Przedsiębiorcy (osoby prawne oraz podmioty ustawowe) mogą być reprezentowani przez prokurentów. Prokura jest to szczególnego rodzaju pełnomocnictwo udzielane przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Należy jednak mieć na względzie fakt, że prokura mimo wielu podobieństw do klasycznego pełnomocnictwa, zasadniczo różni się od niego.spółkach prawa handlowego

Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie. Należy zauważyć, że obecnie brak jest regulacji dot. sposobu przyjęcia prokury. Nie wymagane są żadne oświadczenia. Natomiast przy odmowie przyjęcia prokury trzeba liczyć się z faktem, że należy o tym poinformować przedsiębiorcę oraz sąd rejestrowy.          

Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców.  Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj.   

W przypadku spółki akcyjnej ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Natomiast w spółce, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, wspólnicy mogą ustanowić prokurę przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym. W takim przypadku wniosek o wpis do rejestru składany jest za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.      

Wskazane powyżej zasady będą miały zastosowanie również do spółki komandytowej, bowiem zgodnie z przepisem art. 103 Kodeksu spółek handlowych, tj. w sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale do spółki komandytowej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, chyba że ustawa stanowi inaczej.         

W spółce komandytowo-akcyjnej oraz partnerskiej również obowiązują zasady przyjęte w spółce jawnej. Jednak należy mieć na względzie fakt, że w przypadku, gdy w spółce partnerskie ustanowiony jest zarząd to obowiązywać będą rozwiązania przyjęte przy spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.     

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością udzielenie prokury jest kompetencją zarządu. W przypadku spółek, w których zarząd jest kolegialny sposób ustanawiania prokury reguluje umowa spółki. Zgodnie z przepisem art. 205 Kodeksu spółek handlowych jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Ponadto, powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu. W spółce, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, podjęcie uchwały o ustanowieniu prokury może nastąpić przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym. W takim przypadku wniosek o wpis do rejestru składany jest za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Podobne rozwiązania jak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zostały przyjęte w spółce akcyjnej. Tak więc sposób ustanawiania prokury będzie uzależniony od tego, czy zarząd jest kolegialny oraz jakie są postanowienia statutu.

Zakres umocowania prokurenta został sformułowany w przepisie art. 109¹ Kodeksu cywilnego – prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Należy zauważyć, że ograniczenia uprawnień prokurenta zostało określone w przepisie art. 109³ Kodeksu cywilnego, tj. do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.

Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie.

Prokura może obejmować umocowanie także albo wyłącznie do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej.

Prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).

Prokura może być w każdym czasie odwołana. Prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy. Prokura wygasa ze śmiercią prokurenta. Śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.

Klaudia Utkowska