Zgodnie z art. 47¹ Kodeksu pracy: w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę, pracownikowi przysługuje roszczenie o zasądzenie odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Z kolei, zgodnie z art. 58 Kodeksu pracy: w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia pracownikowi przysługuje roszczenie o zasądzenie odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Z takim zagadnieniem zwrócił się do Minister Pracy poseł Paweł Bańkowski w interpelacji nr 14713 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej, ministra sprawiedliwości w sprawie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

W związku z opisaną wyżej sytuacją poseł zadał pytanie:

Czy zgodne z konstytucyjną zasadą ochrony pracy (art. 24 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) jest rozwiązanie przyjęte w Kodeksie pracy, zgodnie z którym, w sytuacji gdy pracownik zatrudniony jest dłużej niż 6 miesięcy, ale krócej niż 3 lata i przysługuje mu 1 miesięczny okres wypowiedzenia, w razie: niezgodnego z prawem rozwiązania z nim umowy o pracę za wypowiedzeniem może żądać zasądzenia odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres nawet 3 miesięcy, natomiast w razie niezgodnego z prawem rozwiązania z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia może żądać zapłaty odszkodowania wyłącznie do wysokości 1 miesięcznego wynagrodzenia?
Zdaniem osób, które zwróciły się do mojego biura poselskiego z prośbą o pomoc, powyższe przepisy w analizowanej sytuacji faktycznej, stanowią zachętę dla do rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem w tzw. trybie dyscyplinarnym (bez wypowiedzenia), gdyż wówczas naraża się on na niższą sankcję niż w razie rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem.

Poseł poprosił również w imieniu osób świadczących pracę w ramach stosunku pracy o zajęcie stanowiska co do opisanych powyżej regulacji Kodeksu pracy oraz o wskazanie czy administracja rządowa zamierza podjąć działania legislacyjne w przedmiotowej sprawie?

Odpowiedzi na interpelację nr 14713 w sprawie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia udzielił sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Krzysztof Michałkiewicz.

Podkreślił on, że przepis art. 47¹ Kodeksu pracy odnosi się do odszkodowania z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę, natomiast art. 58 kp dotyczy odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy, który wadliwie rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia.

Odszkodowanie za wadliwe rozwiązanie stosunku pracy (na podstawie art. 47¹ Kodeksu pracy), nie jest powiązane z rzeczywistą szkodą poniesioną przez pracownika i przysługuje niezależnie od jej wystąpienia. Pełni ono zatem przede wszystkim funkcję represyjną w stosunku do pracodawcy, który naruszył przepisy dotyczące wypowiadania umów o pracę, jak też subsydiarnie funkcję kompensacyjną.

Sąd może orzec o odszkodowaniu w granicach przewidzianych w przepisie art. 47¹ Kodeksu pracy, który wskazuje limit dolny (odszkodowanie nie może być niższe niż wysokość wynagrodzenia za dwa tygodnie), a także limit górny (stanowiący wysokość wynagrodzenia za 3 miesiące). W każdym jednak przypadku odszkodowanie nie może być niższe od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Ponadto, ustalając wysokość odszkodowania, należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, w tym związane z konkretnym przypadkiem, takie jak podleganie stosunku pracy pracownika szczególnej ochronie, jego możliwości znalezienia nowej pracy, staż pracy czy sytuacja życiowa pracownika. Zaznaczyć przy tym należy, że w przypadku gdy okres wypowiedzenia umowy o pracę jest krótszy niż 3 miesiące, sąd powinien miarkować wysokość odszkodowania należnego pracownikowi z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę. Możliwe jest kwestionowanie wysokości przyznanego odszkodowania także wówczas, gdy mieści się ono w ustawowych granicach (wyrok SN z dnia 18 marca 2015 r., I PK 190/14).

