INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2017 r., poz. 201, ze zm.) – Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 9 sierpnia 2017 r. (data wpływu – 9 sierpnia 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych zawarcia trójstronnej umowy o świadczenia wzajemne – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 9 sierpnia 2017 r. wpłynął do Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych zawarcia trójstronnej umowy o świadczenia wzajemne.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

W dniu 1 sierpnia 2012 r. Wnioskodawca wraz z małżonką oraz swoją mamą spisali umowę o świadczenia wzajemne. Celem tej umowy była tzw. spłata, tj. podział majątku mamy Wnioskodawcy pomiędzy Wnioskodawcę a jego siostrę. W ramach tej umowy mama Wnioskodawcy spłaciła jego kredyt samochodowy dzięki czemu Wnioskodawca miał większą zdolność kredytową a co za tym idzie zakupił wraz z małżonką mieszkanie na kredyt hipoteczny. Podział i spłata owego kredytu hipotecznego wygląda tak, że Wnioskodawca wraz z małżonką spłaca raty do wysokości wcześniej spłaconego przez jego mamę kredytu na samochód a jego mama wykonuje nadpłaty kredytu mieszkaniowego w ramach swojego zobowiązania wobec córki − zakup mieszkania i jego przekazanie córce ma stanowić jej tzw. spłatę − podział majątku rodzica względem dzieci. Na chwilę obecną każda ze stron spłaca swoje zobowiązanie w kredycie wraz z odsetkami a mieszkanie zostało, zgodnie z warunkami umowy wzajemnej, przekazane siostrze Wnioskodawcy jako darowizna w formie aktu notarialnego. W ten sposób siostra Wnioskodawcy otrzymała mieszkanie od swojej mamy a Wnioskodawca będzie mógł otrzymać dom po śmieci mamy bez obaw, iż siostra będzie żądała tzw. zachowku 10% wartości domu, gdyż już teraz każde z dzieci zostało podzielone majątkiem mamy.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy w związku z faktem, że Wnioskodawca dokonał wraz z małżonką oraz swoją mamą trójstronnej umowy o świadczenia wzajemne, w stosunku do których żadna ze stron nie uzyskała faktycznego jednostronnego przychodu, który mógłby się mieścić w granicach ustalonych definicją pożyczki lub też darowizny − Wnioskodawca jest zobowiązany uiścić podatek od darowizny?

Zdaniem Wnioskodawcy, ww. umowa wypełnia znamiona umowy o świadczenia wzajemne, które to nie podlegają opodatkowaniu.

Wnioskodawca powołał się na stanowisko Pani Kierownik działu spadków i darowizn Urzędu Skarbowego, z którą Wnioskodawca przeprowadził wcześniej rozmowę. Żadna ze stron nie uzyskała bowiem faktycznego jednostronnego przychodu − zysku. Nie spełnia ona definicji typowej pożyczki czy darowizny. Co prawda można by się pokusić o stwierdzenie, że wcześniejsza spłata kredytu Wnioskodawcy na samochód to zysk w postaci nie płacenia dalszych odsetek jednakże zaciągając kredyt mieszkaniowy Wnioskodawca wciąż takowe płaci do chwili obecnej. Mieszkanie natomiast Wnioskodawca przekazał aktem notarialnym siostrze wciąż pozostawiając na sobie ciążący kredyt za owe mieszkanie, zatem po jego stronie jest nawet strata, a nie dochód, gdyż Wnioskodawca został z kredytem bez faktycznego mieszkania a cała umowa miała na celu sprawiedliwy podział majątku mamy Wnioskodawcy, gdzie w całkowitym rozliczeniu siostra otrzymała mieszkanie od mamy a Wnioskodawca otrzyma dom w formie spadku, zatem według Wnioskodawcy nie ma mowy o podatku od darowizn.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej opisanego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2017 r., poz. 833, ze zm.) podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Ponadto, zgodnie z art. 1 ust. 2 ww. ustawy, podatkowi od spadków i darowizn podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Należy mieć na uwadze, że katalog czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn określony w art. 1 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn jest katalogiem zamkniętym. Wobec tego wymienione w nim tytuły nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych stanowią jedyne przypadki podlegające opodatkowaniu tym podatkiem.

Ponieważ przepisy tej ustawy nie definiują pojęcia „darowizna” należy odwołać się do odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego.

Na podstawie art. 888 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2017 r., poz. 459, ze zm.) przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Darowizna jest więc czynnością, której celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego (świadczenie musi wzbogacić obdarowanego), a zobowiązanie darczyńcy musi być zamierzone jako nieodpłatne.

