Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami matka może starać się o tzw. dodatkowy urlop macierzyński i aby go uzyskać, musi złożyć odpowiedni wniosek w terminie 14 dni przed rozpoczęciem planowanego urlopu.

Do resortu pracy zostało skierowane zapytanie nr 6383 w sprawie terminu złożenia takiego wniosku przez matki prowadzące działalność gospodarczą. Składający zapytanie poseł Piotr Babinetz opisał sytuację matki, która prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, zajmuje się również dwójką dzieci. Wniosek o dodatkowy urlop macierzyński pozostawiła w biurze rachunkowym obsługującym jej firmę w celu przekazania go właściwemu oddziałowi ZUS. Osoba zajmująca się obsługą księgową jej firmy bezpośrednio po zdarzeniu zachorowała. Po powrocie do pracy złożyła otrzymany wniosek o dodatkowy urlop macierzyński oraz wyjaśnienie, dlaczego wniosek wpłynął po terminie, jednakże ZUS wydał negatywną decyzję o przyznaniu urlopu ze względu na niezachowanie terminu. Osoba ta wskazała na ważne okoliczności sprawy. Będąc matką i dodatkowo prowadząc firmę była zbyt zajęta, aby pilnować tego terminu. Nie wiedziała też, że w takiej sytuacji powinna wniosek złożyć bezpośrednio do ZUS.

Zdaniem skłądającego zapytanie problem ten dotyka wielu kobiet, które nie mają profesjonalnej wiedzy prawnej, a będąc matkami często kilkorga dzieci, są zbyt zajęte, aby na bieżąco śledzić dane terminy i przepisy. Dobrą praktyką byłoby, gdyby ZUS powiadamiał matki o możliwości wystąpienia z wnioskiem o dodatkowy urlop macierzyński oraz o zbliżającym się terminie jego złożenia. Takie rozwiązanie stanowiłoby dużą pomoc dla kobiet w tej sytuacji, tym bardziej w świetle wciąż ponawianych zapewnień o polityce prorodzinnej.

W związku z powyższym poseł Piotr Babinetz zwrócił się z pytaniami:

1. Czy istnieją przepisy nakładające na pracowników ZUS obowiązek informowania matek o możliwości wystąpienia z wnioskiem o dodatkowy urlop macierzyński oraz o zbliżającym się terminie jego złożenia?

2. Czy Pan Minister zdecyduje się wydać zarządzenie, które nakładałoby na pracowników ZUS taki obowiązek?

3. Jeśli tak, w jakim terminie zostanie ono wydane?

Odpowiedzi udzielił Marek Bucior podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej wyjaśniając, że zasady udzielania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, w tym zasiłku macierzyńskiego, za okres urlopu macierzyńskiego, za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz za okres urlopu rodzicielskiego regulowane są ustawą z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159) oraz przepisami rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2012 r. poz. 444, ze zm.).

Przedstawiciel resortu podkreślił, że osoba prowadząca działalność gospodarczą, której dotyczy wystąpienie posła, nie jest pracownikiem, nie dotyczą jej więc przepisy Kodeksu pracy dotyczące udzielania urlopów, w tym urlopów macierzyńskich i rodzicielskich. Osobie takiej nie może zostać udzielony żaden urlop, może ona natomiast, jeżeli jest ubezpieczona chorobowo, wystąpić do ZUS o wypłacanie jej zasiłku macierzyńskiego za okres przewidziany przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz okres przewidziany przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego.

Zarówno dodatkowy urlop macierzyński, jak i urlop rodzicielski oraz zasiłek macierzyński za okresy tych urlopów mają charakter fakultatywny i mogą być przyznane wyłącznie na wniosek osoby uprawnionej. Kodeks pracy określił termin na złożenie u pracodawcy pisemnego wniosku o dodatkowy urlop macierzyński oraz o urlop rodzicielski na co najmniej 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tych urlopów.

