Zakres zastosowania § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (Dz.U. Nr 40, poz. 236, ze zm.) obejmuje również wydzieloną część produkcyjnego zakładu pracy, pełniącą wobec niego funkcję usługową (np. magazyn wyrobów gotowych).

Uchwała SN z 6.03.2003 r. (III PZP 1/03, OSNAPiUS 2003/21/512)

1. W sprawie z powództwa pracownika o roszczenie ze stosunku pracy sąd rejonowy-sąd pracy nie może odmówić rozpoznania powództwa wzajemnego zakładu pracy o roszczenie z zakresu pracowniczej odpowiedzialności materialnej, jeżeli są spełnione warunki przewidziane w art. 204 k.p.c.

2. Wyrażenie przez pracownika, na podstawie art. 91 k.p. w umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej, zgody na potrącanie przez zakład pracy z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości w wyniku inwentaryzacji — jest nieważne.

Uchwała SN z 04.10.1994 r. (I PZP 41/94, OSNAPiUS 1995/5/63)

Dla zakresu odpowiedzialności pracownika na podstawie art. 120 § 2 k.p. nie ma znaczenia, że po wyrządzeniu szkody doszło do zmiany pracodawcy w trybie art. 23¹ k.p.

Wyrok SN z 02.12.2004 r. (I PK 71/04, OSNAPiUS 2005/19/301)

Niezawarcie nowej umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej w razie zmiany składu pracowników objętych taką umową (§ 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie, jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 143, poz. 663) uchyla wspólną odpowiedzialność za powierzone im mienie (art. 125 § 1 k.p. w związku z art. 124 k.p.).

Wyrok SN z 12.11.2003 r. (I PK 551/02, OSNAPiUS 2004/20/348)

Nieprawidłowe rozliczenie przez pracownika powierzonego mu mienia może stanowić przyczynę utraty do niego zaufania pracodawcy i uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę.

Wyrok SN z 23.01.2001 r. (I PKN 212/00, OSNAP 2002/19/458)

Pobranie przez pracownika pieniędzy za towar należący do pracodawcy jest równoznaczne z ich powierzeniem pracownikowi odpowiedzialnemu materialnie. Takie przypadki określane są jako wtórne powierzenie mienia.

Wyrok SN z 18.12.2001 r. (I PKN 757/00, Pr. Pracy 2002/11/32)

Zachowanie, któremu nie można przypisać nieprawidłowości (naganności), nie może być uznane za przyczynienie się pracownika do powstania szkody (art. 362 k.c).

Wyrok SN z 14.02.2001 r. (I PKN 248/00, OSNAP 2002/21/522)

Podporządkowanie pracownika kierownictwu nieuczciwego lub nierzetelnego przełożonego może być kwalifikowane jako niezapewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających należyte zabezpieczenie mienia powierzonego z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się (art. 124 § 3 k.p.).

Wyrok SN z 17.12.2001 r. (I PKN 748/00, OSNP 2003/24/591)

1. Odpowiedzialność materialna pracownika na podstawie art. 122 k.p. nie musi wynikać z popełnienia i skazania za przestępstwo przeciwko mieniu (zaboru mienia).

2. Podstawę prawną odpowiedzialności pracownika, który nie rozliczył się z pobranej od odbiorców gotówki za dostarczony towar, stanowi art. 124 k.p.

Wyrok SN z 14.12.2000 r. (I PKN 157/00, OSNAPiUS 2002/15/361)

Pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę w mieniu powierzonym (art. 124 § 3 k.p.), jeżeli udowodni, bądź wykaże z wysokim prawdopodobieństwem, że szkoda powstała na skutek zdarzeń od niego niezależnych.

Wyrok SN z 07.03.2001 r. (I PKN 288/00, OSNAPiUS 2002/23/570)

Za szkodę w mieniu powierzonym z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się powstałą wskutek kradzieży przez nieznanych sprawców, pracownik ponosi odpowiedzialność w takim zakresie, w jakim można mu zarzucić niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku pieczy.

Wyrok SN z 09.05.2000 r. (I PKN 621/99, OSNAP 2001/20/612)

Kradzież mienia powierzonego pracownikowi nie może być uznana za niezależną od niego przyczynę niedoboru wówczas, gdy pracownik, zwłaszcza zatrudniony na kierowniczym stanowisku, przez swe nieroztropne zachowanie ułatwia jej dokonanie.

Wyrok SN z 09.02.1999 r. (I PKN 566/98, OSNAP 2000/6/226)

Pobranie przez pracownika należności za dostarczony odbiorcy towar jest powierzeniem mienia (art. 124 § 1 k.p.).

Wyrok SN z 14.05.1998 r. (I PKN 129/98, OSNAP 1999/11/358)

Pracowniczy obowiązek wyliczenia się z powierzonego mienia obejmuje nie tylko ilość, ale także wartość mienia. Za niedobór kasowy (finansowy) w powierzonym mieniu, spowodowany nieuzasadnioną sprzedażą towarów poniżej ustalonej ceny, pracownik odpowiada z winy umyślnej.

