, pracodawca dopuszcza pracownika do pracy:

na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub
na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym

– za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego

Zgodnie z art. 184 k.p. za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1133, z późn. zm.).

Okresy wypłacania zasiłku

Jak wynika z art. 29 ust. 1 ww. ustawy, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

1) urodziła dziecko,

2) przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,

3) przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej – z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej – dziecko, o którym mowa powyżej w pkt 2.

Należy zaznaczyć, że zapisy pkt 2 i 3 mają odpowiednie zastosowanie do ubezpieczonego.

Powyższe regulacje stosuje się odpowiednio do funkcjonariuszy Służby Celnej, którzy przyjęli propozycję pracy na podstawie art. 165 ust. 7 i art. 167 ust. 2 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, i w dniu objęcia ubezpieczeniem chorobowym przebywali na urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie rodzicielskim albo urlopie ojcowskim.

W przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego, po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Inne okoliczności, mające wpływ na okres wypłacania zasiłku macierzyńskiego, zostały uregulowane w art. 29 ust. 5–10 cyt. ustawy.

Generalna zasada wyrażona w art. 29a ust. 1 cyt. ustawy stanowi, że zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. Kwestie szczegółowe zawarto w ust. 2–4 cyt. regulacji.

Zasiłek macierzyński przysługuje za każdy dzień niewykonywania pracy z powodu korzystania z urlopów związanych z pełnieniem funkcji rodzicielskich, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

Prawo do zasiłku po ustaniu ubezpieczenia chorobowego

Jak wynika z art. 30 ust. 1 cyt. ustawy, zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, pod warunkiem że ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

wskutek śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

Ubezpieczonej będącej pracownicą, której umowa wygasła z powodu śmierci pracodawcy lub z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 k.p. została przedłużona do dnia porodu – przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.

Wyłączenie prawa do zasiłku

Zasiłek macierzyński nie przysługuje:

za okresy niezdolności do pracy przypadające w czasie urlopu określonego rodzaju, w których osoba ubezpieczona, na podstawie przepisów o wynagradzaniu, zachowuje prawo do wynagrodzenia; okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego,
w okresie urlopu bezpłatnego,
w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

Miesięczna wysokość zasiłku

Zgodnie z art. 31 ust. 1 cyt. ustawy miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami k.p. jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Przy ustalaniu podstawy tego zasiłku stosuje się przepisy zawarte w art. 36–42 oraz art. 45 cyt. ustawy.

Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami k.p. jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku za okres do:

6 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
8 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci oraz w przypadku równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci,
3 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka, gdy ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w minimalnym wymiarze wynoszącym 9 tygodni.

Za okres urlopu rodzicielskiego przypadający po okresach, o których wyżej mowa, miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 60% podstawy wymiaru zasiłku.

Miesięczny zasiłek macierzyński w przypadku:

ubezpieczonej będącej pracownicą, która złożyła wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (art. 179¹p.);
ubezpieczonej niebędącej pracownicą, która nie później niż 21 dni po porodzie złożyła pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze;
ubezpieczonego będącego pracownikiem, który nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, złożył pisemny wniosek o udzielenie mu, bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182^1a 1 k.p.;
ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, który nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka albo po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, złożył pisemny wniosek o wypłacenie mu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze

– wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.

Minimalna wysokość podstawy wymiaru zasiłku

Od dnia 1 stycznia 2022 r. podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego oraz zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na 2022 rok (3010 zł – por. rozp. RM z dnia 14.09.2021 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2022 r., Dz.U. poz. 1690), po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia. Oznacza to zatem, że minimalna wysokość podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego oraz zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego wynosi – w roku 2022 – 2597,33 zł. Przedstawionych powyżej przepisów dotyczących ustalania podstawy wymiaru zasiłku nie stosuje się do ubezpieczonych będących pracownikami, do których wynagrodzenia nie mają zastosowania unormowania ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2020 r. poz. 2207).

Dokumentowanie prawa do zasiłku macierzyńskiego

Jak stanowi art. 53 ust. 2 cyt. ustawy, przewidywaną datę porodu określa zaświadczenie wystawione przez lekarza na zwykłym druku, datę porodu zaś dokumentuje się skróconym odpisem aktu urodzenia dziecka.

Dokumenty, które należy przedłożyć w celu przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego, wskazano w rozp. MRPiPS z dnia 08.12.2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz.U. z 2017 r. poz. 87). Rodzaje tych dokumentów wymieniono poniżej w tabeli.

