Dz.U. 2000.60.699

Konwencja MOP Nr 176

dotycząca bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach

przyjęta w Genewie dnia 29 czerwca 1951 r.

Konwencja (176) MOP została ratyfikowana przez Polskę dnia 8 czerwca 2000 r. (Dz.U. z 2000 r. Nr 60, poz. 699) i weszła w życie w stosunku do RP dnia 11 sierpnia 2000 r. — przyp. redakcji.

Konferencja Ogólna Międzynarodowej Organizacji Pracy,

zwołana do Genewy przez Radę Administracyjną Międzynarodowego Biura Pracy i zebrana tam w dniu 6 czerwca 1995 r. na osiemdziesiątej drugiej sesji,

odnotowując stosowne międzynarodowe konwencje i zalecenia w sprawie pracy, a w szczególności: Konwencję dotyczącą zniesienia pracy przymusowej, z 1957 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące ochrony pracowników przed promieniowaniem jonizującym, z 1960 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące zabezpieczenia maszyn, z 1963 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące świadczeń w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych, z 1964 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące najniższego wieku dopuszczania do pracy pod ziemią w kopalniach, z 1965 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące badania lekarskiego zdatności młodocianych do pracy pod ziemią w kopalniach, z 1965 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące ochrony pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscach pracy, spowodowanymi zanieczyszczeniem powietrza, hałasem i wibracją, z 1977 r. Konwencję i Zalecenie dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy, z 1981 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące pracowniczych służb zdrowia, z 1985 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące bezpieczeństwa w stosowaniu azbestu, z 1986 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia w budownictwie, z 1988 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące bezpieczeństwa przy używaniu substancji chemicznych w pracy, z 1990 r., Konwencję i Zalecenie dotyczące zapobiegania poważnym wypadkom przemysłowym, z 1993 r.

zważywszy, że pracownicy mają potrzebę i prawo do informacji, szkolenia i prawdziwych konsultacji oraz uczestniczenia w przygotowaniu oraz realizacji środków bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, dotyczących zagrożeń i ryzyka, których doświadczają w przemyśle górniczym,

uznając, że pożądane jest zapobieganie wszystkim wypadkom śmiertelnym, zranieniom i chorobom, na które narażeni są pracownicy lub osoby postronne oraz szkodom w środowisku wywołanym działalnością górniczą,

biorąc pod uwagę potrzebę współpracy między Międzynarodową Organizacją Pracy, Światową Organizacją Zdrowia, Międzynarodową Agencją Energii Atomowej i innymi właściwymi instytucjami, oraz uwzględniając odpowiednie dokumenty, zasady postępowania i wytyczne wydane przez te organizacje,

postanowiwszy przyjąć niektóre wnioski dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach, która to sprawa stanowi czwarty punkt porządku dziennego sesji,

postanowiwszy, że wnioski te zostaną ujęte w formę konwencji międzynarodowej,

przyjmuje dnia dwudziestego drugiego czerwca tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego piątego roku niniejszą Konwencję, która otrzyma nazwę: Konwencja dotycząca bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach, z 1995 r.

Część I

DEFINICJE

Artykuł 1

1. Dla celów niniejszej Konwencji określenie „kopalnia” obejmuje:

a) tereny na powierzchni lub pod ziemią, gdzie mają miejsce w szczególności następujące działania:

(i) poszukiwanie kopalin z wyjątkiem ropy i gazu, powodujące mechaniczne naruszenie górotworu,

(ii) wydobywanie kopalin z wyjątkiem ropy i gazu,

(iii) przeróbka, w tym zwłaszcza: kruszenie, rozdrabnianie, wzbogacanie lub płukanie wydobytego materiału,

b) wszelkie maszyny, wyposażenie, urządzenia, instalacje, budynki i konstrukcje inżynieryjne stosowane w związku z działalnością, o której mowa w punkcie a).

