Nawiązanie stosunku pracy na podstawie umowy o pracę

Regulacje KN przewidują tylko dwa sposoby zatrudniania nauczycieli na podstawie umowy o pracę: na czas określony oraz na czas nieokreślony.

Umowa o pracę na czas określony

Umowę o pracę na czas określony można zawrzeć z nauczycielem wyłącznie w przypadkach zdefiniowanych w Karcie Nauczyciela – w art. 10 ust. 2 oraz w art. 10 ust. 7 KN. Co więcej, należy mieć na uwadze, że regulacje KN limitują okres, przez który można zatrudniać nauczyciela na czas określony.

Pierwszy z ww. przepisów dotyczy zatrudnienia nauczyciela stażysty i stanowi, że z osobą, która posiada wymagane kwalifikacje i rozpoczyna pracę w szkole, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony na jeden rok szkolny w celu odbycia stażu wymaganego do uzyskania awansu na stopień nauczyciela kontraktowego. W przypadkach, o których mowa w art. 9c ust. 5f i art. 9g ust. 8 KN (uzyskanie negatywnej oceny dorobku zawodowego oraz nieuzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej), w razie ustalenia dodatkowego stażu, z nauczycielem stażystą nawiązuje się stosunek pracy na czas określony na kolejny jeden rok szkolny.

Zgodnie z art. 10 ust. 3 KN w szczególnych przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, legitymującą się wymaganym poziomem wykształcenia, lecz nieposiadającą przygotowania pedagogicznego, można nawiązać stosunek pracy pod warunkiem, że osoba ta zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie odbywania stażu. Z nauczycielem, który w ciągu pierwszego roku pracy w szkole z przyczyn od siebie niezależnych nie uzyska przygotowania pedagogicznego, można zawrzeć umowę o pracę na kolejny jeden rok szkolny. W takim wypadku staż wymagany do ubiegania się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego przedłuża się do czasu uzyskania przygotowania pedagogicznego.

Drugą sytuację, w której możliwe jest zawarcie z nauczycielem umowy o pracę na czas określony, definiuje art. 10 ust. 7 KN. Zgodnie z tym przepisem w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami: mianowanym i dyplomowanym stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony. Przepis ten dotyczy wszystkich nauczycieli, niezależnie od stopnia awansu zawodowego. Jego stosowaniu towarzyszą jednak istotne obostrzenia sformułowane w art. 10 ust. 12–17 KN.

Najważniejsze z nich stanowi, że okres zatrudnienia nauczyciela na czas określony w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania, zgodnie z art. 10 ust. 7 KN, nie może przekraczać 36 miesięcy. Ten limit dotyczy zarówno czasu trwania jednej umowy o pracę na czas określony zawartej w ww. przypadku, jak i łącznego okresu zatrudnienia na podstawie tych umów między tymi samymi stronami stosunku pracy. Należy pamiętać, że do 36-miesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się umowy zawarte na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy nie przekroczyła 3 miesięcy. Umów tych może być dowolnie wiele – KN nie wprowadza ograniczenia w liczbie samych umów, ponieważ są one często zawierane na okresy bardzo krótkie, odpowiednie do zaistniałej potrzeby.

Ponieważ przepis ten obowiązuje od 1 września 2019 r., do okresu 36 miesięcy wlicza się okresy zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych począwszy od 1 września 2019 r.

Przekroczenie limitu 36 miesięcy ma istotne skutki. Zgodnie z art. 10 ust. 14 KN jeżeli okres zatrudnienia na podstawie ww. umów o pracę na czas określony przekracza 36 miesięcy, z dniem następującym po upływie tego okresu stosunek pracy przekształca się:

• w przypadku nauczyciela kontraktowego – w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony;
• w przypadku nauczyciela mianowanego i nauczyciela dyplomowanego – w stosunek pracy na podstawie mianowania, a w przypadku niespełniania warunków, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 1 i 6 – w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Przekształcenie podstawy prawnej stosunku pracy potwierdza na piśmie dyrektor szkoły.

Omówione wyżej regulacje art. 10 ust. 12–15 KN, limitujące okres terminowego zatrudniania nauczycieli, nie mają zastosowania do umów o pracę na czas określony zawartych:

• w celu zastępstwa nieobecnego nauczyciela, jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy;
• z nauczycielem nieposiadającym kwalifikacji wymaganych do zajmowania danego stanowiska, zgodnie z art. 10 ust. 9 KN (zob. niżej);
• w przypadku przedłużenia umowy o pracę do dnia porodu, zgodnie z art. 177 § 3 k.p.

Z nauczycielem realizującym zadania doradcy metodycznego stosunek pracy w placówce doskonalenia nauczycieli nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony obejmujący okres, na który powierzone zostały zadania doradcy metodycznego.

Jak już wspomniano, limit okresu zatrudnienia nauczycieli na czas określony nie obowiązuje w przypadku korzystania z art. 10 ust. 9 KN. Przepis ten pozwala – za zgodą organu sprawującego nadzór pedagogiczny – zatrudnić nauczyciela nieposiadającego kwalifikacji wymaganych do zajmowania danego stanowiska, jeżeli zaistnieją okoliczności, o których mowa w art. 10 ust. 7 KN, a nie ma możliwości zatrudnienia osoby posiadającej wymagane kwalifikacje. Ponadto do nauczycieli zatrudnionych na podstawie art. 10 ust. 9 KN (czyli bez kwalifikacji) nie stosuje się przepisów rozdziału 3a KN (awans zawodowy nauczycieli), a dla celów płacowych traktuje się ich jak stażystów.

Dodać jeszcze należy, że w przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie art. 10 ust. 7 KN, posiadającego wymagane kwalifikacje, na jego wniosek odstępuje się od stosowania przepisów rozdziału 3a KN. Dla celów płacowych nauczyciele ci są traktowani jak nauczyciele stażyści, chyba że posiadają wyższy niż stażysta stopień awansu zawodowego (art. 10 ust. 11 KN).

Umowa o pracę na czas nieokreślony

Zgodnie z generalną zasadą, wynikającą z art. 10 ust. 4 KN, stosunek pracy z nauczycielem kontraktowym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony – i w typowej sytuacji, w celu zatrudnienia nauczyciela kontraktowego, należy bezwzględnie stosować taki tryb.

Zatrudnienie nauczyciela kontraktowego na czas określony jest dopuszczalne jedynie wyjątkowo – w sytuacji określonej w art. 10 ust. 7 KN (w razie potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela). Jeżeli przesłanką do zawarcia umowy terminowej jest potrzeba wynikająca z organizacji nauczania, to okres takiego zatrudnienia jest limitowany. Po przekroczeniu 36 miesięcy w przypadku nauczyciela kontraktowego następuje przekształcenie umowy o pracę na czas określony w umowę o pracę na czas nieokreślony.

Z nauczycielami mianowanymi i dyplomowanymi można zawrzeć umowę o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze zajęć, jeżeli zachodzi przesłanka określona w art. 10 ust. 6 KN. Jest to dopuszczalne wyłącznie wtedy, gdy z powodu braku pełnego etatu nauczyciel mianowany lub dyplomowany nie może zostać zatrudniony na podstawie mianowania.

Nawiązanie stosunku pracy na podstawie mianowania

Odrębną formą nawiązania stosunku pracy z nauczycielem jest mianowanie. Na podstawie mianowania można zatrudnić jedynie nauczyciela mianowanego i dyplomowanego, jeżeli spełnia warunki określone w art. 10 ust. 5 KN:

• posiada obywatelstwo polskie, z tym że wymóg ten nie dotyczy obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
• ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych;
• nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne;
• nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
• nie był prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 3 KN (zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat od ukarania), w okresie 3 lat przed nawiązaniem stosunku pracy, albo karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 4 KN (wydalenie z zawodu nauczyciela);
• posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska;
• istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony.

