Materiały i procesy technologiczne

Zgodnie z art. 220 § 1 k.p. niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych.

Kto wbrew obowiązkowi stosuje materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych – podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł (art. 283 § 2 pkt 5, lit. a) k.p.).

Substancje chemiczne i ich mieszaniny

Jak wynika z brzmienia art. 221 § 1 i 2 k.p. niedopuszczalne jest stosowanie:

• substancji chemicznych i ich mieszanin nieoznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację,
• substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.

Kto narusza art. 221 § 1 i 2 k.p. – podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł (art. 283 § 2 pkt 5 lit. b i c k.p.).

Kryteria i sposoby klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin pod względem zagrożeń dla zdrowia lub życia oraz sposób ich oznakowania określają odrębne przepisy, którymi są w szczególności ustawa z dnia 25.02.2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz.U. z 2020 r. poz. 2289) oraz regulacje wykonawcze wydane na podstawie wymienionego aktu prawnego.

Stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania środków zapewniających pracownikom ochronę ich zdrowia i życia (art. 221 § 3 k.p.).

W tym zakresie należy przestrzegać przepisów rozp. MZ z dnia 30.12.2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1488).

Ochrona przed promieniowaniem jonizującym

Obowiązek ochrony pracowników przed promieniowaniem jonizującym, pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych, występujących w środowisku pracy wynika wprost z art. 223 § 1 k.p. Oznacza to m.in., że dawka promieniowania jonizującego pochodzącego ze źródeł naturalnych, otrzymywana przez pracownika przy pracy w warunkach narażenia na to promieniowanie, nie może przekroczyć dawek granicznych, określonych na podstawie przepisów art. 25 pkt 1 ustawy z dnia 29.11.2000 r. – Prawo atomowe (Dz.U. z 2019 r. poz. 1792, z późn. zm.) w akcie wykonawczym, którym jest rozp. RM z dnia 18.01.2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz.U. poz. 168).

Pracodawcy są ponadto obowiązani stosować przepisy rozp. RM z dnia 12.07.2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz.U. poz. 994, ze zm.). Wymaga podkreślenia, że od dnia 21 stycznia 2021 r. powyższe rozp. obowiązuje w nowym brzmieniu, wynikającym z nowelizacji z dnia 30.11.2020 r. (Dz.U. poz. 2300).

Z kolei pracodawcy korzystający z pracowników zewnętrznych są obowiązani stosować przepisy zawarte w nowym rozp. RM z dnia 30.11.2020 r. w sprawie ochrony przed promieniowaniem jonizującym pracowników zewnętrznych narażonych podczas pracy na terenie kontrolowanym lub nadzorowanym (Dz.U. z 2020 r. poz. 2313). Wskazany akt wykonawczy obowiązuje od dnia 21 stycznia 2021 r.

Groźba wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa

Zgodnie z art. 224 § 1 k.p., pracodawca prowadzący działalność stwarzającą możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu. W takim przypadku pracodawca ma obowiązek zapewnić:

• odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone,
• udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.

Prace wymagające zapewnienia asekuracji

Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie osoby,
w celu zapewnienia asekuracji (art. 225 § 1 k.p.).

Wykaz prac, o których mowa w tym przepisie, ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, uwzględniając unormowania rozp. MPiPS z dn. 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.
z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.) oraz regulacje rozporządzeń określających przepisy bhp dla poszczególnych gałęzi pracy lub rodzajów prac, wydanych na podstawie art. 237¹⁵ k.p.

Substancje chemiczne i ich mieszaniny oraz czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym

Pracodawca, który zatrudnia pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym albo mutagennym:

• zastępuje te substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub
• stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Szczegółowy zakres działań wymaganych od ww. pracodawcy określono w przepisach rozp. MZ z dn. 24.07.2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1117). Wykaz substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym stanowią:

1) substancje chemiczne spełniające kryteria klasyfikacji jako rakotwórcze lub mutagenne kategorii 1A lub 1B zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającym i uchylającym dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, str. 1);

2) mieszaniny zawierające substancje wymienione w pkt 1 w stężeniach powodujących spełnienie kryteriów klasyfikacji mieszaniny jako
rakotwórczej lub mutagennej kategorii 1A lub 1B zgodnie z rozporządzeniem, o którym mowa w pkt 1;

3)  czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

 

Pracodawca zatrudniający pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym obowiązany jest wykonywać ich pomiary w trybie i z częstotliwością określoną w rozp. MZ z dn. 02.02.2011 r. w sprawie badań
i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 33, poz. 166), a w szczególności stosować metody wczesnego wykrywania narażenia podczas awarii lub w przypadku wystąpienia innych nieprzewidzianych okoliczności.

