Rada Ministrów skierowała do konsultacji i uzgodnień projekt przepisów określających szczegółowe warunki udzielania pomocy dzieciom i uczniom z rodzin, które ucierpiały i poniosły straty na skutek wystąpienia nawałnic lub innych zdarzeń atmosferycznych, w szczególności huraganów, deszczy nawalnych, gradobicia lub powodzi. Zawarte w nim rozwiązania będą stosowane w latach 2022–2024.

Beneficjenci pomocy

Pomoc będzie przysługiwała dzieciom realizującym w latach szkolnych 2021/2022, 2022/2023, 2023/2024 i 2024/2025 obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne oraz uczniom uczęszczającym w tych samych latach do szkół wszystkich typów, kształcącym się w tych szkołach w formie dziennej, jeżeli ich rodziny poniosły odpowiednio w roku 2022, 2023 lub 2024 straty w wyniku wystąpienia żywiołu, które stanowiły podstawę do przyznania zasiłku celowego z pomocy społecznej w wysokości …

(…) do 6.000 zł na podstawie art. 40 ustawy o pomocy społecznej.

O pomoc nie będą się mogli ubiegać uczniowie szkół dla dorosłych, branżowych szkół II stopnia i szkół policealnych kształcący się w tych szkołach w formie stacjonarnej lub zaocznej. Celem jest bowiem objęcie wsparciem uczniów, którzy co do zasady są osobami niepracującymi (młodzież). Dlatego nie przewiduje się wsparcia dla osób dorosłych, które jednocześnie uczą się i pracują.

Co istotne, do grupy beneficjentów zaliczono także dzieci i uczniów umieszczonych w formach rodzinnej pieczy zastępczej, tj. w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka. Chodzi o to, by w przypadku wystąpienia szkód spowodowanych działaniem żywiołów także i ci najmłodsi mogli liczyć na wsparcie państwa, tak samo jak ich rówieśnicy umieszczeni w instytucjonalnych formach pieczy zastępczej, w pełni finansowanych ze środków budżetu państwa lub budżetów j.s.t.

W katalogu osób uprawnionych do pomocy uwzględniono również opiekunów faktycznych (tj. osoby faktycznie opiekujące się dzieckiem, jeżeli wystąpiły z wnioskiem do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka) – ze względu na ujęcie opiekunów faktycznych w katalogu osób mogących ubiegać się o pomoc dla dzieci na podstawie przepisów ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz o pomoc dla uczniów na podstawie rządowego programu „Dobry start”.

Zakres i formy pomocy

Pomoc finansowa dla dzieci i uczniów będzie udzielana m.in. w formie zasiłku losowego na cele edukacyjne. Jest to jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości 500 zł (jeżeli rodzina otrzymała zasiłek celowy do 3.000 zł) lub 1.000 zł (jeżeli rodzina otrzymała zasiłek celowy powyżej 3.000 zł).

Druga forma wsparcia to 14-dniowe nieodpłatne wyjazdy terapeutyczno-edukacyjne dla uczniów, mające charakter pomocy interwencyjnej, świadczonej jednorazowo na wniosek rodziców ucznia (prawnych opiekunów), rodziców zastępczych, osób prowadzących rodzinny dom dziecka, opiekunów faktycznych albo pełnoletniego ucznia albo na wniosek innej osoby za zgodą wcześniej wymienionych.

Trzecia forma wsparcia to zajęcia opiekuńcze i zajęcia terapeutyczno-edukacyjne. Stanowi ona alternatywne rozwiązanie wobec wyjazdów terapeutyczno-edukacyjnych i jest organizowana dla dzieci i uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

Tryb udzielania pomocy

Przepisy określają tryb postępowania w sprawie udzielania zasiłku losowego na cele edukacyjne. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) poinformuje rodziców dziecka lub ucznia (prawnych opiekunów), rodziców zastępczych, osoby prowadzące rodzinny dom dziecka, opiekunów faktycznych albo pełnoletniego ucznia o możliwości przyznania zasiłku losowego i po wyrażeniu przez ww. osoby zgody na jego przyznanie sporządzi listę dzieci i uczniów uprawnionych do otrzymania zasiłku losowego. Następnie, na podstawie tej listy, wypłaci zasiłek rodzicom dziecka lub ucznia (prawnym opiekunom), rodzicom zastępczym, osobom prowadzącym rodzinny dom dziecka, opiekunom faktycznym albo pełnoletniemu uczniowi.

Podstawą do przyznania pomocy w formie wyjazdu terapeutyczno-edukacyjnego będzie przyznanie rodzinie zasiłku celowego w wysokości powyżej 3.000 zł. Wniosek o organizację takiego wyjazdu będzie można złożyć w postaci papierowej, jak również przekazać w postaci elektronicznej za pomocą elektronicznej platformy usług administracji publicznej (ePUAP) na elektroniczną skrzynkę podawczą właściwej jednostki samorządu terytorialnego. W razie niewydania decyzji w sprawie przyznania zasiłku celowego przed zakwalifikowaniem ucznia do wyjazdu terapeutyczno-edukacyjnego przewiduje się możliwość złożenia oświadczenia o poniesionych stratach, które po potwierdzeniu przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) będzie stanowić podstawę do udzielenia ww. wsparcia. Pomoc w formie wyjazdu terapeutyczno-edukacyjnego będzie finansowana z budżetu państwa w wysokości do 1.300 zł na jednego ucznia.