Ilekroć w tabeli jest mowa o formie elektronicznej – chodzi o dokument elektroniczny uwierzytelniony z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP, złożony na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS.

Rodzaj procedury	Dokumenty stanowiące podstawę przyznania i wypłaty określonego świadczenia
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego – § 9 rozp.	*za okres przed porodem* – zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku określające przewidywaną datę porodu, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, *lub* *po porodzie* – odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka podczas pobytu za granicą – § 10 rozp.	*za okres przed porodem* – zaświadczenie zagranicznego zakładu leczniczego lub zagranicznego lekarza stwierdzające przewidywaną datę porodu oraz spełniające poniższe warunki: przetłumaczone na język polski (wymóg ten nie dotyczy zaświadczeń wystawionych na terytorium państw członkowskich UE, państw członkowskich EFTA – stron umowy o EOG lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz państw stron umów międzynarodowych w zakresie zabezpieczenia społecznego, których stroną jest RP, w językach urzędowych tych państw), zawierające nazwę zagranicznego zakładu leczniczego lub imię i nazwisko zagranicznego lekarza, opatrzone datą wystawienia i podpisem;
	*po porodzie* – odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub zagraniczny akt urodzenia dziecka lub kopie tych dokumentów, potwierdzone za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS (wyżej opisane wyłączenie wymogu przetłumaczenia na język polski dokumentów stosuje się odpowiednio).
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego – § 11 rozp.		*Jeżeli ubezpieczenie chorobowe ustało w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy*: zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku stwierdzające stan ciąży w okresie zatrudnienia, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, świadectwo pracy lub inny dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS.

	*Jeżeli ubezpieczenie chorobowe ustało w wyniku rozwiązania stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa*: zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku stwierdzające stan ciąży w okresie zatrudnienia, złożone w formie papierowej lub elektronicznej,
	prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa, odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS.
	*Jeżeli umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu*: przepisy nie określają odrębnego zakresu dokumentacji w tym przypadku; w takich okolicznościach należy stosować te same dokumenty co przy ubieganiu się o zasiłek macierzyński przysługujący w zwykłym trybie, czyli dokumenty wymienione w § 9 cyt. rozp.
Przyznanie i wypłata zasiłku – w wysokości zasiłku macierzyńskiego – przysługującego w razie rozwiązania z pracownicą stosunku pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy– § 13 rozp.	zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku stwierdzające stan ciąży w okresie zatrudnienia, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, świadectwo pracy lub inny dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, oświadczenie ubezpieczonej, że nie zapewniono jej innego zatrudnienia, złożone w formie papierowej lub elektronicznej.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego – § 12 rozp.	*W przypadku* przyjęcia dziecka na wychowanie i *wystąpienia* do sądu *z wnioskiem o przysposobienie* wymagane są: oświadczenie ubezpieczonego o dacie przyjęcia dziecka na wychowanie, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, zaświadczenie sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu o przysposobienie dziecka zawierające datę urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS, lub kopia wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, zawierającego datę urodzenia dziecka, z poświadczeniem sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu,