2. Dla celów niniejszej Konwencji określenie „pracodawca” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która zatrudnia jednego lub więcej pracowników w kopalni i, w zależności od sytuacji, operatora, głównego wykonawcę, wykonawcę lub podwykonawcę.

Część II

ZAKRES I ŚRODKI STOSOWANIA

Artykuł 2

1. Niniejsza Konwencja stosuje się do wszystkich kopalń.

2. Po konsultacji z najbardziej reprezentatywnymi zainteresowanymi organizacjami pracodawców i pracowników, właściwa władza Członka, który ratyfikował tę Konwencję:

a) może wyłączyć pewne kategorie kopalń z zakresu stosowania Konwencji, lub pewnych jej postanowień, jeżeli łączne środki ochrony wprowadzone w kopalniach, zgodnie z krajowym ustawodawstwem i praktyką nie są gorsze od tych, które wynikałyby z pełnego stosowania postanowień Konwencji:

b) w przypadku wyłączenia określonych kategorii kopalń, zgodnie z punktem a), sporządzi plany mające na celu stopniowe objecie wszystkich kopalń.

3. Członek, który ratyfikuje Konwencję i korzysta z możliwości określonej w ustępie 2 a), wskaże w swoim sprawozdaniu ze stosowania mniejszej Konwencji, składanym zgodnie z artykułem 22 Konstytucji MOP wszystkie szczególne kategorie kopalń wyłączonych w tym trybie oraz przyczyny tego wyłączenia.

Artykuł 3

W świetle warunków i praktyki krajowej oraz po konsultacjach z najbardziej reprezentatywnymi zainteresowanymi organizacjami pracodawców i pracowników, każdy Członek będzie przygotowywał, wprowadzał w życie i dokonywał okresowego przeglądu spójnej polityki bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach, w szczególności w odniesieniu do środków, które zapewniają stosowanie mniejszej Konwencji.

Artykuł 4

1. Środki mające na celu zapewnienie stosowania Konwencji będą określone w ustawodawstwie krajowym.

2. Tam, gdzie jest to możliwe, ustawodawstwo to będzie uzupełnione o:

a) normy techniczne, wytyczne, zbiory zaleceń praktycznych, lub

b) inne środki zgodne z praktyką krajową, określone przez właściwą władzę.

Artykuł 5

1. Ustawodawstwo krajowe, zgodnie z ustępem 1 artykułu 4 wyznaczy właściwą władzę odpowiedzialną za nadzór i regulowanie różnych aspektów bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach.

2. Ustawodawstwo to będzie przewidywać:

a) nadzór nad bezpieczeństwem i zdrowiem w kopalniach,

b) inspekcję kopalni przez inspektorów wyznaczonych w tym celu przez właściwą władzę,

c) procedury raportowania i dochodzeń w razie wypadków śmiertelnych lub ciężkich jak również katastrof górniczych i niebezpiecznych zdarzeń, tak jak zostało to określone w ustawodawstwie krajowym,

d) przygotowanie i publikowanie statystyk dotyczących wypadków, chorób zawodowych i niebezpiecznych zdarzeń, w sposób określony przez ustawodawstwo,

e) uprawnienie właściwej władzy do zatrzymania lub ograniczenia działalności górniczej ze względu na bezpieczeństwo i zdrowie, do momentu gdy warunki istniejące w chwili zatrzymania lub ograniczenia działalności nie ulegną poprawie,

f) wprowadzenie w życie skutecznych procedur zapewniających wdrożenie praw pracowników i ich przedstawicieli do bycia konsultowanymi i uczestniczenia w środkach odnoszących się do bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy.

3. Ustawodawstwo krajowe zapewni, że wytwarzanie, przechowywanie, transportowanie i używanie materiałów wybuchowych i środków inicjujących w kopalni będzie prowadzone przez kompetentne i uprawnione osoby lub pod ich bezpośrednim nadzorem.