Ponieważ zapewnienie wsparcia psychologiczno-pedagogicznego z udziałem psychologa lub terapeuty dla uczniów, którzy w związku z przebytym przeżyciem emocjonalnym i doznanym stresem są narażeni na pojawienie się zaburzeń emocjonalnych, powinno nastąpić jak najszybciej od momentu wystąpienia żywiołu, w projekcie przyjęto, że organizacja wyjazdów terapeutyczno-edukacyjnych musi dojść do skutku najpóźniej do końca grudnia danego roku (2022, 2023 lub 2024).

Listę uczniów zakwalifikowanych do wyjazdu terapeutyczno-edukacyjnego sporządzi wójt (burmistrz, prezydent miasta) na podstawie zweryfikowanych wniosków złożonych przez rodziców ucznia (prawnych opiekunów), rodziców zastępczych, osoby prowadzące rodzinny dom dziecka, opiekunów faktycznych albo pełnoletniego ucznia albo inną osobę za zgodą wcześniej wymienionych. Wójt poinformuje wnioskodawców o zakwalifikowaniu ucznia do wyjazdu i obowiązku złożenia karty kwalifikacyjnej uczestnika wyjazdu, a następnie przekaże wojewodzie listę uczniów wraz z kartami kwalifikacyjnymi. Wyjazdy terapeutyczno-edukacyjne dla uczniów organizuje wojewoda, zlecając to zadanie m.in. organizacjom pozarządowym.

Podstawą do udzielenia pomocy w formie zajęć opiekuńczych i zajęć terapeutyczno­‑edukacyjnych będzie posiadanie decyzji o przyznaniu zasiłku celowego w wysokości powyżej 3.000 zł. Zajęcia te będą organizowane na wniosek rodziców dziecka lub ucznia (prawnych opiekunów), rodziców zastępczych, osób prowadzących rodzinny dom dziecka, opiekunów faktycznych albo pełnoletniego ucznia albo na wniosek innej osoby za zgodą wcześniej wymienionych. Zajęcia te muszą się odbywać na obszarze gminy, w której mieszkają dzieci i uczniowie dotknięci skutkami wystąpienia żywiołu. Mogą zostać zorganizowane w dowolnym terminie do 31 grudnia roku, w którym wystąpił żywioł. Wnioski będzie można złożyć w formie papierowej i elektronicznej. Gmina otrzyma na każde dziecko lub każdego ucznia dotację w wysokości 500 zł. Dodatkowo przekazane zostaną środki w wysokości 1.000 zł na każdą grupę 5 dzieci lub uczniów uczestniczących w zajęciach.

W przypadku mniejszej liczby dzieci lub uczniów lub też kolejnej grupy uczestników obejmującej mniej niż 5 dzieci lub uczniów również przekazane zostanie 1.000 zł (przykładowo, dla trójki dzieci – 3 x 500 zł + 1.000 zł, tj. łącznie 2.500 zł, a dla grupy piętnastu uczestników – 15 x 500 zł + 3 x 1.000 zł, tj. łącznie 10.500 zł). Ze względu na fakt, że ww. zajęcia mają być organizowane na obszarze gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania dziecka lub ucznia, nie będzie, jak w przypadku wyjazdów, możliwości złożenia oświadczenia o stratach poniesionych w wyniku wystąpienia żywiołu.

W ramach wyjazdów terapeutyczno-edukacyjnych oraz zajęć opiekuńczych i zajęć terapeutyczno­‑edukacyjnych przewiduje się zapewnienie wsparcia psychologiczno-pedagogicznego. Świadczyć je będą specjaliści (pedagog, psycholog lub terapeuta). Chodzi przede wszystkim o udzielenie wsparcia emocjonalnego, uzmysłowienie przeżytej sytuacji oraz porównanie jej z innymi zdarzeniami, rozpoznanie indywidualnej sytuacji psychologicznej, pedagogicznej oraz życiowej dziecka lub ucznia, a także ustalenie możliwości i ograniczeń w jego funkcjonowaniu wraz z przygotowaniem i realizacją działań interwencyjnych, naprawczych, terapeutycznych i profilaktycznych. Oddziaływania te mają pomóc także w wyrównaniu ewentualnych zaległości w realizacji programu nauczania, związanych m.in. z absencją w szkole, brakiem podręczników, brakiem warunków do nauki.

Zarówno organizacja wyjazdów i zajęć, jak i wypłata zasiłków losowych na cele edukacyjne może odbywać się do 31 grudnia w roku wystąpienia żywiołu, tak aby ostateczne rozliczenie i ewentualny zwrot otrzymanej dotacji mogły nastąpić do 31 stycznia następnego roku, zgodnie z ustawą o finansach publicznych. Przyjęcie trzyletniej formuły obowiązywania omawianych przepisów umożliwi organizację pomocy dzieciom i uczniom od stycznia do końca września każdego roku realizacji programu. Zagwarantuje też możliwość reakcji państwa natychmiast po wystąpieniu szkód.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 12.03.2004 r. o pomocy społecznej – Dz.U. z 2021 r. poz. 2268.