	decyzja ostateczna o odroczeniu obowiązku szkolnego lub jej kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS, w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję. *W przypadku przyjęcia dziecka* na wychowanie *w ramach rodziny zastępczej* wymagane są: prawomocne orzeczenie sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej albo umowa cywilnoprawna zawarta między rodziną zastępczą a starostą, albo ich kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS, dokument potwierdzający wiek dziecka, decyzja ostateczna o odroczeniu obowiązku szkolnego lub jej kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS, w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu ojcu dziecka, w przypadku skrócenia przez ubezpieczoną matkę dziecka okresu pobierania zasiłku – § 15 rozp.	odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS, zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczoną matkę dziecka, okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego oraz stawce procentowej, w jakiej zasiłek macierzyński przysługiwał ubezpieczonej matce dziecka, zawierające imię, nazwisko i numer PESEL ubezpieczonej matki dziecka albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL, złożone w formie papierowej lub elektronicznej.
	Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny – w razie śmierci ubezpieczonej matki lub porzucenia przez nią dziecka – następuje na podstawie ww. dokumentów oraz oświadczenia ubezpieczonego odpowiednio o śmierci matki dziecka albo o porzuceniu przez nią dziecka, złożonego w formie papierowej lub elektronicznej.Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny – w razie śmierci nieubezpieczonej matki lub porzucenia przez nią dziecka – następuje na podstawie odpisu skróconego aktu urodzenia dziecka lub jego kopii potwierdzonej za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS oraz oświadczenia ubezpieczonego odpowiednio o śmierci matki dziecka albo o porzuceniu przez nią dziecka, złożonego w formie papierowej lub elektronicznej.
Zaniechanie wypłaty zasiłku macierzyńskiego w związku z rezygnacją z pobierania tego zasiłku przez ubezpieczoną matkę dziecka za okres urlopu macierzyńskiego w przypadku, o którym mowa w art. 180 § 4 k.p.– § 14 rozp.	oświadczenie ubezpieczonej, od kiedy ubezpieczony ojciec dziecka będzie korzystał z uprawnień do zasiłku macierzyńskiego, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, zaświadczenie pracodawcy o dacie zaprzestania korzystania z urlopu macierzyńskiego – w przypadku pracownicy, której zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, wniosek ubezpieczonej zawierający datę, od której rezygnuje ona z pobierania zasiłku macierzyńskiego – w przypadku ubezpieczonej niebędącej pracownikiem, złożony w formie papierowej lub elektronicznej. Powyżej wymienione dokumenty stanowią również podstawę zaniechania wypłaty zasiłku macierzyńskiego w związku z rezygnacją z pobierania tego zasiłku przez ubezpieczoną matkę dziecka za okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w przypadku, o którym mowa w art. 183 § 1 k.p.
Zaniechanie wypłaty zasiłku macierzyńskiego w związku z rezygnacją z pobierania tego zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego przez ubezpieczoną matkę dziecka, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji – § 16 rozp.	oświadczenie ubezpieczonej, od kiedy ubezpieczony ojciec dziecka albo ubezpieczony inny członek najbliższej rodziny będzie korzystał z uprawnień do zasiłku macierzyńskiego, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, zaświadczenie pracodawcy o dacie zaprzestania korzystania z urlopu macierzyńskiego – w przypadku pracownicy, której zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS, złożone w formie papierowej lub elektronicznej,
	wniosek ubezpieczonej zawierający datę, od której rezygnuje ona z pobierania zasiłku macierzyńskiego – w przypadku ubezpieczonej niebędącej pracownikiem, złożony w formie papierowej lub elektronicznej, orzeczenie o niezdolności ubezpieczonej matki dziecka do samodzielnej egzystencji lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli ubezpieczona matka	odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS, zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczoną matkę dziecka, okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego oraz stawce procentowej, w jakiej zasiłek macierzyński przysługiwał ubezpieczonej matce dziecka, zawierające imię, nazwisko i numer PESEL
dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji i stan jej zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem – § 17 ust. 1 rozp.	ubezpieczonej matki dziecka albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, orzeczenie stwierdzające niezdolność matki do samodzielnej egzystencji lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS.
Procedura jak powyżej (§ 17 ust. 1 rozp.) dotycząca nieubezpieczonej matki dziecka – § 17 ust. 2 rozp.	odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS, orzeczenie stwierdzające niezdolność matki do samodzielnej egzystencji lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu ojcu dziecka lub ubezpieczonemu innemu członkowi najbliższej rodziny z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem za okres pobytu ubezpieczonej matki dziecka w placówce leczniczej – § 18 rozp.	odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS, zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie przysługującego i wypłaconego matce dziecka zasiłku macierzyńskiego oraz o stawce procentowej, w jakiej zasiłek macierzyński przysługiwał ubezpieczonej matce dziecka, zawierające imię, nazwisko i numer PESEL