⇒  Pracodawca prowadzi rejestr prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym albo mutagennym; rejestr prac, o którym mowa, zawiera następujące dane:

• wykaz procesów technologicznych i prac, w których substancje chemiczne i ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym albo mutagennym są stosowane, produkowane bądź występują jako zanieczyszczenia lub produkt uboczny oraz wykaz tych substancji chemicznych i ich mieszanin oraz czynników o działaniu rakotwórczym albo mutagennym wraz z podaniem ilościowej wielkości produkcji bądź stosowania,
• uzasadnienie konieczności stosowania substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym albo mutagennym,
• wykaz i opis stanowisk pracy, na których występuje narażenie na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym albo mutagennym,
• liczbę pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych
  o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, w tym liczbę kobiet, zwanych dalej „pracownikami”,
• określenie rodzaju substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym albo mutagennym powodujących narażenie, drogę i wielkość narażenia oraz czas jego trwania,
• rodzaje podjętych środków i działań ograniczających poziom narażenia.

Wymienione powyżej dane pracodawca przekazuje właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie (w terminie do dnia 15.01.) na druku „Informacja o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym”, wg wzoru stanowiącego zał. nr 2 do cyt. rozp.

⇒   Pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym albo mutagennym i przechowywać go przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy – przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu (w odniesieniu do jednostek organizacyjnych MON i jednostek podległych lub nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych obowiązuje odrębny tryb przekazywania rejestru, o którym mowa).

Rejestr pracowników narażonych zawiera:

• datę wpisu do rejestru,
• imię, nazwisko pracownika oraz jego stanowisko pracy, na którym występuje określony rodzaj narażenia,
• numer PESEL, a w przypadku jego braku – numer dokumentu potwierdzającego tożsamość.

Zarówno rejestr prac w narażeniu, jak i rejestr pracowników narażonych, prowadzi się w formie papierowej lub w postaci elektronicznej.

⇒  Udostępnianie danych zawartych w rejestrach – dane, jakie zamieszcza się w rejestrze prac i rejestrze pracowników, są udostępniane:

• lekarzom sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, których dane dotyczą, oraz przedstawicielom instytucji wykonujących z mocy odrębnych przepisów nadzór nad realizacją zadań z zakresu bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników,
• lekarzom uprawnionym do orzekania w zakresie chorób zawodowych określonych w przepisach rozp. RM z dn. 30.06.2009 r.
  w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1367),
• pracownikom – w zakresie informacji, które dotyczą ich osobiście, oraz przedstawicielom pracowników – w zakresie anonimowych informacji zbiorowych.

⇒  Obowiązek poinformowania i przeszkolenia pracownika – pracodawca informuje pracownika o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierających substancje chemiczne, ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym albo mutagennym, a także o wymaganiach dotyczących oznakowania i znakach ostrzegawczych. Ponadto pracodawca jest obowiązany przeszkolić pracownika w zakresie:

• ryzyka dla zdrowia, jakie wynika z oceny narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym i dodatkowego ryzyka wynikającego z palenia tytoniu oraz środków ostrożności, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia narażenia,
• wymagań higienicznych, które powinny być spełnione w celu ograniczenia narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym,
• konieczności używania środków ochrony indywidualnej, w tym odzieży ochronnej,
• działań zapobiegających wypadkom oraz koniecznych do podjęcia przez pracowników, w tym pełniących obowiązki ratownicze, podczas wypadków oraz działań ratowniczych.

⇒  Uzgodnienia w zakresie ochrony zdrowia pracowników i obowiązek bieżącego informowania. Zgodnie z § 10 ust.1 cyt. rozp. pracodawca jest obowiązany:

• zapewnić udział pracowników lub ich przedstawicieli w projektowaniu i realizacji działań zapobiegających narażeniu na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym albo mutagennym lub ograniczających poziom tego narażenia,
• umożliwić pracownikom i ich przedstawicielom kontrolę stosowania wymagań określonych w cyt. rozp. i innych przepisach regulujących zasady bhp.

Udział pracowników w powyższych uzgodnieniach nie zwalnia pracodawcy od odpowiedzialności za realizację obowiązków określonych prawem.

Pracodawca informuje na bieżąco pracowników i ich przedstawicieli o narażeniu na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym albo mutagennym, a w przypadkach narażenia powstałego w wyniku awarii i innych zakłóceń procesu technologicznego bądź w wyniku podejmowanych prac remontowych, konserwacyjnych i w innych okolicznościach – o przyczynach zaistniałego narażenia oraz o środkach zapobiegawczych, jakie już zostały lub które będą podjęte w celu poprawy sytuacji (§ 10 ust. 3 rozp.).

