Nowe paragrafy w klasyfikacji budżetowej w części dotyczącej oświaty oraz elektronizacja sprawozdań finansowych jednostek organizacyjnych j.s.t. – to najważniejsze zmiany, jakie od 01.01.2022 r. obowiązują w zakresie prowadzenia i dokumentowania procesów związanych z gromadzeniem …

(…) środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem. Jak niżej wyjaśniono, mają one związek z budową Systemu Monitorowania Usług Publicznych (SMUP).

Oświata włączona do SMUP

Deklarowanym celem budowy Systemu Monitorowania Usług Publicznych jest optymalizacja procesu realizacji usług dostarczanych przez samorząd terytorialny. SMUP ma gromadzić informacje niezbędne do kompleksowej oceny jakości usług świadczonych na poziomie lokalnym, a także monitorowania ich kosztów. Dane te będą miały charakter oficjalny (podmiotem odpowiedzialnym za współtworzenie i utrzymywanie systemu jest GUS), kompletny (będą zbierane ze wszystkich j.s.t. w kraju) i powszechnie dostępny (dla obywateli, samorządów, przedsiębiorców).

Zasoby SMUP będą pochodzić ze statystyk publicznych, źródeł administracyjnych (m.in. ewidencje, rejestry) na szczeblu rządowym i samorządowym, zbiorów będących w dyspozycji dostawców usług. Jedną z podstawowych funkcjonalności SMUP ma być możliwość prowadzenia analiz porównawczych między j.s.t., na wzór benchamarkingu (j.s.t. wybierze wzorcowego „konkurenta” i porówna z nim własną organizację, a następnie zaimplementuje w niej w całości lub części analizowane rozwiązanie). Ma to być element wspierania samorządów w wymianie doświadczeń na temat skutecznych rozwiązań zarządczych.

SMUP będzie oceniał wybrane usługi publiczne pod kątem ilości, jakości, dostępności i efektywności finansowej. W polu zainteresowania systemu – obok m.in. inwestycji i budownictwa, polityki społecznej, kultury i rekreacji, ochrony środowiska, drogownictwa i transportu – znajdzie się również edukacja, a zatem świadczone przez j.s.t. usługi polegające na prowadzeniu szkół i placówek oświatowych oraz dotowaniu innych podmiotów, które je prowadzą. W obszarze „Edukacja” wyodrębniono następujące usługi:

• edukacja przedszkolna,
• edukacja dzieci i młodzieży w szkołach podstawowych,
• edukacja młodzieży w liceach ogólnokształcących,
• edukacja młodzieży w technikach,
• edukacja młodzieży w branżowych szkołach I stopnia,
• edukacja w szkołach dla dorosłych.

Nowe paragrafy wydatków w oświacie

To właśnie w związku z koniecznością pozyskiwania danych na potrzeby SMUP w klasyfikacji budżetowej pojawiły się dwa nowe paragrafy dotyczące wydatków w oświacie, obowiązujące od 01.01.2022 r. – paragraf 479 „Wynagrodzenia osobowe nauczycieli” oraz paragraf 480 „Dodatkowe wynagrodzenie roczne nauczycieli”.

To efekt wyodrębnienia wynagrodzeń nauczycieli z paragrafu 401 „Wynagrodzenia osobowe pracowników” i nauczycielskich trzynastek z paragrafu 404 „Dodatkowe wynagrodzenie roczne”. W nowych paragrafach ujmowane są wynagrodzenia i trzynaste pensje wszystkich nauczycieli, bez względu na status organu prowadzącego. Ich wydzielenie z większych zbiorów ma pozwolić na monitorowanie wydatków ponoszonych na finansowanie wynagrodzeń tej grupy zawodowej.

W paragrafach 401 i 404 należy natomiast ujmować tylko wynagrodzenia i trzynastki pracowników niepedagogicznych.

Zmiany te wprowadzono w ramach rozp. MFFiPR z dn. 26.07.2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1382).

Ta sama nowelizacja dokonała jeszcze jednej modyfikacji w działach związanych z oświatą – chodzi o przeniesienie rozdziału „Świetlice szkolne” z działu 854 „Edukacyjna opieka wychowawcza” do działu 801 „Oświata i wychowanie” (poprzez uchylenie rozdziału 85401 „Świetlice szkolne” i utworzenie rozdziału 80107 „Świetlice szkolne”).

Sprawozdawczość budżetowa

Z budową SMUP związane są również zmiany w zakresie sprawozdawczości budżetowej.

Dnia 01.01.2022 r. weszło w życie rozp. MF z dn. 20.12.2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 2431). Zmieniony nim § 9 ust. 9 rozp. podstawowego stanowi, że samorządowe jednostki budżetowe, w tym jednostki obsługujące, oraz samorządowe zakłady budżetowe przekazują zarządowi j.s.t. sprawozdania wyłącznie w postaci elektronicznej opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, z wykorzystaniem aplikacji wskazanej na stronie BIP Ministra Finansów lub w plikach elektronicznych zgodnych ze strukturami udostępnionymi na tej stronie.

Zmianę tę uwzględniono w obowiązującym od 22.01.2022 r. nowym rozp. MF z dn. 11.01.2022 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (Dz.U. z 2022 r. poz. 144), które uchyliło dotychczasowe przepisy z 2018 r.

