Przyjęcie do szkoły ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego nakłada na dyrektora szkoły szereg obowiązków. Przede wszystkim odpowiada on za …

(…) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu. To zaś często wiąże się z koniecznością zatrudnienia dodatkowego wsparcia. O zasadach, które należy stosować przy organizacji pracy z uczniami z orzeczeniem, przypomina resort edukacji w odpowiedzi na interpelację poselską.

O ile dyrektor szkoły odpowiada za realizację zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia, to do zadań organu prowadzącego szkołę należy zapewnienie warunków umożliwiających stosowanie specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży objętych kształceniem specjalnym.

Kluczowe są przepisy § 7 ust. 1–3 rozp. MEN w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. Określono w nich następujące zasady:

1. W przedszkolach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi, przedszkolach integracyjnych, szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi i szkołach integracyjnych zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego, z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.
2. W przedszkolach ogólnodostępnych, innych formach wychowania przedszkolnego i szkołach ogólnodostępnych, w których kształceniem specjalnym są objęci uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na autyzm, w tym zespół Aspergera, lub niepełnosprawności sprzężone, zatrudnia się dodatkowo:

• nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych lub specjalistów lub
• pomoc nauczyciela

–   z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.

3. W przedszkolach ogólnodostępnych, innych formach wychowania przedszkolnego i szkołach ogólnodostępnych, w których kształceniem specjalnym są objęci uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na inne niż wymienione w pkt 2 niepełnosprawności, niedostosowanie społeczne lub zagrożenie niedostosowaniem społecznym, za zgodą organu prowadzącego, można zatrudniać dodatkowo:

• nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia odpowiednio uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym lub specjalistów, lub
• pomoc nauczyciela

–   z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.

Ponadto nauczyciele współorganizujący proces kształcenia uczniów z niepełnosprawnościami:

• prowadzą wspólnie z innymi nauczycielami zajęcia edukacyjne oraz wspólnie z innymi nauczycielami, specjalistami i wychowawcami grup wychowawczych realizują zintegrowane działania i zajęcia określone w programie;
• prowadzą wspólnie z innymi nauczycielami, specjalistami i wychowawcami grup wychowawczych pracę wychowawczą z uczniami niepełnosprawnymi, niedostosowanymi społecznie oraz zagrożonymi niedostosowaniem społecznym;
• uczestniczą, w miarę potrzeb, w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez innych nauczycieli oraz w zintegrowanych działaniach i zajęciach, określonych w programie, realizowanych przez nauczycieli, specjalistów i wychowawców grup wychowawczych;
• udzielają pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne oraz nauczycielom, specjalistom i wychowawcom grup wychowawczych realizującym zintegrowane działania i zajęcia, określone w programie, w doborze form i metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi, niedostosowanymi społecznie oraz zagrożonymi niedostosowaniem społecznym;
• prowadzą zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, w szczególności zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne.

Uczniowie z niepełnosprawnościami obejmowani są wsparciem m.in. w formie zajęć rewalidacyjnych w:

• szkołach ogólnodostępnych i integracyjnych w minimalnym wymiarze 2 godzin tygodniowo na ucznia;
• szkołach specjalnych w minimalnym wymiarze od 8 do 12 godzin na oddział, w zależności od typu szkoły.

Godzina zajęć rewalidacyjnych trwa 60 minut.

Co do przydziału nauczycielowi realizacji zajęć rewalidacyjnych, MEiN wyjaśnia, że gdy zajęcia te prowadzi nauczyciel psycholog, pedagog lub logopeda, realizuje on je w ramach tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć tzw. pensum ustalonego przez organ prowadzący szkołę. Natomiast jeżeli zajęcia te przydzielone są nauczycielowi, którego pensum określa tabela w art. 42 ust. 3 Karty Nauczyciela, nauczyciel prowadzi je zgodnie ze swoim tygodniowym obowiązkowym wymiarem godzin.

Obowiązkowy tygodniowy wymiar zajęć nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej zatrudnionych w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego oraz współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym powinien wynosić 20 godzin.

Z analizy ofert pracy zamieszczanych przez dyrektorów szkół na stronach kuratoriów oświaty wynika, że dla nauczycieli współorganizujących kształcenie integracyjne lub specjalne zdarzają się oferty pracy w wymiarze jednego etatu do klasy lub ucznia, z możliwością pracy w pełnym wymiarze (jednego etatu w drugiej klasie). Wśród ofert wykazane są też wakaty w pełnym wymiarze z możliwością pracy w godzinach ponadwymiarowych, z uwzględnieniem zajęć rewalidacyjnych.

Jak zaznacza MEiN, wymiar zatrudnienia nauczycieli współorganizujących kształcenie integracyjne i specjalne powinien być dostosowany do potrzeb psychofizycznych uczniów, określonych w indywidualnych programach edukacyjno-terapeutycznych.

Środki na realizację zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy (w tym również zadań na rzecz uczniów dzieci z autyzmem) naliczane są dla jednostek samorządu terytorialnego w ramach części oświatowej subwencji ogólnej. Resort podkreśla, że kwota subwencji naliczanej na nauczanie specjalne stale rośnie. W latach 2015–2021 niemal się podwoiła: z 5.679 mln zł do 9.709 mln zł (wzrost o 71%).

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 09.08.2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym – Dz.U. z 2020 r. poz. 1309.
2. Ustawa z dn. 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela – Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.