„Firma Y Sp. z o.o. potrzebuje sprzedać część spółki i osoba kupująca w umowie musi być zapis na przykład, że kupuje udziały w mojej firmie i nie może brać kredytów na firmę oraz leasingów i innych zobowiązań, nie może korzystać z pieniędzy firmy, podpisywać dokumentów oprócz mojej zgody u notariusza itp. Osoba ta nie może wymagać swojego procenta przychodu firmy. Za dwa lata wspólnik musi oddać udziały spółki sam przez notariusza, i też zapis, że mam prawo u notariusza wcześniej zabrać z powrotem udziały bez zgody drugiej strony. Też jakieś zapisy i kary jeśli wspólnik nie będzie stosował się umowy. Sprzedającym jest Pan Ser X (sprzedać jak najmniej udziałów tyle żeby wspólnik był widoczny w KRS), ale żeby Ser X dalej był prezesem zarządu, a kupującym Pan Vit X. A ile można najmniej sprzedać udziałów?”

W niniejszej sprawie najlepiej rozpocząć wyjaśnienia od końca, a zatem od ostatniej części zapytania Czytelnika.

W chwili obecnej prezes zarządu …

(…) – Pan Ser X – posiada większość udziałów, tj. 35 udziałów po 100 zł, co daje 3.500 zł w kapitale zakładowym (suma kapitału to 5.000 zł). Członek zarządu – Pan Vit X – posiada 15 udziałów po 100 zł, co daje 1.500 zł.

Jeżeli Pan Ser X chce sprzedać taką ilość udziałów, aby jednocześnie nadal pozostał wspólnikiem, który ma samodzielnie w sumie większość udziałów niż pozostali wspólnicy razem, a także by tym samym nowy wspólnik był ujawniony w KRS spółki, to należy odwołać się do przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym.

Zgodnie z art. 38 pkt 8 ppkt c w/w ustawy w dziale 1 rejestru przedsiębiorców zamieszcza się następujące dane w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a mianowicie zgodnie z art. 35, oznaczenie wspólników posiadających samodzielnie lub łącznie z innymi co najmniej 10% kapitału zakładowego oraz ilość posiadanych przez tych wspólników udziałów i łączną ich wysokość. Oznacza to, że w przypadku firmy Y Sp. z o.o., która ma w sumie 50 udziałów po 100 zł, 10% to 5 udziałów, co daje 500 zł.

Zatem Pan Ser X musiałby sprzedać co najmniej 5 swoich udziałów, aby nabywca był ujawniony w KRS jako wspólnik. Tym samym nabywca i Pan Vit X mieliby w sumie 20 udziałów, z kolei Pan Ser X miałby 30 udziałów, co oznacza, że pan Ser X nadal samodzielnie miałby większość udziałów jako wspólnik.

Należy podkreślić, że zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych do zarządu sp. z o.o. mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Obecnie jest tak, że Pan Ser X jest zarówno większościowym wspólnikiem, jak i prezesem zarządu sp. z o.o. Z treści zapytania Czytelnika nie wynika to wprost, ale można domniemywać, że planowane jest utrzymanie takiego stanu.

Przechodząc na grunt planowanej sprzedaży części udziałów przez Pana Ser X, należy najpierw dokonać analizy umowy X Sp. z o.o., która jak widać została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy (podpisano przez złożenie bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanego przez ePUAP) oraz do przepisów Kodeksu spółek handlowych.

W § 10 umowy spółki przewidziano, że zbycie oraz zastawienie udziału nie wymaga zgody spółki. Jednakże z treści pytania Czytelnika wynika, iż życzeniem spółki jest, aby nabywca udziałów w istocie nie miał żadnych praw jako wspólnik, tj. nie mógł brać kredytów i leasingów na firmę, nie mógł korzystać z firmowych pieniędzy i uczestniczyć w zysku spółki, nie mógł podpisywać dokumentów bez zgody pozostałych wspólników. Jedyne co miałoby mu przysługiwać, to prawo informacji o stanie spółki.

Należy zacząć od tego, że zgodnie z art. 174 § 1 Kodeksu spółek handlowych, jeżeli ustawa lub umowa spółki nie stanowi inaczej, wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce. Z umowy firmy X Sp. z o.o. nie wynika takie różnicowanie praw i obowiązków wspólników w spółce, a zatem najpierw musiałoby dojść do zmiany umowy spółki.

Zgodnie z art. 212 § 1 K.s.h. prawo kontroli służy każdemu wspólnikowi. W tym celu wspólnik lub wspólnik z upoważnioną przez siebie osobą może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans dla swego użytku lub żądać wyjaśnień od zarządu.

Wspólnicy, także mniejszościowi w spółce mają prawo np. do mianowania członków zarządu lub wyrażania zgody na podpisanie danej umowy przez spółkę. W razie braku zgody wspólnika mniejszościowego na podpisanie danej umowy przez spółkę, wspólnik mniejszościowy ma realny wpływ na funkcjonowanie spółki. Wszyscy wspólnicy spółki z o.o., a więc także wspólnicy mniejszościowi muszą wyrazić zgodę na:

• uchwałę dotyczącą zmiany umowy spółki,
• uchwałę zwiększającą świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe bądź też prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom.

Wspólnik lub wspólnicy reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego mogą żądać zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników i umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego zgromadzenia wspólników. Przepisy przewidują udział wspólników spółki, także mniejszościowych w wyłączeniu wspólnika spółki.

W spółkach kapitałowych można pozbawić wspólników zysku poprzez przegłosowywanie przez większość udziałowców uchwał o zatrzymaniu zysku w spółce lub niepodejmowanie uchwał o podziale zysku w ogóle. W ocenie Autora, nie można pozbawić zysku tylko jednego wspólnika.

Warto pamiętać, że wspólnikowi mniejszościowemu także przysługuje prawo do zaskarżenia uchwał pozbawiających wspólników prawa do zysku (zwłaszcza gdy taka praktyka jest permanentna, a obiektywnie sytuacja spółki pozwalałaby choćby na częściową wypłatę zysku). Wspólnicy mniejszościowi występujący do sądu mogą liczyć na uchylenie takiej uchwały, przy czym nie oznacza wymuszenia podjęcia uchwały pozytywnej – o wypłacie dywidendy. Brak jest postępowania sądowego, w toku którego można by narzucić wspólnikom podjęcie określonej uchwały. Oznacza to, że w takiej sytuacji, jedyną drogą mogą być negocjacje na temat zbycia udziałów, czy też ich umorzenia.

Sandra Grzywocz-Nowak – adwokat

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych – tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1526.
2. Ustawa z dn. 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym – Dz.U. z 2021 r. poz. 112.