	ubezpieczonej matki dziecka albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, zaświadczenie o dacie przyjęcia ubezpieczonej matki dziecka do szpitala lub innego przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, zwanego dalej „placówką leczniczą” – wystawione w tej placówce, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, zaświadczenie o dacie wypisania ubezpieczonej matki dziecka z placówki leczniczej – wystawione w tej placówce, złożone w formie papierowej lub elektronicznej.
Przerwanie wypłaty zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej matce dziecka	zaświadczenie o terminie przyjęcia ubezpieczonej matki dziecka do placówki leczniczej, wystawione w tej placówce, albo jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS, złożone w formie papierowej lub elektronicznej,
w związku z jej poby-tem w placówce leczniczej – § 19 rozp.	oświadczenie ubezpieczonej o dacie, od której ubezpieczony ojciec dziecka albo ubezpieczony inny członek najbliższej rodziny będzie korzystał z uprawnień do zasiłku macierzyńskiego, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, zaświadczenie pracodawcy o terminie zaprzestania korzystania z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego – w przypadku pracownicy, której zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS, złożone w formie papierowej lub elektronicznej. Dokumentem niezbędnym do podjęcia wypłaty zasiłku ubezpieczonej matce dziecka za okres po przerwie w pobieraniu tego zasiłku spowodowanej pobytem ubezpieczonej w placówce leczniczej jest złożone w formie papierowej lub elektronicznej zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie, za który wypłacono zasiłek macierzyński ubezpieczonemu ojcu dziecka albo ubezpieczonemu innemu członkowi najbliższej rodziny, zawierające imię, nazwisko i numer PESEL ubezpieczonego ojca dziecka albo ubezpieczonego innego członka najbliższej rodziny albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu ojcu dziecka z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, w związku z podjęciem przez matkę dziecka, nie-posiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, o której mowa w art. 180 § 17 k.p. – § 19a rozp.	odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS lub odpowiednio dokumenty, o których mowa w § 12 ust. 1 pkt 1–3 lub ust. 2 cyt. rozp., zaświadczenie pracodawcy o okresie zatrudnienia i wymiarze czasu pracy matki dziecka zawierające jej imię, nazwisko i numer PESEL albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL lub oświadczenie matki dziecka o dacie podjęcia zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy zawierające jej imię, nazwisko i numer PESEL albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL oraz nazwę i NIP pracodawcy, złożone w formie papierowej lub elektronicznej oświadczenie, w którym ubezpieczony: – wskazuje datę, od której ma zamiar pobierać zasiłek, przypadającą w okresie trwania zatrudnienia matki dziecka, – zobowiązuje się poinformować płatnika zasiłku o ustaniu zatrudnienia matki dziecka, jeżeli ustało ono w czasie pobierania przez ubezpieczonego ojca dziecka zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.
Wypłata kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego do wysokości świadczenia rodzicielskiego – § 21 rozp.	oświadczenie ubezpieczonego, w którym wskazuje, czy zasiłek macierzyński przysługuje mu z więcej niż jednego tytułu, a jeżeli tak, to który płatnik jest zobowiązany do wypłacenia kwoty podwyższenia zasiłku macierzyńskiego, oraz potwierdza, że podwyższenie zasiłku macierzyńskiego nie jest pobierane z innego tytułu, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, zaświadczenia pozostałych płatników zasiłku za miesiąc, w którym przysługuje podwyższenie zasiłku do kwoty świadczenia rodzicielskiego, zawierające informacje o okresie przysługującego zasiłku oraz o miesięcznej kwocie zasiłku po pomniejszeniu o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz za miesiące, w których nastąpiła zmiana w wysokości przysługującego zasiłku macierzyńskiego i jego okresie, złożone w formie papierowej lub elektronicznej.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu za okres urlopu rodzicielskiego, jeżeli zasiłek macierzyński za okres bezpośrednio poprzedzający okres objęty wnioskiem o udzielenie tego urlopu był pobierany przez tego ubezpieczonego – § 22 rozp.	oświadczenie ubezpieczonego o braku zamiaru korzystania przez drugiego z rodziców dziecka w okresie wskazanym we wniosku z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo oświadczenie ubezpieczonego o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu, w okresie objętym wnioskiem (oświadczenia mogą być złożone w formie papierowej lub elektronicznej), albo potwierdzone przez pracodawcę za zgodność z oryginałem kopie takich oświadczeń – w przypadku pracownika, któremu zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS, złożone w formie papierowej lub w formie elektronicznej zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu rodzicielskiego oraz zaświadczenie pracodawcy o okresie i wymiarze czasu pracy wykonywanej w czasie urlopu rodzicielskiego zawierające informację, czy i w jakim wymiarze pracownik będzie wykonywał pracę w okresie urlopu rodzicielskiego wydłużonego zgodnie z art. 182^1f § 3–7 k.p. – w przypadku pracownika, któremu zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS, wniosek ubezpieczonego złożony płatnikowi zasiłku macierzyńskiego przed terminem rozpoczęcia korzystania z tego zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego – w przypadku ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, złożony w formie papierowej lub elektronicznej.