Dz.U. 1955.38.234

Konwencja MOP Nr 95

dotycząca ochrony płacy

przyjęta w Genewie dnia 1 lipca 1949 r.

Konwencja (95) MOP została ratyfikowana przez Polskę dnia 25 października 1954 r. (Dz.U. z 1955 r. Nr 38, poz. 235) — przyp. redakcji.

Konferencja Ogólna Międzynarodowej Organizacji Pracy,

zwołana do Genewy przez Radę Administracyjną Międzynarodowego Biura Pracy i zebrana tam w dniu 8 czerwca 1949 r. na swej trzydziestej drugiej sesji,

postanowiwszy przyjąć różne wnioski dotyczące ochrony płacy, która to sprawa stanowi siódmy punkt porządku obrad sesji,

postanowiwszy, że wnioski te zostaną ujęte w formie konwencji międzynarodowej,

przyjmuje w dniu pierwszym lipca tysiąc dziewięćset czterdziestego dziewiątego roku poniższą konwencję pod nazwą Konwencji dotyczącej ochrony płacy, 1949 r.

Artykuł 1

Dla celów niniejszej konwencji wyraz „płaca” oznacza, bez względu na nazwę lub sposób obliczania, wynagrodzenie lub zarobki dające się wyrazić w gotówce i ustalone przez umowę lub ustawodawstwo krajowe, które na mocy pisemnej lub ustnej umowy najmu usług należą się od pracodawcy pracownikowi bądź za pracę wykonaną lub która ma być wykonana, bądź za usługi świadczone lub które mają być świadczone.

Artykuł 2

1. Niniejsza konwencja stosuje się do wszystkich osób, którym jest płacona lub powinna być wypłacana płaca.

2. Właściwa władza po zasięgnięciu opinii organizacji pracodawców i pracowników tam, gdzie takie organizacje istnieją i są bezpośrednio zainteresowane, będzie mogła wyłączyć spod stosowania wszystkich lub niektórych postanowień niniejszej konwencji kategorie osób, które pracują w takich okolicznościach i warunkach zatrudnienia, że stosowanie wszystkich lub niektórych wyżej wymienionych postanowień nie byłoby możliwe, i które nie są zatrudnione pracą fizyczną lub są zatrudnione przy usługach domowych lub podobnych zajęciach.

3. Każdy Członek powinien wskazać w swym pierwszym sprawozdaniu rocznym, które winien złożyć w sprawie stosowania niniejszej konwencji zgodnie z artykułem 22 Konstytucji Międzynarodowej Organizacji Pracy, każdą kategorię osób, którą zamierza wyłączyć spod stosowania wszystkich lub niektórych postanowień konwencji, zgodnie z postanowieniami paragrafu poprzedniego. Następnie żaden Członek nie będzie mógł dokonywać wyłączeń oprócz takich, które dotyczą tak wskazanych kategorii osób.

4. Każdy Członek, który wskazał w swym pierwszym rocznym sprawozdaniu kategorię osób, które zamierza wyłączyć spod stosowania wszystkich lub jednego z postanowień niniejszej konwencji, powinien wskazać w swych późniejszych sprawozdaniach kategorie osób, co do których zrzeka się prawa korzystania z postanowień paragrafu 2 niniejszego artykułu, oraz wszelki postęp osiągnięty w celu zapewnienia stosowania niniejszej konwencji do tych kategorii osób.

Artykuł 3

1. Płace w gotówce będą wypłacane wyłącznie w pieniądzu mającym prawny obieg, a wypłaty w postaci weksli, bonów, kuponów lub we wszelkiej innej formie uważanej za reprezentującą pieniądz mający prawny obieg będą zakazane.

2. Właściwa władza będzie mogła zezwolić na wypłatę lub zarządzić wypłatę płacy czekiem na bank lub przekazem pocztowym czy pieniężnym, gdy ten sposób wypłaty jest ogólnie stosowany lub potrzebny ze względu na specjalne okoliczności, gdy przewiduje to umowa zbiorowa lub orzeczenie rozjemcze, albo gdy w braku takich postanowień zgadza się na to zainteresowany pracownik.

Artykuł 4

1. Ustawodawstwo krajowe, umowy zbiorowe lub orzeczenia rozjemcze mogą zezwolić na częściową wypłatę płacy w naturze w zawodach lub przemysłach, gdzie ten rodzaj wypłaty jest ogólnie przyjęty w praktyce lub pożądany ze względu na charakter danego przemysłu lub zawodu. Wypłata płacy w postaci spirytualiów lub narkotyków nie jest w żadnym razie dopuszczalna.