4. Ustawodawstwo krajowe określi:

a) wymagania odnoszące się do ratownictwa górniczego, pierwszej pomocy i odpowiednich urządzeń medycznych,

b) obowiązek dostarczania i konserwacji odpowiednich pochłaniaczy ochronnych dla pracowników w podziemnych kopalniach węgla oraz, o ile jest to niezbędne, w innych kopalniach podziemnych,

c) środki zabezpieczające przed dostępem do nieczynnych wyrobisk górniczych, tak by wyeliminować lub zminimalizować ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia,

d) wymagania dotyczące bezpiecznego przechowywania, transportu i likwidowania niebezpiecznych substancji używanych w procesach górniczych oraz odpadów wytwarzanych w kopalniach,

e) gdzie jest to właściwe, wymóg zapewnienia wystarczającej liczby urządzeń sanitarnych do mycia, przebierania się i jedzenia oraz utrzymania ich w zadawalających warunkach higienicznych.

5. Ustawodawstwo krajowe zapewni, że pracodawca odpowiedzialny za kopalnię przygotuje odpowiednie plany wyrobisk przed rozpoczęciem prac, a w przypadku jakichkolwiek znaczących zmian, będzie dokonywał okresowych aktualizacji tych planów oraz zapewni do nich odpowiedni dostęp w kopalni.

Część III

ŚRODKI PROFILAKTYCZNE I ZABEZPIECZAJĄCE W KOPALNI

A. Odpowiedzialność pracodawców

Artykuł 6

Podejmując środki profilaktyczne i zabezpieczające, zgodnie z postanowieniami tej części Konwencji, pracodawca zobowiązany jest oszacować ryzyko i postępować z nim według następującej hierarchii ważności:

a) wyeliminować ryzyko;

b) kontrolować ryzyko u źródła;

c) minimalizować ryzyko środkami, które obejmują projektowanie bezpiecznych metod pracy;

d) w przypadku utrzymania się ryzyka, zapewnić sprzęt ochrony osobistej, uwzględniając to co jest rozsądne, praktyczne, wykonalne, zgodne z dobrą praktyką oraz właściwym wypełnianiem obowiązków.

Artykuł 7

Pracodawcy podejmą wszelkie niezbędne środki celem eliminowania lub zminimalizowania ryzyka w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia w podległych im kopalniach, a w szczególności:

a) zapewnią, że kopalnia jest zaprojektowana, zbudowana i wyposażona w sprzęt elektryczny, mechaniczny i inny, w tym w system łączności, w celu zapewnienia warunków dla jej bezpiecznego prowadzenia oraz zdrowego środowiska pracy;

b) zapewnią, że kopalnia jest uruchomiona, prowadzona, obsługiwana i likwidowana tak, że pracownicy mogą wykonywać zleconą im pracę w sposób nie narażający bezpieczeństwa i zdrowia swojego lub innych;

c) podejmą kroki dla zapewnienia stateczności górotworu w rejonach, do których pracownicy mają dostęp w związku z wykonywaną pracą;

d) zawsze, gdy jest to możliwe, zapewnią dwa wyjścia z każdego miejsca pracy pod ziemią, z których każde połączone jest odrębnym wylotem na powierzchnię;

e) zapewnią kontrolę, ocenę i regularną inspekcję środowiska pracy celem wykrycia różnych zagrożeń, na które mogą być narażeni pracownicy i oszacowania poziomu tych zagrożeń;

f) zapewnią odpowiednią wentylację wszystkich podziemnych wyrobisk, do których zezwolony jest dostęp;

g) w odniesieniu do stref, w których występują szczególne zagrożenia, opracują i będą realizować plan działania i procedury zapewniające bezpieczny system pracy i ochronę pracowników;

h) podejmą działania i środki zapobiegawcze stosownie do charakteru prac górniczych, w celu zapobiegania, wykrycia i zwalczenia powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów i wybuchów;

i) zapewnią, iż w przypadku poważnego zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, prace zostaną wstrzymane a pracownicy ewakuowani w bezpieczne miejsce.

