Od 01.01.2021 r. nauczyciele szkół za granicą będą mogli przystępować do awansu zawodowego – i na zasadach określonych w Karcie Nauczyciela – ubiegać się o uzyskanie wyższego stopnia awansu zawodowego. Resort edukacji skierował do konsultacji i uzgodnień przepisy wykonawcze regulujące szczegółowo tę procedurę – projekt …

(…) ustawy z dn. 29.06.2020 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw – nr projektu UD97.

Nowe przepisy obejmą nauczycieli języka polskiego, historii, geografii oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw lub nauczanych w innych formach prowadzonych przez organizacje społeczne zarejestrowane za granicą. Możliwość awansu zawodowego dla nauczycieli wprowadziła ustawa z dn. 22.11.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2245, z późn. zm.).

Wskazana nowelizacja dodała w KN Rozdział 3b „Awans zawodowy nauczycieli szkół za granicą” (art. 9j–9w KN). Zgodnie z nimi nauczyciele szkół za granicą, z wyjątkiem osób skazanych prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo, będą mogli się ubiegać o nadanie stopni awansu zawodowego, o których mowa w art. 9a ust. 1 pkt 2–4 KN, czyli tych samych co w kraju oprócz stopnia nauczyciela stażysty (jak wyjaśnia MEN, tego stopnia nie przewidziano ze względu na organizację nauczania w szkołach za granicą).

Celem ma być stworzenie mechanizmu podnoszenia jakości nauczania języka polskiego i w języku polskim w szkołach za granicą. Według MEN zapewni to także stały kontakt i współpracę szkół za granicą ze środowiskiem oświatowym w kraju. Poza tym nauczyciele polonijni po powrocie do pracy w szkole w Polsce będą mogli podjąć zatrudnienie zgodnie z posiadanym stopniem awansu zawodowego.

Udział w postępowaniu awansowym jest dobrowolny. Do awansu zawodowego będą mogli przystąpić nauczyciele posiadający kwalifikacje określone przepisach w sprawie kwalifikacji nauczycieli, uczący w szkołach za granicą przedmiotów zgodnych z posiadanymi kwalifikacjami, niezależnie od formy zatrudnienia czy od liczby godzin zajęć prowadzonych tygodniowo.

MEN przydzieli nauczycielom rozpoczynającym staż opiekunów. Ich zadaniem będzie udzielanie nauczycielom pomocy, w szczególności w przygotowaniu i realizacji w okresie stażu planu rozwoju zawodowego, oraz opracowanie opinii o realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela. Po zakończeniu stażu i uzyskaniu pozytywnej oceny stopnia realizacji planu rozwoju nauczyciele będą mogli przystąpić do egzaminu lub rozmowy kwalifikacyjnej przed komisją powoływaną przez MEN. Egzamin oraz rozmowę komisja będzie mogła przeprowadzić w formie wideokonferencji w ramach systemu teleinformatycznego stworzonego w celu obsługi postępowań związanych z awansem zawodowym nauczycieli szkół za granicą przy wykorzystaniu narzędzi teleinformatycznych umożliwiających przesyłanie dźwięku i obrazu w rzeczywistym czasie.

Czas trwania stażu oraz okresy między uzyskaniem stopnia awansu zawodowego a rozpoczęciem stażu na kolejny stopień awansu są zgodne z rozwiązaniami przyjętymi dla nauczycieli szkół w Polsce, natomiast zakres wymagań niezbędnych do uzyskania poszczególnych stopni awansu zawodowego i sposób odbywania stażu przez nauczycieli szkół za granicą oraz tryb działania komisji egzaminacyjnej i kwalifikacyjnej zostaną, ze względu na specyfikę pracy nauczycieli w szkołach za granicą, określone w odrębny sposób w rozporządzeniu MEN.

W przygotowanym przez MEN projekcie rozp. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli szkół za granicą określono zatem:

• zakres wymagań niezbędnych do uzyskania poszczególnych stopni awansu zawodowego;
• sposób odbywania stażu;
• zakres spraw, które powinna określać umowa z opiekunem stażu;
• rodzaj dokumentacji dołączanej do wniosku o podjęcie postępowania egzaminacyjnego lub postępowania kwalifikacyjnego;
• osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej nauczyciela, o którym mowa w art. 9j ust. 3 i 4 KN, które mogą być uznane za znaczący dorobek zawodowy;
• sposób przeprowadzania postępowania egzaminacyjnego i kwalifikacyjnego;
• wzory zaświadczeń o zdaniu egzaminu lub uzyskaniu akceptacji oraz wzory aktów nadania stopni awansu zawodowego nauczycielom, o których mowa w art. 9j ust. 2–4 KN;
• sposób przetwarzania danych i zakres dostępu do systemu teleinformatycznego przez osoby upoważnione.