2. W przypadkach gdy dozwolona jest częściowa wypłata płacy w naturze, zostaną podjęte właściwe środki, aby:

a) świadczenia w naturze służyły do osobistego użytku pracownika i jego rodziny i odpowiedziały ich interesom,

b) wartość tych świadczeń była wyceniona słusznie i rozsądnie.

Artykuł 5

Płaca będzie doręczona bezpośrednio zainteresowanemu pracownikowi, o ile nie postanowi inaczej ustawodawstwo krajowe, umowa zbiorowa lub orzeczenie rozjemcze albo gdy zainteresowany pracownik nie zgodzi się na inny tryb wypłaty.

Artykuł 6

Zabrania się pracodawcy ograniczania w jakikolwiek sposób wolności pracownika w dysponowaniu swą płacą według własnej woli.

Artykuł 7

1. Gdzie istnieją w ramach przedsiębiorstwa jakieś miejsca sprzedaży dla dostarczania pracownikom towarów lub punkty usługowe dla zapewnienia im świadczeń, nie wolno wywierać żadnego przymusu na zainteresowanych pracowników, by korzystali z tych miejsc sprzedaży lub punktów usługowych.

2. Gdy nie ma dostępu do innych sklepów lub punktów usług, właściwa władza zastosuje odpowiednie środki w celu upewnienia się, że towary będą sprzedawane i usługi dostarczane po słusznych i rozsądnych cenach lub że miejsca sprzedaży i punkty usługowe urządzone przez pracodawcę nie są wykorzystywane w celu ciągnięcia z nich zysków, lecz są prowadzone w interesie zainteresowanych pracowników.

Artykuł 8

1. Potrącenia z płac będą dozwolone jedynie w warunkach i granicach przepisanych przez ustawodawstwo krajowe albo ustalonych przez umowę zbiorową lub orzeczenie rozjemcze.

2. Pracownicy powinni być informowani w sposób, jaki właściwa władza uzna za najodpowiedniejszy, o warunkach i granicach, w jakich takie potrącenia będą mogły być czynione.

Artykuł 9

Zabronione jest wszelkie potrącenie z płac mające na celu bezpośrednią lub pośrednią zapłatę przez pracownika pracodawcy, jego przedstawicielowi lub jakiemukolwiek pośrednikowi (jak np. agentowi werbującemu robotników) dla otrzymania lub zachowania zatrudnienia.

Artykuł 10

1. Płaca może podlegać zajęciu sądowemu lub cesji wyłącznie w trybie i w granicach przewidzianych przez ustawodawstwo krajowe.

2. Płacę należy chronić od zajęcia sądowego lub cesji w stopniu uznanym za potrzebny dla zapewnienia utrzymania pracownika i jego rodziny.

Artykuł 11

1. W razie bankructwa przedsiębiorstwa lub jego likwidacji sądowej pracownicy w nim zatrudnieni będą traktowani jako wierzyciele uprzywilejowani bądź co do płac im należnych z tytułu usług dostarczanych w ciągu okresu poprzedzającego bankructwo lub likwidację, a określonego przez ustawodawstwo krajowe, bądź co do płac nie przekraczających kwoty przewidzianej przez ustawodawstwo krajowe.

2. Płaca stanowiąca wierzytelność uprzywilejowaną będzie wypłacana całkowicie, zanim zwykli wierzyciele będą mogli żądać swych części.

3. Kolejność wierzytelności uprzywilejowanej, jaką stanowi płaca w stosunku do innych wierzytelności uprzywilejowanych, powinna być określona przez ustawodawstwo krajowe.

Artykuł 12

1. Płace powinny być wypłacane w regularnych odstępach czasu. O ile nie istnieją inne zadowalające sposoby zapewniające wypłatę płac w regularnych odstępach czasu, odstępy, w jakich płaca ma być wypłacana, zostaną określone przez ustawodawstwo krajowe lub ustalone przez umowę zbiorową lub orzeczenie rozjemcze.

