„Rodzice złożyli wniosek do gminy, że sami będą dowozić dzieci do szkoły obwodowej pomimo, że gmina zapewnia bezpłatny dowóz. Odległość od miejsc zamieszkania ucznia do szkoły wynosi 6 km. Na trasie nie kursuje żadna komunikacja publiczna. Zgodnie z art. 39 ust. 2 i nast. ustawy Prawo oświatowe, w przypadku gdy droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać: 3 km – w przypadku uczniów klas I-IV szkół podstawowych oraz 4 km – w przypadku uczniów klas V-VIII szkół podstawowych. Jeżeli droga dziecka z domu do szkoły, w której obwodzie dziecko mieszka przekracza wymienione odległości, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka albo zwrot kosztów przejazdu dziecka środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice, a do ukończenia przez dziecko 7 lat – także zwrot kosztów przejazdu opiekuna dziecka środkami komunikacji publicznej. Czy rodzicowi należny się zwrot, w jaki sposób należy ustalić koszty dowozu dziecka do szkoły, oraz czy należny spisać z rodzicem umowę? Czy można zwrócić rodzicowi koszty przejazdu własnym środkiem transportu – samochodem osobowym?”

Zgodnie z …

(…) art. 39 ust. 2 ustawy Prawo oświatowe – gmina ma obowiązek ustalenia sieci publicznych szkół podstawowych w taki sposób, aby umożliwić wszystkim dzieciom wypełnianie obowiązku szkolnego, ze spełnieniem warunku, że droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać:

1) 3 km – w przypadku uczniów klas I–IV szkół podstawowych,

2) 4 km – w przypadku uczniów klas V i VIII szkół podstawowych.

Dowóz dzieci zamieszkałych na terenie gminy do szkół podstawowych organizuje się na podstawie art. 39 ust. 3 ww. ustawy. W tym przypadku obowiązuje zasada spełniania obowiązku szkolnego w obwodzie konkretnej szkoły. Zgodnie z art. 39 ust. 3 pkt 1 cytowanej ustawy ustawodawca nakłada na gminę obowiązek zapewnienia bezpłatnego transportu lub zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej, jeżeli droga dziecka z domu do szkoły, w której obwodzie dziecko mieszka, przekracza odległości wymienione w art. 39 ust. 2. Zgodnie z art. 39 ust. 2 ustawy, droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać 3 km w przypadku uczniów klas I-IV szkół podstawowych oraz 4 km w przypadku uczniów klas V i VIII szkół podstawowych. Zgodnie z zapisem art. 39 ust. 3 pkt 1 wspomnianej ustawy gmina może, ale nie musi pokrywać koszty przejazdu lub zapewnić transport. Jest to zadanie nieobligatoryjne. Do ukończenia przez dziecko 7 lat gmina zapewnia także zwrot kosztów przejazdu opiekuna dziecka środkami komunikacji publicznej.

Jak wynika ze wskazanego art. 39 ust. 3 ustawy Prawo oświatowe – jeśli droga dziecka z domu do szkoły przekracza odległości określone w ustawie, a gmina nie zapewnia bezpłatnego dowozu dzieci do szkół – obowiązkiem gminy jest zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej. Z przepisu tego nie wynika, by przejazd środkami komunikacji publicznej uczeń musiał obowiązkowo odbywać w obecności opiekuna. Należy wskazać, że jeśli uczeń dojeżdża do szkoły środkami komunikacji publicznej, to odpowiedzialność za ucznia w drodze do szkoły ponoszą rodzice (prawni opiekunowie ucznia).

Warto jeszcze zwrócić uwagę, że zgodnie z postanowieniami omawianego art. 39 ust. 3 – gmina zwraca koszty przejazdu dziecka – ucznia do szkoły. Przepis ten nie daje natomiast podstaw do zwrotu kosztów przejazdu rodziców lub prawnych opiekunów, którzy prowadzą dziecko do szkoły.

W treści pytania zawarto dość istotną informację o złożeniu przez rodziców wniosku do gminy, że sami będą dowozić dzieci do szkoły obwodowej pomimo, że gmina zapewnia bezpłatny dowóz. W mojej ocenie, ta informacja potwierdza ww. ustawową zasadę, która uniemożliwia staranie rodziców o otrzymanie zwrotu kosztów przejazdu w sytuacji dowozu swoich dzieci do szkoły własnymi samochodami, bowiem gmina zapewnia bezpłatny transport.

Nie bez znaczenia ustawodawca w taki właśnie sposób usankcjonował obowiązki organu prowadzącego, że w pierwszej kolejności nałożył na gminę obowiązek zorganizowania bezpłatnego transportu, (zapewne by gmina nie generowała dodatkowych kosztów/wydatków), a dopiero przy braku możliwości spełnienia tego obowiązku ustawowego, uruchamia się alternatywa w postaci dokonywania zwrotu kosztów przejazdu rodzicom, którzy na własną rękę dowożą dzieci do szkoły.

Paweł Nowak – prawnik

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 14.12.2016 r. Prawo oświatowe – Dz.U. z 2020 r. poz. 910.