Dnia 17.03.2021 r. sejm przyjął ustawę nowelizującą Prawo oświatowe, która zmienia aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące tzw. edukacji domowej. Nowelizacja została już skierowana do rozpatrzenia przez senat. Przepisy u.P.o., które wykreśla, mają zniknąć z …

(…) porządku prawnego 1 lipca tego roku. Celem jest usprawnienie organizacji edukacji w domu.

Zniesienie ograniczeń w wyborze szkoły

Projektodawcy uznali, że aktualne rozwiązanie prawne zawarte w art. 37 ust. 2 pkt 1 u.P.o., które nakazuje, aby uczeń realizujący edukację domową był przypisany do szkoły (przedszkola) na terenie województwa, w którym mieszka, w nieuzasadniony sposób ogranicza prawo rodziców i dziecka do wyboru szkoły.

W uzasadnieniu do nowelizacji powołano się na konstytucyjną gwarancję równego dostępu do edukacji oraz na prawo rodziców do decydowania o kształcie edukacji swoich dzieci zawarte w licznych aktach normatywnych, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych.

Uchylony przez nowelizację przepis stanowi, że zezwolenie na edukację domową może być wydane przed rozpoczęciem roku szkolnego albo w trakcie roku szkolnego, jeżeli przedszkole, szkoła podstawowa lub szkoła ponadpodstawowa, do której dziecko zostało przyjęte, znajduje się na terenie województwa, w którym zamieszkuje dziecko.

Według autorów nowelizacji w przypadku edukacji domowej najważniejszy jest wybór takiej szkoły patronackiej, która będzie rozumiała specyfikę edukacji domowej i będzie potrafiła stworzyć uczniowi sprzyjające warunki nauki i możliwości rozwoju. Dlatego nie należy ograniczać rodzicom prawa do wyboru najlepszej oferty dla ich dzieci.

Wskazano także, że uczniowie spełniający obowiązek szkolny poza szkołą stanowią jedyną grupę uczniów, którzy nie mają możliwości wyboru szkoły poza województwem ich zamieszkania. W przypadku szkół podstawowych rejonizacja jest raczej przywilejem ucznia niż obowiązkiem. Oznacza ona, że do szkoły przyjmowane są z urzędu dzieci zamieszkałe w obwodzie szkoły, natomiast dzieci zamieszkałe poza obwodem mogą być przyjęte do klasy I po przeprowadzeniu postępowania rekrutacyjnego, jeżeli dana publiczna szkoła podstawowa nadal dysponuje wolnymi miejscami. Rodzice dziecka mogą również wybrać dla niego dowolną szkołę niepubliczną. W przypadku uczniów uczących się w systemie klasowo-lekcyjnym możliwy jest więc wybór szkoły publicznej czy szkoły niepublicznej (podstawowej i ponadpodstawowej) położonej w innym województwie. Pozbawieni są go uczniowie korzystający z edukacji domowej, mimo że z samej istoty tej formy kształcenia wynika rzadszy kontakt ze szkołą.

Zniesienie wymogu uzyskiwania opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej

Za bezzasadny uznano też wymóg przeprowadzenia badań w poradni psychologiczno-pedagogicznej przed wydaniem zezwolenia na edukację domową. Przepis art. 37 ust. 2 pkt 2 lit a u.P.o. – skreślony przez omawianą nowelizację – wymaga, by do wniosku o zezwolenie dołączyć opinię publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Jak zaznaczyli projektodawcy, wynik badań i tak nie ma wiążącego wpływu na podjęcie decyzji przez dyrektora szkoły, ponieważ może on wydać zezwolenie na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą zarówno w przypadku pozytywnej, jak i negatywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Finansowanie ze środków publicznych badań, którym brak przydatności w procesie decyzyjnym, można uznać za niegospodarność. Poza tym czas oczekiwania na opinię poradni jest często długi, co w sytuacji, gdy stan zdrowia dziecka albo jakieś inne okoliczności zmuszają rodziców do zastąpienia edukacji w szkole edukacją w domu, utrudnia cały ten proces.

Argumentem za rezygnacją z opinii poradni są także wyniki badań naukowych oraz rankingi szkół. Badania na temat edukacji domowej wskazują na jej wysoką skuteczność niezależnie od sytuacji rozwojowej dziecka. Potwierdzają to też polskie rankingi wyników maturalnych, w których szkoły z przewagą dzieci korzystających z edukacji domowej zajmują wysokie pozycje.

Obecnie w Polsce około 12,3 tys. uczniów kształci się w trybie domowym. Subwencja na dziecko uczące się w ten sposób wynosi 0,6 subwencji jednostkowej, co dla budżetu państwa stanowi wydatek w wysokości 44 mln zł (12.300 uczniów x 0,6 x 6 tys. zł subwencji).

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 14.12.2016 r. Prawo oświatowe – Dz.U. z 2020 r. poz. 910 z późn. zm.