2. Gdy kończy się umowa o pracę, końcowe uregulowanie całkowitej należnej płacy dokonane będzie zgodnie z ustawodawstwem krajowym, z umową zbiorową lub orzeczeniem rozjemczym, albo w braku tego rodzaju ustawodawstwa, umowy zbiorowej lub orzeczenia, w rozsądnym terminie z uwzględnieniem postanowień umowy.

Artykuł 13

1. Gdy wypłata płacy odbywa się w gotówce, będzie ona dokonywana tylko w dni robocze i w miejscu pracy lub w jego pobliżu, o ile ustawodawstwo krajowe, umowa zbiorowa lub orzeczenie rozjemcze nie postanawiają inaczej lub gdy inne urządzenia, o których zostali powiadomieni zainteresowani pracownicy, nie zostaną uznane za bardziej odpowiednie.

2. Wzbronione jest dokonywanie wypłaty płac w sklepach sprzedaży napojów alkoholowych lub innych podobnych zakładach, a jeżeli wymaga tego zapobieżenie nadużyciom — w sklepach sprzedaży detalicznej i w miejscach rozrywkowych, z wyjątkiem osób tam zatrudnionych.

Artykuł 14

W miarę potrzeby zostaną zastosowane skuteczne środki dla informowania pracowników w sposób odpowiedni i łatwo zrozumiały:

a) o warunkach płacy, jakie będą się do nich stosowały, a to zanim przystąpią do pracy lub przy wszelkiej zmianie tych warunków;

b) przy każdej wypłacie płacy o składnikach stanowiących ich płacę za dany okres wypłaty, o ile te składniki mogą podlegać zmianom.

Artykuł 15

Ustawodawstwo wprowadzające w życie postanowienia niniejszej konwencji powinno:

a) być podawane do wiadomości zainteresowanym;

b) określać osoby, które mają zapewniać jego wykonanie;

c) ustanawiać właściwe sankcje za wykroczenia;

d) przewidywać, w każdym przypadku gdy zachodzi potrzeba, prowadzenie wykazów zgodnie z przepisaną formą i metodą.

Artykuł 16

Sprawozdania roczne, które powinny być przedstawione zgodnie z artykułem 22 Konstytucji Międzynarodowej Organizacji Pracy, zawierać będą wyczerpujące informacje o środkach zastosowanych dla nadania skuteczności postanowieniom niniejszej konwencji.

Artykuł 17

1. Gdy terytorium któregoś z Członków składa się z rozległych obszarów, na których, ze względu na rozproszenie ludności lub ze względu na stan ich rozwoju, właściwa władza uważa za nie dające się zastosować postanowienia niniejszej konwencji może ona po zasięgnięciu opinii zainteresowanych organizacji pracodawców i pracowników, tam gdzie takie organizacje istnieją, wyłączyć te obszary spod stosowania konwencji, a to bądź w sposób ogólny, bądź w sposób, jaki uważa za wskazany w stosunku do pewnych przedsiębiorstw lub pewnych prac.

2. Każdy Członek powinien wskazać w swym pierwszym sprawozdaniu, które składa o stosowaniu niniejszej konwencji w myśl artykułu 22 Konstytucji Międzynarodowej Organizacji Pracy, każdy obszar, dla którego zamierza skorzystać z postanowień niniejszego artykułu, i powinien podać powody, dla jakich zamierza uciec się do tych postanowień. W następstwie żaden Członek nie będzie mógł korzystać z postanowień niniejszego artykułu, wyjąwszy gdy chodzi o obszary tak przezeń wskazane.

3. Każdy Członek korzystający z postanowień niniejszego artykułu powinien ponownie rozpatrzyć w okresach czasu nie przekraczających trzech lat i w porozumieniu z zainteresowanymi organizacjami pracodawców i pracowników, tam gdzie takie organizacje istnieją, możliwość rozciągnięcia stosowania niniejszej konwencji na obszary wyłączone zgodnie z paragrafem 1.

4. Każdy Członek korzystający z postanowień niniejszego artykułu powinien wskazać w swych następnych sprawozdaniach rocznych obszary, co do których zrzeka się prawa do powoływania się na te postanowienia, i każdy postęp, który zostanie dokonany dla stopniowego zastosowania niniejszej konwencji do takich obszarów.

Artykuły 18, 19, 22–27

Standardowe postanowienia końcowe¹.

¹ Patrz Załącznik I.

Artykuły 20, 21

Deklaracje stosowania do terytoriów niemetropolitalnych².

² Patrz Załącznik II.