Przy określeniu obowiązków nauczyciela realizującego staż oraz terminów składania wniosku o rozpoczęcie stażu przyjęto rozwiązania dotyczące awansu zawodowego nauczycieli szkół funkcjonujących w polskim systemie edukacji. Jedyna różnica dotyczy konieczności składania wniosku przez nauczyciela stażystę, który pracując w szkole działającej za granicą, w odróżnieniu od nauczyciela stażysty pracującego w kraju, nie rozpoczyna stażu z mocy prawa.

Zgodnie z projektem w celu umożliwienia realizacji stażu MEN będzie zawierał umowę cywilnoprawną z nauczycielem szkoły działającej w ramach polskiego systemu oświaty pełniącym funkcję opiekuna stażu. Umowa określi zadania opiekuna stażu, w tym zadania wynikające z przepisów rozdziału 3b KN dotyczące współpracy z nauczycielem odbywającym staż w zakresie wspierania jego działań dydaktycznych, doskonalenia zawodowego oraz tworzenia dokumentacji dotyczącej awansu zawodowego, obserwacji i omawiania zajęć nauczyciela odbywającego staż, a także udziału nauczyciela odbywającego staż w zajęciach prowadzonych przez opiekuna stażu.

Przepisy wykonawcze określą niezbędne wymagania do uzyskania przez nauczyciela szkoły za granicą danego stopnia awansu zawodowego nauczyciela. Analogicznie do wymagań wobec nauczycieli zatrudnionych w szkołach w kraju proponuje się zróżnicować wymagania w zależności od stopnia awansu zawodowego, a także uwzględnić znajomość przepisów prawa oświatowego oraz lokalnych przepisów dotyczących szkół za granicą, umiejętność wykorzystywania w pracy wiedzy i umiejętności zdobytych w trakcie stażu, zdolność rozpoznawania potrzeb edukacyjnych uczniów oraz dostosowywania do nich metodyki prowadzenia zajęć, umiejętność korzystania w pracy z narzędzi multimedialnych i informatycznych, znajomość środowiska uczniów oraz jakość współpracy ze środowiskiem lokalnym, w szczególności Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą, udział w formach doskonalenia zawodowego nauczycieli oraz współpracę z opiekunem stażu.

Uwzględniając specyfikę pracy nauczyciela w szkole za granicą, w projekcie rozp. wskazano siedem zakresów, które mogą być uznane za znaczący dorobek zawodowy:

• jakość pracy z uczniami,
• współpraca z nauczycielami,
• kultura pedagogiczna nauczyciela,
• opracowanie i realizacja własnego programu nauczania,
• osiągnięcia w pracy na rzecz oświaty Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą,
• osiągnięcia w zakresie promocji Polski, w tym języka polskiego, historii, kultury i tradycji polskich, w  środowisku lokalnym za granicą,
• publikacje z zakresu nauczania języka polskiego, historii, geografii oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim wśród Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą oraz dzieci pracowników migrujących, oraz kultury polskiej.

W projekcie rozp. określono sposób przeprowadzania postępowania egzaminacyjnego i kwalifikacyjnego, w tym jego zakres, zasady oceniania nauczyciela ubiegającego się o uzyskanie wyższego stopnia awansu zawodowego oraz sposób dokumentowania postępowania egzaminacyjnego i  kwalifikacyjnego.

Niezbędne informacje dotyczące przebiegu stażu mają być gromadzone w systemie teleinformatycznym umożliwiającym zbieranie i przetwarzanie danych niezbędnych do nadawania stopni awansu zawodowego nauczycieli oraz komunikowanie się między jego użytkownikami – w projektowanym rozp. określono użytkowników tego systemu oraz zakres dostępu użytkowników do danych gromadzonych w systemie.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 22.11.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw – Dz.U. poz. 2245, z późn. zm.
2. Ustawa z dn. 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela – Dz.U. z 2019 r. poz. 2215.
3. Projekt ustawy z dn. 29.06.2020 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw – nr projektu UD97.