⇒  Lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami narażonymi jest obowiązany zapoznać się z warunkami ich pracy i posiadać udokumentowane informacje dotyczące rodzaju i wielkości narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym. Ponadto lekarz, o którym mowa, ma obowiązek udzielania informacji:

• pracownikowi – o wynikach badań i ocenie jego stanu zdrowia oraz o zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej, jakiej powinien się poddać po ustaniu pracy w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym albo mutagennym,
• pracodawcy, przedstawicielom pracowników oraz działającej w zakładzie pracy komisji bhp – o ocenie stanu zdrowia pracowników, dokonanej z uwzględnieniem tajemnicy lekarskiej.

Lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad narażonymi pracownikami może zgłosić wniosek dotyczący zlecenia przez pracodawcę:

• prowadzenia biologicznego monitorowania narażenia na substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym albo mutagennym oraz zastosowania innych metod umożliwiających wczesne wykrycie skutków tego narażenia,
• przeprowadzenia dodatkowych badań stanu zdrowia innych pracowników narażonych w sposób podobny – w przypadku rozpoznania lub podejrzenia u pracownika zmian w stanie zdrowia stwarzających podejrzenie, że powstały w wyniku narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym albo mutagennym; oprócz zlecenia przeprowadzenia powyższych badań pracodawca dokonuje weryfikacji uprzedniej oceny narażenia zawodowego, a w razie potrzeby stosuje odpowiednie dodatkowe środki zapobiegawcze.

Pracodawca jest obowiązany zlecić realizację zaleceń wynikających z wniosków zgłoszonych przez lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę nad narażonymi pracownikami.

Ochrona zdrowia pracowników zawodowo narażonych na szkodliwe czynniki biologiczne

W razie zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe – ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 222¹ § 1 k.p.). Szczegółowe zasady postępowania w tym zakresie określono w rozp. MZ z dn. 22.04.2005 r.
w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia
w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. Nr 81, poz. 716, ze zm.). Szkodliwe czynniki biologiczne mogące być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia obejmują:

• drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie,
• jednostki bezkomórkowe, zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie,
• hodowle komórkowe i pasożyty wewnętrzne człowieka.

Klasyfikacja i wykaz szkodliwych czynników biologicznych są wskazane w załączniku nr 1 do cyt. rozp., natomiast w załączniku nr 2 zawarto wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych.

⇒  Środki zapobiegawcze – to wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie lub ograniczające stopień narażenia pracowników na szkodliwe czynniki biologiczne. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w warunkach narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 1 zagrożenia, pracodawca stosuje środki zapobiegawcze określone w przepisach z zakresu bhp. W razie gdy w środowisku pracy występują:

• mikroorganizmy genetycznie zmodyfikowane, co do których istnieje podejrzenie, że mogą wykazywać właściwości chorobotwórcze – pracodawca, w zakresie swojej właściwości, zapewnia warunki określone w ustawie z dn. 22.06.2001 r. o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz.U. z 2007 r. Nr 36, poz. 233, z późn. zm.),
• mikroorganizmy o nieustalonej przynależności gatunkowej, co do których istnieje podejrzenie, że mogą wykazywać właściwości chorobotwórcze – pracodawca, w zakresie swojej właściwości, zapewnia środki zapobiegawcze, przewidziane dla szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do najwyższej grupy zagrożenia.

⇒  Ocena ryzyka zawodowego – przed wyborem środka zapobiegawczego pracodawca dokonuje oceny ryzyka zawodowego wg kryteriów określonych w § 5 ust. 1 i 2 cyt. rozp. Ocena taka powinna być aktualizowana, a zwłaszcza w odniesieniu do zmian mających znaczenie dla zdrowia pracowników w miejscu pracy.

⇒  Obowiązek szkolenia pracowników – pracodawca obowiązany jest systematycznie szkolić pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych stosując tryb określony w rozp. MGiP z dn. 27.07.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz. 1860, z późn. zm.).

⇒  Rejestr pracowników narażonych – pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych zakwalifikowanych do grupy 3 lub 4 zagrożenia, w formie elektronicznej lub księgi rejestrowej. Rejestr, o którym mowa, pracodawca przechowuje przez okres nie krótszy niż 10 lat od dnia ustania narażenia, a w razie gdy dany czynnik może być przyczyną chorób określonego rodzaju wymienionych w § 10 ust. 2 cyt. rozp. – przez 40 lat od dnia ostatniego odnotowanego przypadku narażenia.