Stosunek pracy na podstawie mianowania nawiązuje się z dniem określonym w akcie mianowania, a jeżeli tego dnia nie określono – z dniem doręczenia tego aktu.

Zgodnie z art. 10 ust. 5a KN stosunek pracy nawiązany na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony przekształca się w stosunek pracy na podstawie mianowania z pierwszym dniem miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym:

• nauczyciel uzyskał stopień nauczyciela mianowanego, o ile spełnione są warunki określone w cyt. wyżej ust. 5;
• w przypadku nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego w czasie trwania umowy o pracę zostały spełnione warunki określone w cyt. wyżej ust. 5.

Przekształcenie podstawy prawnej stosunku pracy potwierdza na piśmie dyrektor szkoły (art. 10 ust. 5b KN).

Należy pamiętać o przewidzianych w KN dwóch wyjątkach, w których dopuszczalne jest zawarcie z nauczycielem mianowanym i dyplomowanym umowy o pracę zamiast mianowania. Są to:

• brak możliwości zatrudnienia w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony – wtedy stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze (art. 10 ust. 6 KN),
• konieczność zastępstwa nieobecnego nauczyciela lub potrzeba wynikająca z organizacji nauczania – wtedy z nauczycielem zawiera się umowę o pracę na czas określony (art. 10 ust. 7 KN).

Jeżeli nie zachodzi żadna z powyższych okoliczności, należy bezwzględnie stosować zasadę dotyczącą zatrudniania nauczycieli mianowanych i dyplomowanych na podstawie mianowania.

Należy też pamiętać, że do przekształcenia w stosunek pracy na podstawie mianowania dojdzie także wtedy, gdy okres zatrudnienia nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego na podstawie umowy (lub umów) o pracę na czas określony przekroczy 36 miesięcy.

Elementy umowy o pracę i aktu mianowania

Zgodnie z art. 14 ust. 1 KN zarówno umowa o pracę, jak i akt mianowania powinny określać w szczególności:

• stanowisko i miejsce pracy,
• termin rozpoczęcia pracy,
• wynagrodzenie lub zasady jego ustalania.

W przypadku zatrudnienia w zespole szkół akt mianowania i umowa o pracę powinny określać także typy (rodzaje) szkół w zespole, w których pracuje nauczyciel. W umowie należy podać odpowiednią podstawę prawną nawiązania stosunku pracy z nauczycielem.

Zatrudnianie nauczycieli w oświacie niesamorządowej

Zgodnie z art. 10a ust. 1 KN w niesamorządowych – zarówno publicznych, jak i niepublicznych – przedszkolach, szkołach, innych formach wychowania przedszkolnego i placówkach nauczycieli zatrudnia się na podstawie umowy o pracę, zgodnie z ustawą – Kodeks pracy. Wymóg ten obowiązuje w:

• publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące j.s.t.,
• przedszkolach niepublicznych, niepublicznych placówkach, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 1 KN, oraz szkołach niepublicznych i niepublicznych szkołach artystycznych o uprawnieniach publicznych szkół artystycznych,
• publicznych innych formach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące j.s.t. oraz niepublicznych innych formach wychowania przedszkolnego.

Odstępstwo od powyższej zasady możliwe jest jedynie w przypadku nauczycieli prowadzących zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w wymiarze nie wyższym niż 4 godziny tygodniowo – zgodnie z art. 10a ust. 2 KN powierzenie prowadzenia zajęć w takim wymiarze może nastąpić na innej podstawie niż umowa o pracę, jeżeli w treści łączącego strony stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy. Zatem tylko przy spełnieniu obu warunków wymienionych w tym przepisie, a więc kiedy zachowany jest 4-go-dzinny tygodniowy limit zajęć, a treść stosunku łączącego strony umowy istotnie odbiega od stosunku pracy, można z nauczycielem zawrzeć umowę cywilnoprawną.

Nauczyciel prowadzący zajęcia na innej podstawie niż umowa o pracę musi spełniać warunki, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 3 i 4 KN (niekaralność). Przepis art. 10 ust. 8a KN stosuje się do niego odpowiednio.