Przedstawiciel resortu zauważył, że przepis art. 47¹ kp był przedmiotem oceny z punktu widzenia zgodności z Konstytucją RP. W wyroku z dnia 18 października 2005 r., SK 48/03 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że jest on zgodny z art. 64 ust. 2 i art. 32 ust. 1 oraz nie jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. W uzasadnieniu Trybunał podkreślił, że na gruncie art. 47¹ Kodeksu pracy pracownicy o takim samym okresie wypowiedzenia i tym samym poziomie wynagrodzeń traktowani są jednakowo, a więc z zachowaniem reguł wynikających z art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.

Z kolei odszkodowanie przewidziane w art. 58 kp ma w istocie charakter ryczałtowy, również nie zależy od wysokości szkody poniesionej przez pracownika, a ponadto spełnia rolę swoistego zadośćuczynienia za wyrządzoną pracownikowi krzywdę, jaką zwykle pociąga za sobą niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Takie odszkodowanie stanowi też swoistą represję majątkową wobec pracodawcy, który złożył wadliwe oświadczenie woli, a więc realizuje szeroko pojętą funkcję prewencyjną.

Brak powiązania obu rodzajów odszkodowań, o których mowa w przepisach art. 47¹  i 58 kp, z rzeczywistą szkodą i fakt ich przysługiwania niezależnie od jej wystąpienia, podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 maja 2009 r., II PK 288/08. Przykładem tego może być obowiązek wypłaty odszkodowania z tytułu nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem, chociażby pracownik, podjąwszy natychmiast inną pracę, ani jednego dnia nie pozostawał bez pracy, a jego zarobki związane z nowym zatrudnieniem są wyższe niż te, które osiągał u poprzedniego pracodawcy. Takie rozumienie funkcji odszkodowania przysługującego na podstawie art. 58 kp przedstawił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 listopada 1981 r., I PR 91/81, oraz z dnia 29 maja 1987 r., I PRN 24/87. Tak rozumianej funkcji odszkodowania z art. 58 kp nie zakwestionował także Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 27 listopada 2007 r., SK 18/05, podkreślając, że wystąpienie szkody, rozumianej jako uszczerbek w prawnie chronionych dobrach pracownika, a także jej ewentualna wysokość, nie stanowią przesłanek powstania tego roszczenia i nie mają wpływu na jego wysokość.

Ponadto, co istotne w kontekście przesłanej interpelacji, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 27 listopada 2007 r., SK 18/05, uznał art. 58 kp w zw. z art. 300 kp rozumiany w sposób wyłączający dochodzenie innych, niż określone w art. 58 kp roszczeń odszkodowawczych, związanych z bezprawnym rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, za niezgodne z art. 64 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji RP. W celu usunięcia stanu niekonstytucyjności w tym przypadku nie była konieczna działalność ustawodawcza, lecz jedynie zmiana dotychczasowej linii orzeczniczej. W efekcie, skutkiem tego wyroku jest wprowadzenie do polskiego prawa pracy dualizmu roszczeń odszkodowawczych. W przypadku więc niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia pracownik, na rzecz którego sąd pracy zasądził odszkodowanie w wysokości określonej w art. 58 kp, może domagać się naprawienia szkody wyrządzonej mu przez pracodawcę w pełnej wysokości na zasadach przewidzianych w przepisach Kodeksu cywilnego. Ustanowione w art. 58 kp odszkodowanie stanowi bowiem swoiste minimum, które nie eliminuje możliwości późniejszego wystąpienia z dalej idącymi roszczeniami odszkodowawczymi dochodzonymi na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego (wyrok SN z dnia 13 lipca 2016 r., I PK 216/15). Jest to bezpośredni skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 27 listopada 2007 r., SK 18/05. Ponadto, w wymiarze proceduralnym nie ma przeszkód, żeby oba roszczenia były dochodzone w ramach jednego powództwa przed sądem pracy.

Mając na względzie powyższe przedstawiciel resortu podkreślił, iż w jego ocenie nie wydaje się konieczne dokonywanie zmian obowiązujących przepisów w tym zakresie.

Jednocześnie poinformował, że trwają prace działającej przy Ministrze Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, która ma przygotować projekt nowego Kodeksu pracy.

źródło: sejm.gov.pl, oprac: G.R.