Dostęp do danych zawartych w rejestrze posiadają – w zróżnicowanym zakresie – pracownicy lub ich przedstawiciele, właściwa jednostka organizacyjna służby medycyny pracy, właściwy inspektor sanitarny oraz właściwy inspektor pracy.

⇒  Zapewnienie odpowiedniego zaplecza higienicznosanitarnego oraz stosowanie procedur informacyjnych – w ramach ochrony pracownika przed zagrożeniem spowodowanym przez szkodliwy czynnik biologiczny pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikowi odpowiednie warunki higienicznosanitarne (pomieszczenia, w tym wyodrębnione jadalnie, urządzenia, środki ochrony indywidualnej) oraz stworzyć i stosować procedury dotyczące m.in. dezynfekcji i postępowania ze skażonymi odpadami. Pracodawca ma ponadto obowiązek dostarczenia pracownikowi aktualnych pisemnych instrukcji postępowania ze szkodliwym czynnikiem biologicznym, w tym także obejmujących procedurę postępowania w razie awarii lub wypadku. Szczegółowe zasady ochrony w tym zakresie określono w § 11 cyt. rozp.

⇒  Postępowanie w przypadku rozpoznania u pracownika choroby – jeżeli u pracownika rozpoznano chorobę, która może być skutkiem narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego, do obowiązków pracodawcy należy:

• poinformowanie właściwego inspektora sanitarnego o zaistniałym przypadku zachorowania,
• zapewnienie pozostałym pracownikom narażonym na działanie szkodliwego czynnika biologicznego, w takim stopniu jak choremu pracownikowi, możliwości przeprowadzenia badań lekarskich,
• przeprowadzenie ponownej oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy,
• eliminacja powstałego zagrożenia.

Powyższe zasady stosuje się również, gdy nastąpił zgon pracownika, wy-wołany działaniem szkodliwego czynnika biologicznego w miejscu pracy.

Ochrona pracowników narażonych na hałas lub drgania mechaniczne

Wymagania bhp dotyczące prac, podczas wykonywania których z przyczyn wynikających z cech procesów pracy, stosowanych środków lub procesów pracy, mogą wystąpić szkodliwe czynniki fizyczne w środowisku pracy w postaci hałasu lub drgań mechanicznych – określono w przepisach rozp. MGiP z dn. 05.08.2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz.U. Nr 157, poz. 1318, ze zm.).

W wymienionym rozp. zdefiniowano szereg pojęć istotnych punktu widzenia problematyki regulowanej nin. rozp. (drgania: mechaniczne, miejscowe, ogólne, hałas, grupy szczególnego ryzyka, narażenie indywidualne, środki pracy). Oprócz tych pojęć, w rozp. określono następujące wyrażenia:

• wartości NDN – czyli dopuszczalne wartości wielkości charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne, określone w załączniku nr 2 do rozp. MPiPS z dn. 12.06.2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. poz. 1286), a dla kobiet w ciąży oraz młodocianych wskazane odpowiednio w unormowaniach:
  • RM z dn. 03.04.2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz.U. poz. 796),
  • RM z dn. 24.08.2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz.U. z 2016 r. poz. 1509),
• wartości progów działania – to z kolei wartości wielkości charakteryzujących hałas i drgania mechaniczne w środowisku pracy (bez uwzględniania skutków stosowania środków ochrony indywidualnej), określone w zał. do omawianego rozp. MGiP z dn. 05.08.2005 r.

Pracodawca dokonuje pomiarów wielkości charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne oraz porównuje wyniki tych pomiarów z wartościami NDN i wartościami progów działania (§ 3 ust. 1 cyt. rozp.).

Tryb, metody, rodzaj i częstotliwość wykonywania pomiarów, o których mowa, sposób rejestrowania i przechowywania wyników oraz ich udostępniania pracownikom określają przepisy rozp. MZ z dnia 02.02.2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 33, poz. 166).

W przypadku przekroczenia wartości progów działania pracodawca planuje i podejmuje działania zmniejszające ryzyko zawodowe.

⇒   Ocena oraz dokumentowanie ryzyka zawodowego – przy ocenie ryzyka zawodowego (związanego z narażeniem pracowników na hałas lub drgania mechaniczne) wynikającego z cech miejsca pracy oraz ze stosowanych w konkretnych warunkach środków bądź procesów pracy, pracodawca powinien w szczególności uwzględnić 13 kryteriów wskazanych w § 4 ust. 1 cyt. rozp. Ocena ryzyka zawodowego powinna być udokumentowana w sposób przyjęty u danego pracodawcy oraz dokonywana każdorazowo, gdy nastąpiły zmiany warunków wykonywania pracy lub jeśli konieczność weryfikacji wykażą wyniki profilaktycznych badań lekarskich pracowników.