Artykuł 8

Pracodawca przygotuje plan działania w wypadku zagrożeń specyficznych dla każdej kopalni w zakresie możliwych do przewidzenia katastrof z przyczyn technicznych i naturalnych.

Artykuł 9

Tam, gdzie pracownicy są narażeni na zagrożenia fizyczne, chemiczne lub biologiczne, pracodawca będzie:

a) informował pracowników w zrozumiały sposób o zagrożeniach związanych z ich pracą, o ryzyku dla zdrowia oraz związanych z tym środkach profilaktycznych i zabezpieczających;

b) podejmował odpowiednie środki w celu wyeliminowania lub zminimalizowania ryzyka wynikającego z narażenia na te niebezpieczeństwa;

c) dostarczał i utrzymywał – bez obciążenia pracowników kosztami, tam gdzie innymi środkami nie można zapewnić odpowiedniego zabezpieczenia przed ryzykiem wypadku lub utraty zdrowia, w tym narażenie na warunki szkodliwe – stosowny sprzęt ochronny, odzież i inne wyposażenie określone przez ustawodawstwo krajowe; i

d) zapewniał pracownikom poszkodowanym w wyniku zranienia lub choroby w miejscu pracy pierwszą pomoc, właściwy transport z miejsca pracy i dostęp do odpowiedniego wyposażenia medycznego.

Artykuł 10

Pracodawca będzie zapewniał:

a) pracownikom bezpłatnie odpowiednie szkolenie i przeszkolenie oraz zrozumiałe instrukcje w zakresie spraw dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia, jak również zleconych im zadań;

b) zgodnie z ustawodawstwem krajowym, na każdej zmianie odpowiedni nadzór i kontrolę w celu bezpiecznego prowadzenia ruchu kopalni;

c) utrzymanie systemu dokładnej rejestracji nazwisk wszystkich osób znajdujących się pod ziemią w dowolnej chwili, jak i miejsca ich prawdopodobnego przebywania;

d) że wszystkie wypadki i niebezpieczne zdarzenia, jakie są określone w ustawodawstwie krajowym są badane, jak również są podjęte odpowiednie środki dla przeciwdziałania im;

e) sporządzanie, zgodnie z ustawodawstwem krajowym, dla właściwej władzy, raportu w sprawie wypadków i niebezpiecznych zdarzeń.

Artykuł 11

Na podstawie ogólnych zasad dotyczących medycyny pracy i zgodnie z ustawodawstwem krajowym, pracodawca będzie zapewniał regularny nadzór medyczny pracownikom narażonym na zagrożenie zdrowotne specyficzne dla górnictwa.

Artykuł 12

W przypadku, gdy dwóch lub więcej pracodawców podejmuje działalność w tej samej kopalni, pracodawca odpowiedzialny za kopalnię zobowiązany jest do koordynacji realizacji wszystkich środków dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz odpowiada w pierwszej kolejności za bezpieczeństwo działania. Nie zwalnia to poszczególnych pracodawców z odpowiedzialności za realizację wszystkich środków dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia własnych pracowników.

B. Prawa i obowiązki pracowników i ich przedstawicieli

Artykuł 13

1. Zgodnie z ustawodawstwem krajowym, o którym mowa w artykule 4 pracownicy będą mieli następujące prawa do:

a) zgłaszania pracodawcy i właściwej władzy wypadków, niebezpiecznych zdarzeń i zagrożeń;

b) występowania o przeprowadzenie inspekcji i dochodzeń oraz ich realizację przez pracodawcę i właściwą władzę, o ile pojawi się przypadek wywołujący zaniepokojenie z punktu widzenia bezpieczeństwa i zdrowia;

