Przepisy mówią, że jeśli osoba prowadząca działalność pozostaje równocześnie w stosunku pracy, obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy. Jeżeli podstawa wymiaru z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest równa lub wyższa kwocie minimalnego wynagrodzenia w danym roku pracy, osoba prowadząca działalność podlega z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym dobrowolnie. Sytuacja się komplikuje w przypadku, kiedy osoba jest zatrudniona na część etatu i nie jest w stanie osiągnąć kwoty minimalnego wynagrodzenia w podstawowym miejscu pracy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami należy wtedy opłacić składkę ZUS z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w pełnej wysokości.

 

Zdaniem posła Michała Wojtkiewicza, który zwrócił się do MPiPS z interpelacją (nr 33461 w sprawie opłacania składki ZUS w sytuacji prowadzenia działalności gospodarczej przy jednoczesnym zatrudnieniu na umowę o pracę) na skutek powyżej opisanych okoliczności ludzie są niejednokrotnie zmuszeni do zawieszenia funkcjonowania działalności gospodarczej. W opisanym przypadku zarówno ZUS nie otrzymuje składki, jak i osoba prywatna nie ma możliwości utrzymania się na rynku. Jak dalej pisze poseł Wojtkiewicz w interpelacji, ludzie skarżą się, że przepisy – wbrew deklaracjom rządowym – zamiast wspierać indywidualne inicjatywy podejmowane w zakresie działalności gospodarczej, wywierają na nie destrukcyjny wpływ.

Zdaniem kierującego interpelację należałoby zróżnicować konieczność osiąganych dochodów w podstawowym miejscu pracy zależnie od czasowego wymiaru zatrudnienia. Umożliwiłoby to podjęcie działalności wielu osobom, dla których obecnie stawiane warunki są przeszkodą niemożliwą do pokonania.

W związku z powyższym, poseł zwrócił się do MPiPS z prośbą o odpowiedź na następujące pytania:

1. Czy istnieje możliwość czasowego zwolnienia ze składek ZUS osób prowadzących działalność jednoosobową, które mają problem z opłaceniem obowiązkowej składki?
2. Czy rząd przewiduje zróżnicowanie osiąganych dochodów w podstawowym miejscu pracy zależnie od czasowego wymiaru zatrudnienia?

 

Odpowiedzi na interpelację w sprawie opłacania składki ZUS w sytuacji prowadzenia działalności gospodarczej, przy jednoczesnym zatrudnieniu na umowę o pracę udzielił Marek Bucior, podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, który wyjaśnił, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz.121) – podstawę wymiaru składek dla osób prowadzących działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, która nie może być niższa niż 60% przeciętnego wynagrodzenia przyjmowanego corocznie do ustalenia rocznego ograniczenia kwoty podstawy wymiaru – niezależnie od wysokości osiąganych dochodów.

Powyższe rozwiązanie, przewidujące wymierzanie składek dla osób wykonujących pozarolniczą działalność gospodarczą od deklarowanej kwoty, nie niższej niż ww. wymieniona – stanowi o ryczałtowym systemie wymierzania tych składek i jednocześnie o ich uśrednieniu, niezależnie czy przedsiębiorca osiągnął w danym miesiącu niższy przychód ze swojej działalności niż wskazana wyżej minimalna kwota podstawy wymiaru składek dla przedsiębiorców, czy też znacznie wyższy.

Zgodnie z art. 9 ust.1 a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – pracownicy, którzy wykonują jednocześnie np. działalność gospodarczą, mogą się wyłączyć z obowiązku ubezpieczeń z tytułu tej działalności, jeżeli ze stosunku pracy osiągają przychód (podstawę wymiaru składek) na poziomie co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Przepis ten służy zagwarantowaniu ubezpieczonym (przy zbiegu dwóch tytułów ubezpieczenia) – ochrony na poziomie nie niższym niż najniższa, ustawowo gwarantowana wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W przypadku osiągnięcia (docelowo równego dla kobiet i mężczyzn) 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego i opłacaniu przy tym składek od podstawy równej co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu – przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748) – zapewniają bowiem ubezpieczonym uzyskanie co najmniej najniższej ustawowo gwarantowanej emerytury.

