W odpowiedzi na liczne interpelacje poselskie dotyczące tego zagadnienia resort edukacji przedstawił interpretację odpowiednich przepisów rozporządzenia MEN w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. To ono wprowadziło rozwiązania umożliwiające szkołom i placówkom pracę w zmienionych warunkach kształcenia, z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.

Zgodnie z cyt. rozp. zajęcia w trybie zdalnym nauczyciel realizuje w ramach …

(…) pensum obowiązującego go przed dniem wejścia w życie tych przepisów. A w przypadku godzin zajęć realizowanych powyżej pensum – w ramach godzin ponadwymiarowych. Dyrektor szkoły (placówki) ustala zasady zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć realizowanych zdalnie. Do kompetencji dyrektora należy też ustalenie zasad dokumentowania tej pracy. Tak więc nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie za zrealizowane w tym okresie godziny ponadwymiarowe ustalone zgodnie z zasadami określonymi przez dyrektora szkoły.

MEN wyjaśnia, że godziny ponadwymiarowe nie należą do warunków pracy nauczyciela uzgodnionych w umowie o pracę lub akcie mianowania. Dlatego możliwe jest zarówno zmniejszenie, jak i zwiększenie realizowanych przez nauczycieli godzin ponadwymiarowych w trakcie roku szkolnego, odpowiednio do potrzeb, z zachowaniem wymiaru, o którym mowa w art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela.

Nauczyciele pracujący w trybie zdalnym otrzymują wynagrodzenie za pracę w składnikach i wysokości wynikających z ich uprawnień. Otrzymują m.in. dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny (w tym z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy), jeżeli są do nich uprawnieni. Jeżeli zrealizowali godziny powyżej pensum, otrzymują wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe. Dodatek za warunki pracy należny jest wyłącznie za pracę w określonych warunkach, wymienionych w § 8 i § 9 rozp. MENiS z dn. 31.01.2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 416, z późn. zm.). Ten składnik wynagrodzenia przysługuje tylko wtedy, gdy nauczyciel taką pracę faktycznie wykonywał. Na mocy art. 30 ust. 6 pkt 1 KN szczegółowe warunki przyznawania tego dodatku określa organ prowadzący w regulaminie wynagradzania.

O organizacji pracy pracowników zatrudnionych w szkole decyduje dyrektor szkoły, który jest przełożonym służbowym wszystkich pracowników i przewodniczącym rady pedagogicznej. Przepisy cyt. rozp. nie ograniczają możliwości realizowania przez szkoły (placówki) zadań w okresie czasowego ograniczenia ich funkcjonowania wyłącznie do zajęć wynikających z podstawy programowej. Zadania jednostek w trybie zdalnym mogą również realizować tzw. nauczyciele nietablicowi, tj. bibliotekarze, wychowawcy świetlicy szkolnej, nauczyciele specjaliści (pedagog, psycholog, logopeda, terapeuta pedagogiczny, doradca zawodowy), nauczyciele współorganizujący kształcenie specjalne oraz wychowawcy grup wychowawczych. Nauczycieli tych, tak samo jak innych, obowiązują ustalone przez dyrektora jednostki zasady zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć realizowanych na odległość, w tym także zajęć realizowanych w ramach godzin ponadwymiarowych. Jeżeli nauczyciele ci świadczą pracę, otrzymują wynagrodzenie w składnikach i wysokości wynikających z ich uprawnień.

MEN zaznacza, że jeżeli z przyczyny leżącej po stronie pracodawcy w określonym czasie niektórzy nauczyciele nie będą świadczyli pracy, zastosowanie znajdzie art. 81 § 1 Kodeksu pracy, który stanowi, że pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania.

Zatem w okresie, w którym nauczyciele nie świadczą pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, lecz pozostają w gotowości do pracy, zachowują prawo do wynagrodzenia zasadniczego w wysokości wynikającej z ich osobistego zaszeregowania oraz dodatku funkcyjnego, jeżeli są do niego uprawnieni. W świetle dotychczasowego orzecznictwa przez stawkę osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną należy bowiem rozumieć wynagrodzenie zasadnicze i dodatek funkcyjny (wyrok SN z dn. 22.06.2011 r., sygn. akt: II PK 3/11).

Tzw. dodatek wiejski nie jest składnikiem wynagrodzenia nauczyciela, lecz dodatkiem o charakterze socjalnym. W okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty przysługuje on uprawnionym do niego nauczycielom, niezależnie od tego, czy w tym okresie świadczyli pracę na odległość, czy też pozostawali w gotowości do pracy.

MEN podkreśla, że przepisy regulujące kwestię realizacji zadań przez jednostki systemu oświaty w okresie czasowego ograniczenia ich funkcjonowania umożliwiają świadczenie pracy przez nauczycieli w zmienionych warunkach organizacyjnych. Zatem, co do zasady, w tym okresie nauczyciele powinni realizować zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia, a nie wyłącznie pozostawać w gotowości do pracy.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 20.03.2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 – Dz.U. 2020 poz. 493 z późn. zm.
2. Ustawa z dn. 26.06.1974 r. Kodeks pracy – tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 z późn. zm.
3. Ustawa z dn. 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela – Dz.U. z 2019 r. poz. 2215.