Jak wynika z danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w 2015 r. około 1,5 % osób aktywnych zawodowo w sektorze prywatnym było zatrudnionych na podstawie umów prawa cywilnego.

W związku z powyższym do MRPiPS wpłynęła interpelacja, w której poseł Tomasz Jaskóła stwierdza, że nie ma wątpliwości, iż granica pomiędzy zatrudnieniem pracowniczym, a cywilnoprawnym stopniowo się zaciera. Istnieje możliwość, iż zatrudnieni będą świadczyć pracę na zbliżonych zasadach, jednak poziom ich ochrony będzie diametralnie różny – w zależności od formalnego w zasadzie wyboru modelu zatrudnienia.

Pozbawienie ochrony zatrudnionych cywilnoprawnie jest istotnym problemem jakościowym i wymaga interwencji ustawodawcy.

Stanowisko to wydaje się popierać M. Gersdorf, która postuluje stworzenie „Prawa zatrudnienia”. W zamyśle autorki objęłoby ono również przepisy dotyczące zatrudnienia cywilnoprawnego.

Problem znalazł również odzwierciedlenie w projektowanym art. 462 nowego Kodeksu pracy (w wersji zaproponowanej przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Pracy), zgodnie z którym przepisy niniejszego tytułu stosuje się do pracy osoby zatrudnionej na podstawie umowy innej niż umowa o pracę, wykonującej osobiście na rzecz jednego zatrudniającego pracę o charakterze ciągłym lub powtarzającym się za wynagrodzeniem przekraczającym połowę wynagrodzenia minimalnego ustalonego na podstawie przepisów odrębnych. We wspominanym projekcie Kodeksu pracy, dla osób zatrudnionych „niepracowniczo” wprowadzono m.in. następujące standardy: ochronę trwałości stosunku pracy kobiety w ciąży, ograniczenie możliwości niezwłocznego rozwiązania umowy, ochrony wynagrodzenia za pracy, bezpłatny urlop wypoczynkowy.

Warto podkreślić, iż również aktualnie na podstawie art. 303 § 2 Kodeksu pracy Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, zakres stosowania przepisów prawa pracy do osób stale wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy lub umowa o pracę nakładczą ze zmianami wynikającymi z odmiennych warunków wykonywania tej pracy.

W związku z tym poseł zadał następujące pytania:

1. Czy Ministerstwo rozważa zmiany w zakresie wprowadzenia dla osób zatrudnionych cywilnoprawnie podstawowych praw socjalnych?
2. Czy Rada Ministrów zamierza wydać rozporządzenia na mocy art. 303 § 2 k.p. w zakresie dotyczącym w/w problematyki?

 

Odpowiedzi na interpelację nr 13230 w sprawie zmiany w zakresie wprowadzenia dla osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych podstawowych praw socjalnych, udzielił sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed.

Zauważył on, że swoboda nawiązywania stosunków pracy jest jedną z podstawowych zasad prawa pracy. Oznacza, iż każda ze stron ma swobodę wyboru zawarcia umowy o pracę, bądź wykonywania pracy na innej podstawie prawnej niż umowa o pracę. Art. 11 Kodeksu pracy stanowi bowiem wyraźnie, iż nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Ww. zasada gwarantuje zatem wolność nawiązania stosunku pracy, co w konsekwencji oznacza także możliwość podjęcia przez strony decyzji o wykonywaniu pracy na podstawie umowy cywilnej.

Warto nadmienić, iż przepisy Kodeksu cywilnego są wprawdzie mniej rygorystyczne niż przepisy Kodeksu pracy, ale w niektórych sytuacjach, w zależności od potrzeb obu stron, mogą dać im większą swobodę w kształtowaniu treści, formy oraz okresu obowiązywania umowy.

Dodatkowo należy pamiętać, iż Kodeks pracy penalizuje sytuacje, w których zawierane są umowy cywilnoprawne w celu obejścia przepisów prawa pracy, nawet za zgodą obu stron. Zgodnie bowiem z art. 22 § 1 Kodeksu pracy – przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Stosownie zaś do brzmienia § 1.1 i § 1.2 cyt. artykułu zatrudnienie przy spełnieniu powyższych przesłanek jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy i nie jest dopuszczalne w tej sytuacji zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną.

Abstrahując od obowiązującego stanu prawnego przedstawiciel resortu pracy dodał informację, iż poruszona w interpelacji problematyka zdecydowanie zasługuje na refleksję, dlatego też będzie przedmiotem analizy i ewentualnych prac legislacyjnych działającej obecnie przy Ministrze Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2016 r. w sprawie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, jej kadencja ma trwać 18 miesięcy, zaś jej zadaniem jest przygotowanie projektu nowego Kodeksu pracy.

Mając zatem na względzie prace Komisji, niezasadnym byłoby obecnie podejmowanie odrębnych (równoległych) inicjatyw legislacyjnych mających na celu fragmentaryczną zmianę przepisów prawa pracy. Aby zapewnić przepisom Kodeksu pracy wewnętrzną spójność pomiędzy nowymi instytucjami prawa pracy (np. postulowanym przez posła objęciem częściową ochroną pracowniczą także osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnych) a pozostałymi przepisami prawa pracy, należy, w opinii resortu, poczekać na końcowy efekt prac Komisji.

źródło: sejm.gov.pl, oprac. G.R.