„Proszę o wyjaśnienie moich wątpliwości dotyczących W marcu br. /03.03.2020 r./ zatrudniłem na zastępstwo na czas określony /do 25.06.2020 r./ nauczyciela wspomagającego w pełnym wymiarze czasu pracy. Po zakończeniu umowy w naszej placówce wymieniony nauczyciel planuje skorzystać z uprawnień do przejścia na świadczenie kompensacyjne. Wcześniej nauczyciel pracował w szkole do 29.02.2020 r., uprawnienia do świadczenia kompensacyjnego uzyskał 10.02.2020 r. /urodzony w 1962 roku/. Czy, gdy wygaśnie umowa o pracę /25.06.2020 r./ nasza placówka będzie zobowiązana do wypłacenia odprawy lub innego świadczenia pieniężnego? Jeżeli tak, to w jakiej wysokości i na podstawie jakich przepisów?”

Zgodnie z treścią …

(…) art. 87 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela „nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, jeżeli nie uzyskał z tego tytułu odprawy przewidzianej w art. 28, przyznaje się odprawę w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.” Z kolei według  ust. 2 art. 87 ww. ustawy – „nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, który przepracował w szkole co najmniej 20 lat, przyznaje się odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.” Ust. 3 tego przepisu ustawy stwierdza, że „wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1 i 2, oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.” Natomiast według ust. 4 art. 87 tejże ustawy – „w razie zbiegu prawa do odprawy wymienionej w ust. 1 i 2, przysługuje jedna odprawa – korzystniejsza.”

A zatem, nauczycielowi przechodzącemu na nauczycielskie świadczenie kompensacyjne przysługuje prawo do otrzymania jednorazowej odprawy, pod warunkiem że wcześniej nie otrzymał odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy z powodu niezdolności do wykonywania dotychczasowej pracy.

Na uwagę zasługuje również fakt, że przejście na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne samo w sobie nie uprawnia jeszcze nauczyciela do uzyskania odprawy emerytalno-rentowej. Musi jeszcze dojść do ustania stosunku pracy. Dla wypłacenia odprawy z art. 87 ustawy KN istotne jest bowiem ustalenie, czy stosunek pracy został rozwiązany w związku z przejściem na emeryturę, rentę lub świadczenie kompensacyjne.

Warto w tym miejscu podkreślić, że przepisy Kodeksu pracy, do których w tej materii odwołują się postanowienia Karty Nauczyciela nie precyzują jednak relacji, jaka powinna być zachowana pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę. Należy przyjąć, że ten związek może mieć charakter:

• przyczynowy – gdy rozwiązanie stosunku pracy następuje z powodu przyznania emerytury,
• czasowy – gdy rozwiązanie stosunku pracy zbiega się w czasie z uzyskaniem prawa do emerytury,
• czasowo-przyczynowy – gdy przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest nabycie prawa do emerytury, a ustanie zatrudnienia następuje w chwili przyznania tego świadczenia.

Najczęściej spotykaną sytuacją jest złożenie przez pracownika mającego zamiar przejścia na emeryturę oświadczenia rozwiązującego umowę o pracę. Wypowiedzenie składane przez pracownika lub propozycja zawarcia porozumienia w sprawie rozwiązania umowy może dotyczyć każdej umowy o pracę. W praktyce nie można też wykluczyć zbiegu w zakresie rozwiązania umowy terminowej w związku z upływem terminu, na jaki była zawarta, i nabycia prawa do odprawy emerytalnej.

Skoro nauczycielowi w dniu 25.06.2020 r. rozwiązuje się terminowa umowa o pracę tj. rozwiązuje się z upływem czasu, na który była zawarta, a nauczyciel w chwili ustania stosunku pracy spełnia wszystkie warunki gwarantujące mu nabycie prawa w postaci świadczenia kompensacyjnego, to fakt ten istotnie wpływa na jego prawo do nabycia odprawy emerytalnej. Jako podstawowym a zarazem ostatnim miejscem pracy jest ta placówka, w której nauczyciel jest obecnie zatrudniony i z której będzie odchodził na świadczenie kompensacyjne.

Zatem w takim stanie rzeczy ta placówka jest w obowiązku naliczenia i wypłacenia odprawy (w wysokości 2- lub 3-miesięcznego ostatnio pobieranego w niej wynagrodzenia, w zależności od stażu pracy jako nauczyciel). Aby ją otrzymać, nauczyciel winien przedstawić w tej placówce decyzję ZUS-u przyznającą mu świadczenie kompensacyjne.

Natomiast Autor nie ma możliwości udzielenia odpowiedzi na pytanie o obowiązek wypłaty nauczycielowi innych świadczeń pieniężnych, bowiem brak jest w pytaniu szczegółowych informacji na ten temat.

Paweł Nowak – prawnik prawa pracy i prawa oświatowego

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela – Dz.U. z 2019 r. poz. 2215.