Należy pamiętać, że do nauczycieli zatrudnionych w oświacie niesamorządowej stosuje się art. 91b ust. 2b KN, zgodnie z którym nie można z nimi nawiązać stosunku pracy, jeżeli nie spełniają warunków, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 2–5 KN. Przepisy art. 10 ust. 8a i 8b KN stosuje się do nich odpowiednio. Wymóg niekaralności – zob. niżej.

 

Zatrudnianie nauczycieli w ramach projektów finansowanych ze środków UE

W regulacjach u.p.o. przewidziano wyjątek pozwalający zatrudnić nauczyciela na podstawie Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 16 ust. 1 u.p.o. w celu realizacji zajęć w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w szkole lub placówce publicznej może być zatrudniony nauczyciel, który nie realizuje w tej szkole lub placówce tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, posiadający kwalifikacje określone w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 2 i 3 KN oraz spełniający warunki określone w art. 10 ust. 5 pkt 2–4a KN. Takiego nauczyciela zatrudnia się na zasadach określonych w Kodeksie pracy, z tym że za każdą godzinę prowadzenia zajęć przysługuje mu wynagrodzenie nie wyższe niż wynagrodzenie za jedną godzinę prowadzenia zajęć ustalone w sposób określony w art. 35 ust. 3 KN dla nauczyciela dyplomowanego posiadającego wykształcenie wyższe i tytuł zawodowy magister, magister inżynier lub równorzędny oraz realizującego tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, o którym mowa w art. 42 ust. 3 w tabeli w lp. 3 KN.

W celu potwierdzenia spełnienia warunku, o którym mowa w art. 10 ust. 5 pkt 4 KN, nauczyciel, przed nawiązaniem stosunku pracy, ma obowiązek przedstawić dyrektorowi szkoły lub placówki informację z KRK. Z kolei w celu potwierdzenia spełnienia warunku, o którym mowa w art. 10 ust. 5 pkt 4a KN, dyrektor szkoły, przed nawiązaniem stosunku pracy z nauczycielem, ma obowiązek zasięgnąć informacji z Centralnego Rejestru Orzeczeń Dyscyplinarnych (CROD), o którym mowa w art. 85w ust. 1 KN, w trybie określonym w art. 85y ust. 1a KN.

Zatrudnianie osób niebędących nauczycielami

Co do zasady, pracownicy szkoły prowadzący zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, posiadający odpowiednie kwalifikacje merytoryczne i przygotowanie pedagogiczne, mają status nauczycieli, a co za tym idzie – stosuje się do nich w pełnym zakresie Kartę Nauczyciela. Jednakże od powyższej reguły ustawodawca przewidział kilka odstępstw – art. 15 ust. 1, 2 i 6 u.p.o.

W uzasadnionych przypadkach w przedszkolu publicznym może być, za zgodą kuratora oświaty, zatrudniona osoba niebędąca nauczycielem do prowadzenia zajęć rozwijających zainteresowania, posiadająca przygotowanie uznane przez dyrektora przedszkola za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć (art. 15 ust. 1 u.p.o.).

W uzasadnionych przypadkach w szkole publicznej może być, za zgodą kuratora oświaty, a w przypadku szkoły artystycznej – MKiDN, zatrudniona osoba niebędąca nauczycielem, posiadająca przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć (art. 15 ust. 2 u.p.o.).

Z kolei art. 15 ust. 6 u.p.o. dopuszcza możliwość zatrudnienia w uzasadnionych przypadkach i za zgodą organu prowadzącego, a w przypadku szkoły artystycznej – za zgodą MKiDN, osoby posiadającej przygotowanie zawodowe uznane przez dyrektora szkoły lub placówki za odpowiednie do prowadzenia zajęć z zakresu kształcenia zawodowego.