Ustawa zasiłkowa określająca prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz za okres urlopu rodzicielskiego nie normuje terminu, w jakim wniosek o zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz za okres urlopu rodzicielskiego powinien być zgłoszony u płatnika zasiłku. Nie ma to znaczenia w przypadku ubezpieczonych będących pracownikami, ponieważ pracownik zainteresowany wykorzystaniem tych urlopów jest zobowiązany złożyć u swojego pracodawcy w terminie nie krótszym niż 14 dni wniosek o udzielenie mu dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego z określeniem ich terminów.

Ponieważ przepisy ustawy zasiłkowej dotyczące przyznawania zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz za okres urlopu rodzicielskiego odwołują się do przepisów Kodeksu pracy dotyczących tych urlopów, a z przepisów Kodeksu pracy wynika wymóg złożenia wniosku o dodatkowy urlop macierzyński oraz o urlop rodzicielski z odpowiednim wyprzedzeniem (pod rygorem zniesienia obowiązku udzielenia tych urlopów przez pracodawcę), złożenie wniosku o przyznanie zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jak również za okres urlopu rodzicielskiego również powinno mieć charakter wyprzedzający. Dowodem niezbędnym do wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego jest bowiem złożenie pisemnego wniosku do płatnika zasiłku zawierającego datę, od której ubezpieczony zamierza korzystać z zasiłku. Wniosek ten, co oczywiste, powinien być złożony przed terminem rozpoczęcia korzystania z zasiłku. Skoro zarówno dodatkowy urlop macierzyński, jak i urlop rodzicielski są świadczeniami przyznawanymi wyłącznie na wniosek, który powinien być złożony nie później niż w ciągu 14 dni przez rozpoczęciem korzystania z tych urlopów, a określone w ustawie zasiłkowej zasady przyznawania zasiłku macierzyńskiego odwołują się do przepisów Kodeksu pracy dotyczących ustalania urlopu, w tym przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego, to podstawą przyznania zasiłku macierzyńskiego za okres tych urlopów musi być złożenie odpowiedniego wniosku przed terminem rozpoczęcia korzystania z tego zasiłku.

Wymóg złożenia wniosku o dodatkowy urlop macierzyński oraz o urlop rodzicielski z 14-dniowym wyprzedzeniem ma na celu umożliwienie pracodawcy przeorganizowanie pracy i ewentualne zapewnienie zastąpienia pracownika, który ma zamiar wykorzystać te urlopy, na czas tych urlopów.

Konieczność taka nie występuje w przypadku ubezpieczonych niebędących pracownikami, stąd nie zachodzi konieczność regulacji uzależniającej złożenie wniosku o zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz za okres urlopu rodzicielskiego z 14-dniowym wyprzedzeniem. Dlatego też przepis § 18 pkt 2 powołanego rozporządzenia takiego wymogu nie zawiera, ograniczając się jedynie do stwierdzenia, że wniosek o zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego powinien być złożony przed terminem rozpoczęcia korzystania z zasiłku macierzyńskiego i powinien zawierać datę, od której ubezpieczony zamierza korzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres przewidziany przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Tak więc zawarta w § 18 pkt 2 powołanego rozporządzenia regulacja zawierająca wymóg złożenia wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego przed terminem rozpoczęcia korzystania z tego zasiłku realizuje cel wykonania delegacji ustawowej, jakim jest określenie dowodów stanowiących podstawę ustalenia prawa do zasiłku. Wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego powinien być złożony u płatnika zasiłku, którym w przypadku ubezpieczonych prowadzących działalność gospodarczą jest ZUS. Informacje na temat zasad złożenia wniosku można uzyskać w każdej terenowej jednostce ZUS, znajdują się one także na stronie internetowej ZUS.

Jeżeli osoba zainteresowana nie składa wniosku bezpośrednio w ZUS, lecz korzysta z pośrednictwa innej osoby lub firmy, możliwe jest dochodzenie odszkodowania za poniesioną z winy pośrednika szkodę na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.

źródło: sejm. gov.pl