c) posiadania oraz uzyskiwania informacji o zagrożeniach w miejscu pracy, które mogą wpływać na ich bezpieczeństwo i zdrowie;

d) uzyskiwania informacji związanych z ich bezpieczeństwem i zdrowiem, będących w posiadaniu pracodawcy lub właściwej władzy;

e) wycofywania się z jakiegokolwiek miejsca w kopalni w przypadku, gdy istnieją okoliczności, które wskazują przy racjonalnej ocenie na zaistnienie poważnego zagrożenia dla ich bezpieczeństwa lub zdrowia;

f) wspólnego wyboru przedstawicieli do spraw bezpieczeństwa i zdrowia.

2. Przedstawiciele do spraw bezpieczeństwa i zdrowia, o których mowa w ustępie 1 f) będą mieli, zgodnie z ustawodawstwem krajowym, następujące prawa do:

a) reprezentowania pracowników we wszystkich aspektach bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy, włącznie z egzekwowaniem, o ile ma to zastosowanie, praw określonych w ustępie 1);

b)  i) uczestniczenia w inspekcjach i dochodzeniach przeprowadzanych przez pracodawcę i właściwe władze w miejscu pracy, oraz

ii) kontrolowania i badania problematyki bezpieczeństwa i zdrowia;

c) odwoływania się do doradców i niezależnych ekspertów;

d) konsultowania z pracodawcą we właściwym czasie problematyki bezpieczeństwa i zdrowia, w tym polityki i procedur postępowania;

e) konsultowania się z właściwą władzą;

f) otrzymywania informacji o wypadkach i niebezpiecznych zdarzeniach, dotyczących dziedzin dla których zostali wybrani.

3. Procedury dotyczące korzystania z praw, o których mowa w ustępach 1 i 2, będą określone:

a) w ustawodawstwie krajowym;

b) w drodze konsultacji między pracodawcami i pracownikami oraz ich przedstawicielami.

4. Ustawodawstwo krajowe zapewni, że prawa, o których mowa w ustępach 1 i 2 powyżej będą stosowane bez dyskryminacji lub odwetu.

Artykuł 14

Ustawodawstwo krajowe określi, że pracownicy mają obowiązek, zgodnie ze swoim przeszkoleniem:

a) przestrzegania ustanowionych środków bezpieczeństwa i zdrowia;

b) dbania w rozsądny sposób o bezpieczeństwo i zdrowie swoje oraz innych osób, które mogą być narażone wskutek ich działań lub zaniedbań w pracy, wliczając w to prawidłowe użytkowanie i dbałość o odzież ochronną, sprzęt i wyposażenie pozostawione w tym celu do ich dyspozycji;

c) natychmiastowego zgłaszania bezpośredniemu przełożonemu o każdej sytuacji, która ich zdaniem mogłaby stanowić zagrożenie dla ich bezpieczeństwa lub zdrowia, lub też innych osób, a której nie potrafią sami prawidłowo zaradzić;

d) współdziałać z pracodawcą w celu zapewnienia zgodności praw i obowiązków nałożonych na pracodawcę, zgodnie z postanowieniami Konwencji.

C. Współpraca

Artykuł 15

Należy podjąć środki, zgodnie z ustawodawstwem krajowym, zachęcające do współpracy między pracodawcami i pracownikami i ich przedstawicielami w celu promowania bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach.

Część IV

REALIZACJA

Artykuł 16

Każdy Członek będzie:

a) podejmował wszelkie niezbędne kroki, w tym sankcje i środki naprawcze, aby zapewnić efektywne wprowadzanie w życie postanowień Konwencji;

b) zapewniał odpowiednie służby inspekcyjne celem nadzorowania i stosowania środków podjętych zgodnie z Konwencją i wyposażał te służby w środki niezbędne do wykonywania ich zadań.

Część V

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Artykuł 17–24

Standardowe postanowienia końcowe¹.

¹ Patrz Załącznik I.