Osoby, o których mowa powyżej, zatrudnia się na zasadach określonych w Kodeksie pracy, ale stosuje się do nich odpowiednio przepisy dotyczące pensum oraz ustala się wynagrodzenie nie wyższe niż 184% kwoty bazowej, określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej. Organy prowadzące szkoły mogą upoważniać dyrektorów szkół, w indywidualnych przypadkach, do przyznawania wynagrodzenia w wyższej wysokości.

Do wszystkich wyżej wymienionych osób zastosowanie ma przepis art. 15 ust. 4 u.p.o., który stanowi, że osoby te mogą być zatrudnione, jeżeli spełniają warunki, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 3 i 4 KN, a więc jeżeli:

• nie toczy się przeciwko nim postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne;
• nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe.

W celu potwierdzenia spełnienia tych warunków osoba niebędąca nauczycielem, przed nawiązaniem stosunku pracy, ma obowiązek przedstawić dyrektorowi szkoły: 1) oświadczenie, że nie toczy się przeciwko niej postępowanie karne lub dyscyplinarne; 2) informację z Krajowego Rejestru Karnego (KRK). Szerzej na temat wymogu niekaralności – patrz niżej.

Okoliczności uniemożliwiające nawiązanie stosunku pracy

Regulacje art. 10 ust. 8 KN wskazują okoliczności, w których dyrektorowi szkoły nie wolno nawiązać stosunku pracy z nauczycielem. Jest to niedopuszczalne, gdy:

• nauczyciel nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych oraz nie korzysta z praw publicznych,
• przeciwko nauczycielowi toczy się postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne,
• nauczyciel był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
• nauczyciel był prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 3 KN (zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat od ukarania), w okresie 3 lat przed nawiązaniem stosunku pracy, albo karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 4 KN (wydalenie z zawodu nauczyciela),
• nauczyciel nie posiada kwalifikacji wymaganych do zajmowania danego stanowiska (tu należy mieć na uwadze wyjątek, o którym mowa w art. 10 ust. 9 KN).

Niekaralność warunkiem zatrudnienia

Zgodnie z art. 22¹ § 4 k.p. pracodawca może żądać od pracownika podania innych danych osobowych niż określone w § 1 i 2 cyt. przepisu, jeżeli obowiązek ich podania wynika z odrębnych przepisów. Oznacza to, że jeżeli dany akt normatywny określa warunki konieczne do spełnienia w celu zatrudnienia na danym stanowisku, wówczas na osobie ubiegającej się o pracę spoczywa obowiązek udokumentowania, że warunki takie spełnia. W przypadku nauczycieli i innych osób wykonujących w szkole zadania dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze takim warunkiem jest niekaralność za przestępstwo popełnione umyślnie.

Zgodnie z art. 10 ust. 8a KN w celu potwierdzenia spełniania warunku, o którym mowa w art. 10 ust. 5 pkt 4 KN (zob. s. 4 nin. pkt), nauczyciel, przed nawiązaniem stosunku pracy, ma obowiązek przedstawić dyrektorowi szkoły informację z Krajowego Rejestru Karnego (KRK) – z wyjątkiem przypadku, gdy z nauczycielem jest nawiązywany kolejny stosunek pracy w tej samej szkole w ciągu 3 miesięcy od dnia rozwiązania albo wygaśnięcia na podstawie art. 20 ust. 5c KN poprzedniego stosunku pracy (po upływie stanu nieczynnego).

Powyższemu obowiązkowi podlega każdy nauczyciel, bez względu na sposób nawiązania stosunku pracy (umowa o pracę, mianowanie) czy stopień awansu zawodowego. Wynika to wprost z cyt. wyżej art. 10 ust. 8a KN, w którym ustawodawca posłużył się słowem „nauczyciel” bez bliższego określenia. Co więcej, wymóg przedłożenia informacji z KRK dotyczy także: nauczycieli zatrudnianych na podstawie art. 16 u.p.o. w celu realizacji zajęć w ramach programów finansowanych ze środków UE (zob. s. 7–8 nin. pkt), nauczycieli w oświacie niesamorządowej prowadzących zajęcia na podstawie innej niż umowa o pracę (zob. s. 6–7 nin. pkt), a nawet osób niebędących nauczycielami, ale podejmujących pracę w szkole (przedszkolu) na podstawie art. 15 ust. 1, 2 i 6 u.p.o. (zob. s. 8–9 nin. pkt).