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego przysługującego za okres urlopu rodzicielskiego, jeżeli zasiłek macierzyński za okres bezpośrednio poprzedzający okres objęty wnioskiem o udzielenie tego urlopu był pobierany przez drugiego z rodziców dziecka – § 24 rozp.	oświadczenie ubezpieczonego o braku zamiaru korzystania przez drugiego z rodziców dziecka w okresie wskazanym we wniosku z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo oświadczenie ubezpieczonego o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu, w okresie objętym wnioskiem (oświadczenia mogą być złożone w formie papierowej lub elektronicznej), albo potwierdzone przez pracodawcę za zgodność z oryginałem kopie takich oświadczeń – w przypadku pracownika, któremu zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS; zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie, za który zasiłek macierzyński wypłacono drugiemu z rodziców dziecka, liczbie części wypłaconego zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego oraz stawce procentowej, w jakiej zasiłek macierzyński przysługiwał drugiemu z rodziców dziecka, zawierające imię, nazwisko i numer PESEL tego rodzica dziecka albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL, złożone w formie papierowej lub elektronicznej;
	zaświadczenie pracodawcy o okresie i wymiarze czasu pracy wykonywanej w czasie urlopu rodzicielskiego zawierające informację, czy i w jakim wymiarze pracownik będzie wykonywał pracę w czasie urlopu rodzicielskiego wydłużonego zgodnie z art. 182^1f § 3–7 k.p. – w przypadku pracownika, któremu zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS, złożone w formie papierowej lub elektronicznej; wniosek ubezpieczonego złożony płatnikowi zasiłku macierzyńskiego przed terminem rozpoczęcia korzystania z tego zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego – w przypadku ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, złożony w formie papierowej lub elektronicznej; odpis skrócony aktu urodzenia dziecka albo jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS, albo złożone w formie papierowej lub elektronicznej oświadczenie ubezpieczonego, kiedy dziecko zostało przyjęte na wychowanie, oraz kopia wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, zawierającego datę urodzenia dziecka, z poświadczeniem sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu, lub zaświadczenie sądu opiekuńczego o wystąpieniu do sądu o przysposobienie dziecka, zawierające datę urodzenia dziecka, albo jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS, albo
	prawomocne orzeczenie sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej albo umowa cywilnoprawna zawarta między rodziną zastępczą a starostą albo kopie tych dokumentów potwierdzone za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS oraz dokument potwierdzający wiek dziecka; decyzja ostateczna o odroczeniu obowiązku szkolnego lub jej kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo przez ZUS, w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję.
Zaniechanie wypłaty zasiłku macierzyńskiego w związku z rezygnacją z pobierania tego zasiłku przez ubezpieczoną matkę dziecka za okres urlopu rodzicielskiego w całości lub w części, w przy-padkach, o których mowa w art. 179¹ § 4 pkt 1 i art. 182⁴ § 2 k.p. – § 25 rozp.	oświadczenie ubezpieczonej, czy ubezpieczony ojciec dziecka będzie korzystał z uprawnień do zasiłku macierzyńskiego za pozostały okres, złożone w formie papierowej lub elektronicznej, zaświadczenie pracodawcy o terminie zaprzestania korzystania z urlopu rodzicielskiego, w przypadku pracownicy, której zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS, złożone w formie papierowej lub elektronicznej,
	wniosek ubezpieczonej złożony płatnikowi zasiłku w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego zawierający datę, od której rezygnuje ona z pobierania zasiłku macierzyńskiego — w przypadku ubezpieczonej niebędącej pracownikiem, złożony w formie papierowej lub elektronicznej. Powyższe dokumenty są niezbędne w przypadku rezygnacji z pobierania zasiłku przez ubezpieczonego ojca dziecka za okres urlopu rodzicielskiego w całości lub w części, w przypadkach, o których mowa w art. 179¹ § 4 pkt 1 i art. 182⁴ § 2 k.p.
Przyznanie i wypłata zasiłku przysługującego ubezpieczonemu za okres urlopu rodzicielskiego, nieprzypadający bezpośrednio po poprzednim okresie wypłaty zasiłku macierzyńskiego, w przypadku, o którym mowa w art. 182^1c § 3 k.p. – § 25a rozp.	złożone w formie papierowej lub elektronicznej oświadczenie ubezpieczonego, zawierające NIP i nazwy płatników zasiłku oraz informacje o okresie, za który wypłacono zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego, liczbie części wypłaconego zasiłku za okres tego urlopu, okresie, w którym urlop rodzicielski został wydłużony na podstawie art. 182^1f k.p., stawce procentowej, w jakiej zasiłek został wypłacony oraz czy drugi z rodziców dziecka pobierał zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego lub złożone w formie papierowej lub elektronicznej zaświadczenia poprzednich płatników zasiłku o okresie, za który zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego wypłacono ubezpieczonemu, liczbie części wypłaconego zasiłku za okres tego urlopu, okresie, w którym urlop rodzicielski został wydłużony na podstawie art. 182^1f k.p. oraz stawce procentowej, w jakiej zasiłek został wypłacony, oraz

