„Co grozi za wypicie alkoholu na budowie, jaką karę mogę dostać? Za jakie ilości i np. przy jakich umowach o pracę? No i jaka kara może być nałożona na pracodawcę?”

Odpowiedź na pytanie o tzw. „bezpieczną” ilość spożytego alkoholu w pracy, zwłaszcza w sektorze budowlanym, już pod względem ryzyka i skutków będzie podobna do odpowiedzi na pytanie o „bezpieczną” ilość spożytego alkoholu pozwalającą na prowadzenie pojazdów mechanicznych.

Wypicie napojów wyskokowych w pracy regulują …

(…) w zasadzie trzy akty prawne – Kodeks wykroczeń (a w pewnych przypadkach także Kodeks karny), Kodeks pracy oraz ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Zgodnie z art. 14 ustawy o wychowaniu w trzeźwości (…), zabrania się sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych m.in. na terenie zakładów pracy, natomiast w myśl art. 16 w/w ustawy zabrania się wnoszenia napojów alkoholowych na teren zakładów pracy.

Warto przytoczyć również art. 17, zgodnie z którym kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Okoliczności stanowiące podstawę decyzji powinny być podane pracownikowi do wiadomości. Uprawnienia kierownika zakładu pracy służą również organowi nadrzędnemu nad danym zakładem pracy oraz organowi uprawnionemu do przeprowadzenia kontroli zakładu pracy. Na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej, a także na żądanie pracownika, badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Zabiegu pobrania krwi dokonuje fachowy pracownik służby zdrowia.

Inicjatywa co do wykonania badań stanu trzeźwości należy zatem do pracownika, któremu pracodawca zarzucił naruszenie obowiązku trzeźwości (wyrok Sądu Najwyższego z dn. 26.08.1999 r., sygn. akt: I PKN 241/99).

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie, kierownik zakładu pracy jest obowiązany na żądanie pracownika zapewnić przeprowadzenie badań na zawartość alkoholu w organizmie: badania wydychanego powietrza, badania krwi oraz moczu. W miarę możliwości badanie wydychanego powietrza powinno być przeprowadzone przed innymi badaniami.

Przywołana ustawa o wychowaniu w trzeźwości zawiera przepisy karne – art. 43¹ i art. 44 – które przewidują karę grzywny za złamanie wspomnianych wyżej zakazów.

Jakie konsekwencje może ponieść pracownik?

Jeżeli osoba pracująca na budowie jest zatrudniona w oparciu o umowę o pracę, może się spotkać także z innymi grożącymi jej konsekwencjami przewidzianymi w Kodeksie pracy.

– Po pierwsze, pracownikowi może zostać wymierzona kara porządkowa z art. 108 K.p., w tym kara pieniężna nałożona przez pracodawcę, która za jedno przekroczenie nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń.

– Po wtóre, jeżeli pracownik dopuszcza się ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, np. notorycznie spożywa alkohol w miejscu pracy, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika na podstawie art. 52 K.p.

Także Kodeks wykroczeń wypowiada się na temat pełnienia czynności zawodowych lub służbowych w stanie po użyciu alkoholu – art. 70 K.w. – przy czym przewiduje się tutaj karę grzywny albo aresztu.

Przez czynności zawodowe należy rozumieć czynności wykonywane przez sprawcę w ramach jego obowiązków zawodowych, służbowych, a zatem należące do zakresu jego obowiązków wynikających z wykonywanego zawodu (M. Budyn-Kulik, w: M. Mozgawa, Kodeks wykroczeń, 2009, s. 262–263). Są to zatem czynności odpłatne, wykonywane w ramach stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, niezależnie od ich charakteru, skomplikowania czy poziomu trudności (uchw. SN z 21.11.1986 r.,VI KZP 35/86, OSNKW 1987, Nr 3–4, poz. 21; W. Radecki, w: M. Bojarski, W. Radecki, Kodeks wykroczeń, 2016, s. 579–580; J. Piórkowska-Flieger, w: T. Bojarski, Kodeks wykroczeń, 2007, s. 179).

Należy podkreślić, że dla oceny zachowania sprawcy nie ma znaczenia, czy czynności są wykonywane poprawnie i czy powodują jakiekolwiek negatywne następstwa. Sprawca popełnia omawiany czyn zabroniony także wtedy, kiedy czynności wykonuje prawidłowo.

Gwoli przypomnienia, stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³.

Z kolei stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm³.

Podsumowując, w miejscu pracy surowo wzbronione jest spożywanie alkoholu, bez względu na jego rodzaj i ilość. Jeśli pracownik dopuszcza się tego, a pracodawca się o tym dowie lub przyłapie go na gorącym uczynku, musi liczyć się z poważnymi konsekwencjami.

Jakie kary grożą pracodawcy?

Co się tyczy pracodawcy, który wie i godzi się na taki proceder panujący w zakładzie pracy jest narażony na ponoszenie odpowiedzialności na podstawie ustawy o wychowaniu w trzeźwości (…) oraz na podstawie art. 283 K.p., który to przepis stanowi lex specialis w odniesieniu do art. 70 K.w. – kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł. W bardzo poważnych sytuacjach możliwe będzie nawet rozważenie odpowiedzialności pracodawcy czy np. kierownika budowy z art. 220 Kodeksu karnego – kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Sandra Grzywocz-Nowak – adwokat

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 26.06.1974 r. Kodeks pracy – tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 962.
2. Ustawa z dn. 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 487.
3. Ustawa z dn. 20.05.1971 r. Kodeks wykroczeń – Dz.U. z 2015 r. poz. 1094 z późn. zm.
4. Ustawa z dn. 06.06.1997 r. Kodeks karny – tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137 z późn. zm.

oprac. \m/ \mos/