Wyrok SN z 08.04.1998 r. (I PKN 23/98, OSNAPiUS 1999/7/238)

Jeżeli zawinione zachowanie pracownika było zasadniczą przyczyną powstania szkody, to nie może się on bronić zarzutem, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych (art. 124 § 3 k.p.).

Wyrok SN z 14.05.1998 r. (I PKN 79/98, OSNAPiUS 1999/11/357)

Brak możliwości zatrudnienia pracownika na stanowisku sprzedawcy, wynikający z odmowy wyrażenia zgody na zawarcie z nim umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie przez pozostałych pracowników zatrudnionych w miejscu powierzenia mienia, stanowi uzasadnioną potrzebę pracodawcy w rozumieniu art. 42 § 4 k.p.

Wyrok SN z 17.12.1998 r. (I PKN 429/97, OSNAP-wkŁ. 1999/11/1)

Z przepisu art. 124 § 3 k.p. wynika, że odpowiedzialność za mienie powierzone wyłączona jest nie tylko wtedy, gdy pracownik wykaże, iż szkoda powstała wyłącznie z przyczyn od niego niezależnych lecz także gdy udowodni, że wywołana została ona głównie z przyczyn, za które odpowiedzialności nie ponosi (kradzież). W takim przypadku odpowiada on za szkodę według ogólnych reguł materialnej odpowiedzialności pracownika.

Wyrok SN z 28.04.1997 r. (I PKN 114/97, OSNAPiUS 1998/1/11)

Zobowiązanie pracownika do naprawienia szkody powstaje w przypadku uchybienia każdemu z jego obowiązków, a nie tylko obowiązkowi podstawowemu.

Wyrok SN z 05.05.1999 r. (I PKN 680/98, OSNAPiUS 2000/13/513)

Strony cywilnoprawnej umowy o świadczenie usług w ramach swobody umów mogą ukształtować zakres odpowiedzialności usługodawcy przez odesłanie do przepisów Kodeksu pracy o odpowiedzialności materialnej za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się (art. 124 k.p.).

Wyrok SN z 09.12.1999 r. (I PKN 434/99, OSNAP 2001/9/311)

Stwierdzenie, iż gdyby nie miały miejsca określone uchybienia ze strony pracodawcy lub innych osób, to do powstania niedoboru by nie doszło, uzasadnia przyjęcie przyczynienia się pracodawcy do powstania szkody wyrządzonej przez pracownika w mieniu powierzonym (art. 117 § 1 w związku z art. 127 k.p.).

Wyrok SN z 14.05.1998 r. (I PKN 120/98, OSNAP 1999/10/341)

Ujawnienie niedoboru kasowego w sytuacji, gdy pracodawca zapewnił warunki zabezpieczenia powierzonych pieniędzy, łączy się z domniemaniem zawinionego wyrządzenia szkody przez pracownika materialnie odpowiedzialnego (art. 124 § 1 pkt 1 k.p.).

Wyrok SN z 27.05.1999 r. (I PKN 73/99, OSNAPiUS 2000/18/680)

Pracownik odpowiedzialny za mienie powierzone na zasadach wspólnej odpowiedzialności materialnej (art. 125 k.p.), niezależnie od zakresu przyczynienia się pracodawcy do powstania szkody, nie może całkowicie uwolnić się na podstawie art. 124 § 3 k.p. od odpowiedzialności za niedobór, jeżeli ustalono w jego pracy konkretne zaniedbania, które spowodowały powstanie braków.

Wyrok SN z 20.10.1998 r. (I PKN 387/98, OSNAPiUS 1999/23/742)

Za szkodę wyrządzoną pracodawcy wskutek samowolnego pobrania przez pracownika zaliczki na zabezpieczenie przyszłych roszczeń o zapłatę wynagrodzenia, pracownik odpowiada na podstawie art. 122 k.p.

Wyrok SN z 19.03.1998 r. (I PKN 557/97, OSNAPiUS 1999/5/159)

Pracodawca w przypadku odpowiedzialności za mienie powierzone (art. 124 k.p.) obowiązany jest udowodnić wyrządzenie przez pracownika szkody w tym mieniu i jej wysokość. Zmiana w tym zakresie na niekorzyść pracownika w drodze umowy jest niedopuszczalna (art. 18 k.p.).

Wyrok SN z 19.03.1998 r. (I PKN 564/97, OSNAPiUS 1999/5/162)

Szkoda, za którą pracownicy ponoszą wspólną odpowiedzialność, spowodowana została w całości lub w części przez niektórych pracowników (art. 125 § 2 zdanie drugie k.p.), może nastąpić, stosownie do oceny stopnia winy i przyczynienia się tych pracowników do spowodowania tej szkody w całości lub w części (art. 118 zdanie pierwsze w zw. z art. 125 § 2 zdanie drugie k.p.); prawomocne skazanie takiego pracownika za przestępstwo z art. 218 § 1 k.k. w związku z dochodzona szkodą powstałą na tle niedoborów może uzasadniać ustalenie wyższego w stosunku do innych pracowników stopnia jego winy i przyczynienia się do spowodowania tej szkody, a określenie wysokości uwzględnionego wskutek tych ustaleń żądania może nastąpić także w myśl art. 322 k.p.c.

Wyrok SN z 12.05.1981 r. (IV PR 107/81)