Do zawarcia umowy darowizny, podobnie jak każdej innej umowy, niezbędne jest zgodne oświadczenie woli złożone przez obie strony umowy. Umowa darowizny dochodzi do skutku dopiero z chwilą złożenia oświadczenia woli przez obdarowanego o przyjęciu darowizny. Należy zaznaczyć, że ustawodawca nie wymaga żadnej szczególnej formy oświadczenia obdarowanego o przyjęciu darowizny.

Z treści art. 890 § 1 ww. ustawy wynika natomiast, iż oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Zatem daną czynność można uznać za darowiznę, jeżeli posiada cechy tegoż zobowiązania, tzn. gdy zostanie złożone oświadczenie darczyńcy o przekazaniu darowizny oraz oświadczenie obdarowanego o jej przyjęciu, a ponadto czynność ta musi polegać na nieodpłatnym świadczeniu darczyńcy (kosztem jego majątku) na rzecz obdarowanego, pod warunkiem, że czynność ta nie została wymieniona w treści art. 889 ustawy.

Stosownie do art. 889 Kodeksu cywilnego nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:

1. gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;
2. gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.

Natomiast w myśl art. 720 § 1 ustawy Kodeks cywilny, dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy lub tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że w dniu 1 sierpnia 2012 r. Wnioskodawca wraz z małżonką oraz swoją mamą spisali umowę o świadczenia wzajemne. Celem tej umowy była tzw. spłata, tj. podział majątku mamy Wnioskodawcy pomiędzy Wnioskodawcę a jego siostrę. W ramach tej umowy mama Wnioskodawcy spłaciła jego kredyt samochodowy dzięki czemu Wnioskodawca miał większą zdolność kredytową a co za tym idzie zakupił wraz z małżonką mieszkanie na kredyt hipoteczny. Podział i spłata owego kredytu hipotecznego wygląda tak, że Wnioskodawca wraz z małżonką spłaca raty do wysokości wcześniej spłaconego przez jego mamę kredytu na samochód a jego mama wykonuje nadpłaty kredytu mieszkaniowego w ramach swojego zobowiązania wobec córki − zakup mieszkania i jego przekazanie córce ma stanowić jej tzw. spłatę − podział majątku rodzica względem dzieci. Na chwilę obecną każda ze stron spłaca swoje zobowiązanie w kredycie wraz z odsetkami a mieszkanie zostało, zgodnie z warunkami umowy wzajemnej, przekazane siostrze Wnioskodawcy jako darowizna w formie aktu notarialnego. W ten sposób siostra Wnioskodawcy otrzymała mieszkanie od swojej mamy a Wnioskodawca będzie mógł otrzymać dom po śmieci mamy bez obaw, iż siostra będzie żądała tzw. zachowku 10% wartości domu, gdyż już teraz każde z dzieci zostało podzielone majątkiem mamy.

Należy zauważyć, że wykonanie oraz skutki niewykonania umów wzajemnych zostały uregulowane w szczególny sposób w art. 487-497 Kodeksu cywilnego. Do umów wzajemnych stosuje się ogólne zasady wynikające z art. 450-486 jedynie w sprawach nieuregulowanych w Dziale III Tytułu VII Księgi III Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 487 § 2 Kodeksu cywilnego umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej.

Z powołanego powyżej przepisu wynika, że umową wzajemną jest umowa dwustronnie zobowiązująca, ale jest to szczególny rodzaj takiej umowy. W umowie wzajemnej każda ze stron jest zobowiązana do świadczenia na rzecz drugiej, przy czym świadczenie jednej strony jest odpowiednikiem świadczenia drugiej strony, a strony traktują swoje świadczenia jako ekwiwalentne. Ważną rolę przy kwalifikacji umowy jako wzajemnej odgrywa istnienie więzi pomiędzy świadczeniami obu stron.

Skoro w przedmiotowym stanie faktycznym została zawarta umowa o świadczenia wzajemne, której podstawą jest wzajemność świadczeń stron tej umowy, to nie można ww. umowy uznać za umowę darowizny. Przedmiotowej umowy nie można również uznać za umowę pożyczki.

Jak wskazano powyżej opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlegają wyłącznie czynności, które zostały enumeratywnie wymienione w art. 1 tej ustawy, tj. czynności prawne, których skutkiem jest nieodpłatne nabycie rzeczy lub praw majątkowych przez osoby fizyczne. Powyższe oznacza więc, że w analizowanej sprawie, w związku z zawarciem umowy o świadczenia wzajemne po stronie Wnioskodawcy nie powstanie obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Świadczenia uzyskane na podstawie umowy o świadczenie wzajemne nie podlegają bowiem opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 6 września 2017 r., sygn. 0111-KDIB4.4015.115.2017.1.ASZ