Warto w tym miejscu podkreślić, że kwota podstawy wymiaru składek rzutuje nie tylko na wysokość emerytur obliczanych od tych składek, ale ma również wpływ na wysokość innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, które ubezpieczeni mogą uzyskać w trakcie prowadzenia aktywności zarobkowej m.in. zasiłki chorobowe, opiekuńcze i macierzyńskie, świadczenia wypadkowe i renty z tytułu niezdolności do pracy. Wysokość odprowadzanych składek ma również wpływ na kwotę renty rodzinnej – czyli świadczenia przysługującego w razie śmierci żywiciela rodziny.

Wysokość składek dla przedsiębiorców, w tym także w przypadku zbiegu prowadzonej działalności gospodarczej z zatrudnieniem pracowniczym – została zatem skalkulowana na takim poziomie, aby zagwarantować możliwość otrzymania odpowiedniej wysokości przyszłych świadczeń – nie niższych niż najniższe gwarantowane (i finansowane) przez budżet państwa.

System ubezpieczeń społecznych, funkcjonujący w oparciu o ustawę z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wraz z innymi ustawami szczegółowo regulującymi prawo do świadczeń z tego systemu – został powołany w celu realizacji zapisanych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78,poz.483 z późn. zm.) – praw obywateli do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo i po osiągnięciu wieku emerytalnego lub po utracie jedynego albo jednego z głównych żywicieli (renty rodzinne).

Należy zwrócić uwagę, że system ubezpieczeń społecznych gwarantuje świadczenia pieniężne z wymienionych wcześniej tytułów (w razie wystąpienia wymienionych wyżej ryzyk ubezpieczeniowych) – w zamian za opłacane składki.

Zdaniem przedstawiciela resortu system ten nie powinien być więc traktowany jako instrument polityki gospodarczej, ani też jako instrument polityki rynku pracy, ponieważ w tych obszarach obowiązują odrębne przepisy i inne systemowe rodzaje wsparcia, zarówno dla tzw. samozatrudnienia – tj. prowadzenia własnej działalności zarobkowej, jak i dla zatrudnienia – tj. wykonywania szeroko rozumianej pracy najemnej.

Jednocześnie, ze względu na wskazaną wcześniej konieczność zagwarantowania ubezpieczonym co najmniej minimalnego poziomu świadczeń z ubezpieczeń społecznych – nie byłoby słusznym tworzenie i wprowadzanie dodatkowych ulg finansowych w prowadzeniu działalności gospodarczej, sprowadzających się de facto do obniżenia poziomu zabezpieczenia społecznego ubezpieczonych prowadzących taką działalność – poprzez dopuszczenie do sytuacji, w której osiągnięcie przychodu pracowniczego w wysokości ułamkowej części minimalnego wynagrodzenia – wyłączałoby już całkowicie ochronę ubezpieczeniową tych osób z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Należy zwrócić uwagę, że ciągłość ubezpieczenia i wysokość opłacanych składek, są niezwykle istotne, zarówno dla samych przedsiębiorców, jak i dla ich najbliższej rodziny – przekładają się one bowiem bezpośrednio na późniejsze prawo tych osób do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz na wysokość tych świadczeń, a w przypadku śmierci osoby prowadzącej działalność gospodarczą – także na prawo i na wysokość renty rodzinnej dla pozostałych po tej osobie, uprawnionych członków rodziny – tj. wdowy lub wdowca i ich wspólnych dzieci.

Wprowadzenie zwolnienia z obowiązku ubezpieczeń społecznych osób prowadzących działalność gospodarczą, w sytuacji jednoczesnego zatrudnienia tych osób w cząstkowym wymiarze czasu pracy (za wynagrodzeniem stanowiącym część minimalnego wynagrodzenia) – odbiłoby się w bardzo niekorzystny sposób bezpośrednio na sytuacji świadczeniowej przedsiębiorców oraz ich rodzin.

W opisanej wyżej sytuacji – wszystkie świadczenia z ubezpieczeń społecznych dla uprawionych osób – byłyby bowiem wymierzane od tej bardzo niskiej podstawy wymiaru, stanowiącej jedynie część minimalnego wynagrodzenia.

Zdaniem przedstawiciela resortu nie sposób jest zatem w jakikolwiek sposób poprzeć propozycji rozwiązań mogących doprowadzić do takiej sytuacji.

Rozwiązania ustawowe w obszarze systemu ubezpieczeń społecznych muszą uwzględniać uwarunkowania funkcjonowania tego systemu w jego całej złożoności, w tym także sytuację osób objętych ubezpieczeniami, w zakresie ich późniejszych praw do określonych świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wysokości należnych im świadczeń.

źródło: sejm.gov.pl; oprac. G. Rompel