„Spółka z o.o. nie wypłaca wcześniej dywidendy. W tym roku Zgromadzenie Zarządu chciałoby podjąć uchwałę o jej wypłacie, jednakże w księgach za rok 2020 jest strata bilansowa jak i podatkowa, natomiast w księgach za 2019 rok jest strata bilansowa, a podatkowo jest zysk. Czy w takiej sytuacji wypłata dywidendy jest możliwa? Jeśli tak, to czy są jakieś ograniczenia co do jej wypłaty. Czy wypłata dywidendy może odbyć się w całości gotówką?”

Podstawowym uprawieniem każdego ze wspólników jest prawo do dywidendy, czyli prawo do udziału w osiągniętych przez spółkę zyskach. Przez „prawo do udziału w zysku” należy rozumieć zysk wynikający z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczony do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników.

W doktrynie przeważa pogląd, że strata w ostatnim roku obrotowym bądź niepokryta strata z lat ubiegłych redukują kwotę dywidendy, jednak nie wykluczają jej wypłaty.

Zgodnie z …

(…) art. 192 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.) – kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.

Jeśli uzyskany wynik jest dodatni, to spółka dysponuje nadwyżką bilansową przewyższającą kwotę niepokrytej straty, a wypłata dywidendy nie spowoduje uszczuplenia funduszy kapitałowych. Uzyskanie wyniku zerowego oznacza brak funduszy dywidendowych (nadwyżki bilansowej w dyspozycji spółki), a zatem zakaz wypłaty. Wynik ujemny wskazuje natomiast na uszczuplenie funduszy kapitałowych. Spółka musi wtedy w pierwszej kolejności wypracować zysk, który pozwoli na odtworzenie utraconego pokrycia tych funduszy. (tak: A. Opalski (red.), Kodeks spółek handlowych. Tom IIA. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 151–226, Warszawa 2018).

Przez niepokryte straty należy rozumieć wszystkie niepokryte straty z lat ubiegłych, bowiem istnienie straty w danym roku obrotowym wyklucza możliwość wypłaty dywidendy (S. Sołtysiński, w: Sołtysiński i in., Komentarz K.s.h., t. 2, 2005, s. 385; odmiennie I. Komarnicki, Kwota zysku do podziału, s. 31); jeżeli w danym roku obrotowym lub przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za ten rok obrotowy jednostka stwierdziła popełnienie w poprzednich latach obrotowych błędu, w następstwie którego nie można uznać sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzednie za spełniające wymagania określone w art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości, to kwotę korekty spowodowanej usunięciem tego błędu odnosi się zgodnie z art. 54 ust. 3 tejże ustawy na kapitał (fundusz) własny i wykazuje jako „zysk (strata) z lat ubiegłych”.

Oznacza to, że w przypadku wykazania straty w sprawozdaniu finansowym spółki wspólnikom pozostaje jedynie możliwość podziału zysku z lat poprzednich. Jeżeli zatem spółka nie wykazała zysku za ostatni rok obrotowy, ale posiada fundusze rezerwowe lub zapasowe, które mogą być przeznaczone do podziału, w kwocie wyższej niż suma:

• straty za ostatni i poprzednie lata obrotowe,
• wartości udziałów własnych
• kwot, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy i rezerwowe
• to może dokonać wypłaty dywidendy. Jeśli zaś ani ustawa, ani umowa spółki nie przewidują obowiązków w zakresie przeznaczenia określonej kwoty z zysku na kapitały zapasowy i rezerwowy, pomniejszenie obejmuje jedynie sumę niepokrytych strat oraz udziałów własnych.

Należy również pamiętać, że K.s.h. operuje stratą ze sprawozdania finansowego spółki, a nie odnosi się bezpośrednio do przepisów ustawy o rachunkowości, gdzie operuje się stratą bilansową i podatkową. Sama kwestia prawa do dywidendy znajduje zaś uregulowanie w przepisach Kodeksu.

Sandra Grzywocz-Nowak – adwokat

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych – tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1526.
2. Ustawa z dn. 29.09.1994 r. o rachunkowości – Dz.U. z 2021 r. poz. 217 ze zm.