Zgodnie z art. 10 ust. 8b KN w celu potwierdzenia spełniania warunku, o którym mowa w art. 10 ust. 5 pkt 4a KN (zob. s. 4 nin. pkt), dyrektor szkoły, przed nawiązaniem stosunku pracy z nauczycielem, ma obowiązek zasięgnąć informacji z rejestru, o którym mowa w art. 85w ust. 1 KN, w trybie określonym w art. 85y ust. 1a KN. Chodzi o Centralny Rejestr Orzeczeń Dyscyplinarnych, prowadzony przez MEN, w którym gromadzi się informacje o nauczycielach prawomocnie ukaranych karami dyscyplinarnymi, o których mowa w art. 76 ust. 1 pkt 3 i 4 KN, oraz informacje o zawieszeniu nauczyciela w pełnieniu obowiązków, o którym mowa w art. 85t ust. 1–3 KN. Więcej na ten temat zob. w Dz. IV Rozdz. XII pkt 3 zbioru: „Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli”.

Należy zauważyć, że wymóg niekaralności obejmuje też niektóre kategorie pracowników administracyjnych szkoły. Ustawa z dn. 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych (t. jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1260, ze zm.) wymaga, aby osoby zatrudniane na stanowiskach urzędniczych nie były skazane prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe (art. 6 ust. 3 pkt 2 ustawy).

Kwestię dostępu do danych zgromadzonych w KRK reguluje ustawa z dn. 24.05.2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (t. jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1158). Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy każdemu przysługuje prawo do uzyskania informacji, czy jego dane osobowe zgromadzone są w rejestrze. Osobie, której dane osobowe znajdują się w KRK, na jej wniosek, udostępnia się informację o treści wszystkich zapisów dotyczących tej osoby. Prawo do uzyskania informacji o osobach, których dane osobowe zostały zgromadzone w rejestrze, przysługuje także pracodawcom – w zakresie niezbędnym dla zatrudnienia pracownika, co do którego z przepisów ustawy wynika wymóg niekaralności, korzystania z pełni praw publicznych, a także ustalenia uprawnienia do zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy).

Obowiązek przedłożenia informacji z KRK, a także pokrycie kosztów jej uzyskania, spoczywa na nauczycielu (osobie niebędącej nauczycielem), który ubiega się o pracę w szkole. Jeżeli w trakcie zatrudnienia nauczyciela dyrektor szkoły poweźmie wątpliwości, sam może wystąpić do KRK z zapytaniem o karalność pracownika (w trybie art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy). Przyjmuje się, że dyrektor ma taki obowiązek w przypadku przekształcenia umownego stosunku pracy w stosunek pracy na podstawie mianowania – zgodnie z art. 10 ust. 5a KN przekształcenie to następuje z mocy prawa, skoro więc nie dochodzi do nawiązania nowego stosunku pracy, po stronie nauczyciela nie powstaje obowiązek przedłożenia informacji z KRK. Obowiązek potwierdzenia niekaralności nauczyciela, a także koszty z tym związane spoczywają w tej sytuacji na dyrektorze szkoły.

Od 1 lipca 2014 r. zapytania i wnioski mogą być składane pisemnie albo za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Zasady i tryb udzielania informacji z KRK szczegółowo określają cyt. ustawa oraz wydane na jej podstawie przepisy wykonawcze (patrz: strona tytułowa).

Zgodnie z § 3 rozp. MS z dn. 18.06.2014 r. w sprawie opłat za wydanie informacji z Krajowego Rejestru Karnego (Dz.U. poz. 861, ze zm.) opłaty za wydanie informacji z KRK wynoszą:

• 30 zł – w przypadku złożenia wniosku lub zapytania w formie papierowej,
• 20 zł – w przypadku złożenia wniosku lub zapytania za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.