oświadczenie ubezpieczonego, w którym informuje, czy drugi
z rodziców dziecka pobierał zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego;

złożone w formie papierowej lub elektronicznej zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie, za który zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego wypłacono drugiemu z rodziców dziecka, liczbie części wypłaconego zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego, okresie,
w którym urlop rodzicielski został wydłużony na podstawie art. 182^1f k.p. oraz stawce procentowej, w jakiej zasiłek został wypłacony drugiemu z rodziców dziecka, zawierające imię, nazwisko, numer PESEL tego rodzica albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL lub oświadczenie drugiego z rodziców dziecka zawierające powyższe dane i wskazujące NIP i nazwę płatnika.

Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu za okres urlopu ojcowskiego

– § 26 rozp.

odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub prawomocne postanowienie sądu o przysposobieniu dziecka lub kopie tych dokumentów potwierdzone za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS,
oświadczenie ubezpieczonego, czy zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego został pobrany z innego tytułu, złożone w formie papierowej lub elektronicznej,
w przypadku ubezpieczonego niebędącego pracownikiem – złożony w formie papierowej lub elektronicznej wniosek ubezpieczonego o wypłatę zasiłku za okres urlopu ojcowskiego, złożony przed terminem rozpoczęcia korzystania z zasiłku, zawierający datę, od której ubezpieczony zamierza korzystać z zasiłku.

Ustalanie prawa do zasiłku oraz jego wypłata

Zgodnie z art. 61 ust. 1 cyt. ustawy obowiązek ustalania prawa do zasiłku macierzyńskiego oraz jego wysokości, a także wypłata tego świadczenia, spoczywa na:

płatnikach składek na ubezpieczenie chorobowe – jeżeli zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych,
ZUS – w stosunku do:
ubezpieczonych, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych,
ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność i osób
z nimi współpracujących,
ubezpieczonych będących duchownymi,
osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu ubezpieczenia,
ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu
w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.

Liczbę ubezpieczonych zgłaszanych przez płatników składek do ubezpieczenia chorobowego ustala się wg stanu:

na dzień 30.11. poprzedniego roku kalendarzowego lub
na pierwszy miesiąc, w którym płatnik składek dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego – jeżeli płatnik składek nie zgłaszał nikogo do ubezpieczenia chorobowego na dzień 30.11. poprzedniego roku kalendarzowego.

Właściwy oddział ZUS kontynuuje po dniu 31.12. podjętą wcześniej wypłatę zasiłku macierzyńskiego, nawet jeżeli od dnia 01.01. płatnik składek, ze względu na zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, jest zobowiązany do wypłaty zasiłków.

Jeżeli do wypłaty zasiłku zobowiązany jest ZUS, płatnik składek przedkłada zaświadczenie zawierające zestawienie składników wynagrodzenia lub przychodu, stanowiących podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego.

Płatnicy, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, wypłacają zasiłki macierzyńskie w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a ZUS na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów uprawniających do wypłaty zasiłków.

Płatnik składek, który nie wypłacił zasiłku macierzyńskiego w terminie, jest zobowiązany do wypłaty odsetek od zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie z dn. 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 121, z późn. zm.).

Zasiłek macierzyński wypłaca się osobie, której zasiłek ten przysługuje, lub osobie przez nią upoważnionej albo osobie, do której rąk wypłaca się wynagrodzenie lub dochód ubezpieczonego. W razie śmierci ubezpieczonego przed podjęciem należnego mu zasiłku, zasiłek wypłaca się osobom uprawnionym do podjęcia wynagrodzenia lub dochodu ubezpieczonego.

Przedawnienie roszczeń o wypłatę zasiłku macierzyńskiego

Stosownie do art. 67 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa roszczenie o wypłatę zasiłku macierzyńskiego przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje.

Od tej reguły ustawodawca przewidział jednak następujące wyjątki:

jeżeli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej – termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia,
jeżeli niewypłacenie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych albo ZUS – roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat.

Maciej Ofierski