⇒  Program działań zmierzających do ograniczenia narażenia na hałas lub drgania mechaniczne – na podstawie oceny ryzyka zawodowego, po osiągnięciu lub przekroczeniu w środowisku pracy przez wielkości charakteryzujące:

• hałas – wartości NDN,
• drgania mechaniczne – wartości progów działania,

pracodawca sporządza i wprowadza w życie program działań organizacyjno-technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia na hałas lub drgania mechaniczne oraz dostosowuje te działania do potrzeb pracowników należących do grup szczególnego ryzyka (w szczególności kobiet w ciąży i młodocianych); program ten powinien w szczególności uwzględniać działania wymienione w § 5 ust. 3 cyt. rozp.

⇒   Postępowanie w razie niemożności uniknięcia lub wyeliminowania ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na hałas – zgodnie z § 6 ust. 1 cyt. rozp. w przypadku gdy uniknięcie lub wyeliminowanie ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na hałas nie jest możliwe za pomocą środków ochrony zbiorowej bądź organizacji pracy, pracodawca:

• udostępnia środki ochrony indywidualnej słuchu, jeżeli wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy przekraczają wartości progów działania,
• udostępnia środki ochrony indywidualnej słuchu oraz nadzoruje prawidłowość ich stosowania, jeżeli wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy osiągają lub przekraczają wartości NDN.

Przepisu § 6 ust. 1 cyt. rozp. nie stosuje się jednak do prac:

• przy których właściwe stosowanie środków ochrony indywidualnej słuchu przez cały czas mogłoby spowodować większe zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika niż rezygnacja z ich stosowania, wykonywanych zwłaszcza przez osoby prowadzące akcję ratowniczą (w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, mienia albo środowiska, oraz usunięcia awarii bądź przeciwdziałania klęsce żywiołowej), a także kierujących pojazdami samochodowymi, ciągnikami rolniczymi lub maszynami samobieżnymi po drogach publicznych albo drogach komunikacyjnych i transportowych po terenie zakładu pracy,
• wykonywanych przez artystów – wykonawców widowisk muzycznych i rozrywkowych.

⇒  Oznaczenie znakami bezpieczeństwa miejsc pracy o szczególnie wysokim poziomie hałasu – pracodawca oznacza znakami bezpieczeństwa miejsca pracy, w których wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy przekraczają wartości NDN, oraz wydziela strefy
z takimi miejscami i ogranicza do nich dostęp, jeżeli jest to technicznie wykonalne i ryzyko wynikające z narażenia na hałas uzasadnia takie wyodrębnienie. W pomieszczeniu przeznaczonym na odpoczynek pracownika poziom hałasu nie może przekraczać wartości dopuszczalnych, określonych w PN dla pomieszczeń administracyjno-biurowych.

⇒  Ochrona przed drganiami mechanicznymi oraz zimnem i wilgocią – w razie gdy wielkości charakteryzujące drgania mechaniczne przekraczają wartości progów działania oraz występuje konieczność ochrony przed zimnem i wilgocią, pracodawca zapewnia pracownikom narażonym na działanie drgań ogólnych odzież ochronną, a pracownikom narażonym na działanie drgań miejscowych – rękawice ochronne.

⇒  Postępowanie w razie stwierdzenia narażenia indywidualnego pracownika przekraczającego wartości NDN – stosownie do treści § 9 ust. 1 cyt. rozp. narażenie indywidualne pracownika na hałas lub drgania mechaniczne nie może przekroczyć wartości NDN – w przypadku stwierdzenia narażenia indywidualnego na hałas bądź drgania mechaniczne przekraczającego wartości NDN, pracodawca:

• podejmuje niezwłocznie działania w celu ograniczenia narażenia indywidualnego poniżej wartości NDN,
• ustala przyczyny wystąpienia nadmiernego narażenia indywidualnego,

dobiera środki ochronne oraz podejmuje działania zapobiegawcze, pozwalające uniknąć ponownego wystąpienia narażenia indywidualnego przekraczającego wartości NDN.

⇒  Obowiązek zapewnienia informacji i szkoleń – pracodawca zapewnia pracownikom narażonym na działanie hałasu lub drgań mechanicznych informacje i szkolenia w zakresie odnoszącym się do wyników oceny ryzyka zawodowego, o których mowa w § 4 cyt. rozp.
W treści § 10 cyt. rozp. wymieniono 8 zagadnień, które powinny być w szczególności uwzględnione w informacjach oraz szkoleniach przygotowywanych przez pracodawcę.

Maciej Ofierski