Resort edukacji kontynuuje prace nad nowym modelem kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w którym podstawą udzielenia wsparcia i rozpoznania potrzeb ucznia będzie ocena jego funkcjonowania, a nie rozpoznanie medyczne czy określenie rodzaju niepełnosprawności – informuje sekretarz stanu w MEiN Marzena Machałek w odpowiedzi na interpelację poselską.

Nowe rozwiązania prawne mają opierać się na Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) i będą miały na celu maksymalne wsparcie uczniów ze specjalnymi potrzebami, w tym uczniów z chorobami rzadkimi.

Bez orzeczenia nie ma nauczyciela wspomagającego

Interpelacja poselska dotyczyła możliwości włączenia niewydolności oddechowej do katalogu niepełnosprawności uprawniających do uzyskania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. „Polski system edukacji nie przewiduje miejsca dla dzieci chorych na CCHS. Dziś chodzą one do szkół, jednak tylko i wyłącznie w towarzystwie rodziców, którzy spędzają całe dnie na szkolnych korytarzach, czuwając nad dziećmi czy w razie potrzeby udzielając im pomocy. Uniemożliwia to tym rodzicom podjęcie pracy czy jakiejkolwiek aktywności, a dzieci w tej sytuacji nie są w stanie nauczyć się funkcjonowania bez obecności rodziców, co w znacznym stopniu ogranicza ich samodzielność. Wyjątek stanowią dzieci, u których stwierdzono niepełnosprawność sprzężoną, czyli oprócz zaburzeń oddychania występuje również np. zespół Aspergera. Wówczas szkoła zatrudnia dla nich nauczyciela wspomagającego” – wskazuje autor interpelacji. „Obecnie rozporządzenie MEN podaje katalog dziewięciu niepełnosprawności uprawniających do uzyskania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. W świetle tego rozporządzenia dzieciom chorym na CCHS nie przysługuje kształcenie specjalne, w momencie gdy wymagają one całodobowej opieki i kluczową kwestią dla ich rozwoju jest możliwość uczęszczania na zajęcia wraz z rówieśnikami” – dodaje. Fundacja „Zdejmij Klątwę”, która działa na rzecz osób z CCHS, od kilku lat postuluje zmianę w prawie dotyczącą orzecznictwa o niepełnosprawności, a dokładniej wpisanie „niewydolności oddechowej” do katalogu niepełnosprawności, z racji których przysługuje asysta nauczyciela wspomagającego. Jak dotąd bez skutku.

MEiN: są inne możliwości, na przykład zindywidualizowana ścieżka edukacyjna

W odpowiedzi MEiN zaznacza, że zadaniem każdej jednostki systemu oświaty jest dążenie do pełnego, rzeczywistego włączenia i integracji uczniów z rówieśnikami. Odbywa się to poprzez wspomaganie rozwoju ucznia i indywidualizację kształcenia oraz wspieranie go podczas zajęć w szkole, jak również likwidowanie barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia w grupie rówieśniczej. Resort podkreśla, że szczególne obowiązki spoczywają w tym zakresie na dyrektorach szkół i nauczycielach.

„Zapewnienie uczniom m.in. z chorobami rzadkimi odpowiednich warunków podczas pobytu w jednostce systemu oświaty należy do obowiązków jej dyrektora. Dyrektor przedszkola, szkoły czy placówki m.in. sprawuje opiekę nad uczniami oraz stwarza możliwości do ich harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne. Obowiązkiem dyrektora jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu ucznia w szkole, a także bezpiecznych i higienicznych warunków uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę poza obiektami należącymi do tych jednostek. Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia. Obowiązek ten dotyczy udzielenia przez nauczyciela pomocy każdemu uczniowi, który jej potrzebuje, w tym szczególnie uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”.

MEiN przypomina, że przepisy prawa oświatowego zobowiązują nauczycieli do indywidualizowania pracy z każdym uczniem na zajęciach edukacyjnych odpowiednio do jego potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, jak również do odpowiedniego dostosowania wymagań edukacyjnych. Nauczyciele i specjaliści zobligowani są do udzielania uczniom, w tym m.in. z chorobami rzadkimi i ich rodzicom, pomocy psychologiczno-pedagogicznej po stwierdzeniu takiej potrzeby i w sposób adekwatny do rozpoznanych potrzeb i możliwości w tym zakresie. Pomoc ta ma na celu wspieranie potencjału rozwojowego ucznia i stwarzanie warunków do jego aktywnego i pełnego uczestnictwa – na miarę potrzeb i możliwości – w życiu przedszkola, szkoły i placówki oraz w środowisku społecznym.

W szkole pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz przez zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów, a także w formie m.in. zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym, a także zindywidualizowanej ścieżki kształcenia.

Uczniowie, którzy mogą uczęszczać do szkoły, ale ze względu na trudności w funkcjonowaniu wynikające w szczególności ze stanu zdrowia nie mogą realizować wszystkich zajęć edukacyjnych wspólnie z oddziałem szkolnym i wymagają dostosowania organizacji i procesu nauczania do ich specjalnych potrzeb edukacyjnych, mogą być objęci zindywidualizowaną ścieżką na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Zindywidualizowana ścieżka obejmuje wszystkie zajęcia edukacyjne, które są realizowane wspólnie z oddziałem szkolnym oraz indywidualnie z uczniem. Powyższe rozwiązanie jest dedykowane uczniom nieposiadającym orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Wsparcia i bezpośredniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej, udzielają uczniom, nauczycielom i rodzicom uczniów również poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym specjalistyczne.

Dla uczniów, którzy w pewnym okresie czasu z uwagi na stan zdrowia nie mogą uczęszczać do szkoły, organizowane jest indywidualne nauczanie na podstawie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wydawanego przez publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Uczniom zapewnia się możliwość realizacji treści programowych w domu, w indywidualnym i bezpośrednim kontakcie z nauczycielem. Natomiast jeśli stan zdrowia ucznia na to pozwala, może on korzystać z wybranych zajęć w szkole organizowanych poza tygodniowym wymiarem zajęć indywidualnego nauczania.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego