Definicja projektu budowlanego i wykonawczego w świetle ustawy o prawach autorskich. Czy projekt taki może być utworem, dziełem?

„Jesteśmy firmą projektową branży elektrycznej i często przy umowach borykamy się z problemem różnych interpretacji tego tematu. Interesuje nas wyjaśnienie definicji projektu budowlanego i wykonawczego w świetle ustawy o prawach autorskich (czy jest to utwór, dzieło?) Kolejny dylemat dotyczy sytuacji, gdy: zgodnie z umową (według której jesteśmy wykonawcą) – prawa autorskie zostają przeniesione na zamawiającego w momencie zapłaty za przedmiot umowy, przed dokonaniem której zamawiający bezpodstawnie wykorzystuje naszą dokumentację, np. składając ją do uzgodnienia do urzędu – czy w takim przypadku możemy wystąpić do takiego urzędu z zawiadomieniem, które skutkowałoby np. wstrzymaniem prac na budowie?”

Na podstawie …

(…) art. 1 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych czytamy, że „w szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: 1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); 2) plastyczne; 3) fotograficzne; 4) lutnicze; 5) wzornictwa przemysłowego; 6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; 7) muzyczne i słowno-muzyczne; 8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; 9) audiowizualne (w tym filmowe).” Jak z powyższego wynika, ww. ustawa odnosi się jedynie do projektów architektonicznych i urbanistycznych, uznając je za jedną z rodzajowych kategorii dzieł chronionych prawem autorskim. Dlatego udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na pytanie czy projekt budowlany, wykonawczy w świetle wspomnianej wyżej ustawy można uznać za utwór w jej rozumieniu nie jest możliwe, bowiem ustawa ta nie rozstrzyga wprost tej kwestii.

Jednakże z uwagi na fakt, że ww. przepis zawiera w swojej treści sformułowanie – „w szczególności”, to tym samym otwiera on nam drogę do stwierdzenia, że ustawodawca potencjalnie dopuszcza uznanie za utwory nie wymienionych w nim z nazwy prac, w tym projektowych, jeśli tylko zasadne jest stwierdzenie, iż stanowią one ustalony w jakiejkolwiek postaci przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Słuszność takiej interpretacji wskazuje otwarty charakter wyliczenia rodzajowych kategorii utworów z art. 1 ust. 2 cyt. ustawy.

Zdaniem Autora, projekt budowlany (wykonawczy), o którym mowa w pytaniu Czytelnika, stanowi zatem utwór w rozumieniu ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych, gdyż spełnia przesłanki wymienione w definicji legalnej.

Natomiast odnosząc się do drugiej części pytania, uważam, że brak jest podstaw do składania do urzędu zawiadomienia skutkującego wstrzymaniem prac na budowie, albowiem urząd administracji publicznej nie jest uprawniony do wnikania w zagadnienia dotyczące praw autorskich danego projektu budowlanego, wykonawczego. Stwierdza jedynie czy wszystkie kryteria w danym postępowaniu są spełnione po stronie inwestora.

Kwestia wykorzystania projektu budowlanego (tj. na jakim etapie i w jakim celu projekt może być przedstawiany organom oraz czy może to nastąpić przed czy po zapłacie za wykonany projekt) powinna zostać uzgodniona w umowie pomiędzy wykonawcą a zamawiającym. Zwrócić trzeba przy tym uwagę, iż prawa autorskie osobiste przysługujące twórcy są co do zasady niezbywalne (art. 16 w/w ustawy), jedynie prawa autorskie majątkowe mogą być przeniesione na inny podmiot.

Co istotne, we wspomnianym art. 16 jest mowa o tym, iż twórcy przysługuje m.in. prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności oraz do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Warto zwrócić uwagę również na treść art. 23 ust. 1, zgodnie z którym bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.

Ochrona autorskich praw osobistych i majątkowych przysługujących twórcy, które to prawa zostały naruszone, odbywa się na drodze sądowej, a zatem twórca roszczenia swoje winien kierować do osoby, która bezprawnie dokonała naruszenia, a nie do organu administracji.

Paweł Nowak – prawnik prawa pracy i prawa oświatowego

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – Dz.U. z 2016 r. poz. 666 z późn. zm.