Sprawozdania jednostkowe są sporządzane przez kierowników jednostek organizacyjnych i przekazywane do organów wykonawczych j.s.t. w celu sporządzenia sprawozdania zbiorczego. O ile sprawozdania w zakresie j.s.t. sporządzane były w formie dokumentu elektronicznego, o tyle o formie przekazania sprawozdań jednostkowych jednostek organizacyjnych j.s.t. decydował zarząd j.s.t. Mogła być ona zarówno papierowa, jak i elektroniczna.

Ponieważ efektywne monitorowanie kosztów samorządowych usług publicznych wymaga analizy kosztów jednostkowych ponoszonych na poziomie jednostek organizacyjnych j.s.t. (czyli jednostek budżetowych i  zakładów budżetowych), a informacje te zawarte są w sprawozdawczości tych jednostek organizacyjnych, za konieczne uznano przyjęcie formy elektronicznej jako jedynej dopuszczalnej formy, w której należy sporządzać sprawozdania jednostkowe.

Nowe przepisy wykluczają zatem inną formę przekazywania sprawozdań budżetowych niż forma elektroniczna. Sprawozdanie w formie dokumentu elektronicznego opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Jak wyjaśniono, przekazywanie przez kierowników jednostek i kierowników jednostek obsługujących do zarządu j.s.t. sprawozdań jednostkowych w formie dokumentu elektronicznego umożliwi zarządom przekazanie sprawozdań rocznych oraz za IV kwartały przez aplikację wskazaną w BIP na stronie GUS, co w rezultacie zapewni pozyskanie danych jednostkowych na potrzeby monitorowania usług publicznych świadczonych przez samorządy.

Zastosowanie tych rozwiązań będzie się wiązało z posiadaniem i wykorzystywaniem przez j.s.t. oraz ich jednostki organizacyjne podpisu elektronicznego (dotychczas wymóg posiadania takiego podpisu dotyczył tylko j.s.t.).

Przepisy przejściowe

Zgodnie z § 19 rozp. MF z dn. 11.01.2022 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (Dz.U. z 2022 r. poz. 144) przepisy tego nowego aktu prawnego mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzanych za okresy sprawozdawcze rozpoczynające się od 1 stycznia 2022 r., z zastrzeżeniem § 20, § 21, § 22 i § 24 cyt. rozp.

Od ww. ogólnej zasady przewidziano więc następujące wyjątki:

• przepis § 12 ust. 4 cyt. rozp. – zobowiązujący kierowników jednostek i kierowników jednostek obsługujących do przekazywania zarządowi j.s.t. sprawozdań w formie dokumentu elektronicznego – stosuje się po raz pierwszy do sprawozdań sporządzanych za okresy sprawozdawcze rozpoczynające się od 1 stycznia 2023 r. oraz do sprawozdań Rb-27ZZ, Rb-30S i Rb-50 za IV kwartały 2022 r. i rocznych sprawozdań Rb-27S i Rb-28S za rok 2022;
• do miesięcznych sprawozdań Rb-27S i Rb-28S za styczeń, marzec, czerwiec, wrzesień, listopad i grudzień 2022 r., kwartalnych sprawozdań Rb-28NWS za I i II kwartały 2022 r., kwartalnych sprawozdań Rb-27ZZ, Rb-30S, Rb-34S i Rb-50 za I, II i III kwartały 2022 r. i kwartalnych sprawozdań Rb-34S za IV kwartały 2022 r. stosuje się przepis § 12 ust. 4 dotychczasowego rozp. MRiF z dn. 9.01.2018 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (t. jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1564, ze zm.);
• przepisy nowego rozp. stosuje się do rocznego sprawozdania Rb-PDP za rok 2021 oraz korekt tego sprawozdania za rok 2021;
• do rocznego sprawozdania Rb-27S za rok 2021 oraz korekt tego sprawozdania za rok 2021 stosuje się przepisy dotychczasowe, z uwzględnieniem § 3 ust. 2 pkt 3 załącznika nr 37 do nowego rozp.;
• do sprawozdań i korekt sprawozdań za okresy sprawozdawcze roku 2021, z wyjątkiem rocznych sprawozdań, o których mowa w § 22 nowego rozp., stosuje się przepisy dotychczasowe;
• do korekt rocznych sprawozdań Rb-27S i Rb-PDP za rok 2020 i lata wcześniejsze stosuje się przepisy dotychczasowe;
• kwartalne sprawozdania Rb-34 są sporządzane po raz pierwszy za I kwartał 2023 r.

Ustawa budżetowa na rok 2022 – wydatki na oświatę

Zgodnie z ustawą budżetową na rok 2022 z dn. 17.12.2021 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 270) kwota tegorocznej części oświatowej subwencji ogólnej dla j.s.t. wynosi ponad 53,3 mld zł, co oznacza wzrost o około 1,1 mld zł w stosunku do 2021 r. (mniej więcej 2,1%).

Jest to wzrost wyraźnie niższy niż w latach poprzednich. Przypomnijmy, że kwota subwencji oświatowej na rok 2020 wyniosła 50,1 mld zł i była wyższa w relacji do roku 2019 o 3,2 mld zł (o 6,93%). Z kolei na rok 2021 kwotę subwencji oświatowej ustalono w wysokości 52 mld zł, co oznaczało wzrost w porównaniu do 2020 r. o 2,2 mld zł (o 4,4%). Niewielki wzrost tegorocznej subwencji rozczarował więc samorządy. MEiN zwraca uwagę na dłuższą perspektywę i pokazuje, że od 2016 do 2022 r. subwencja oświatowa wzrosła łącznie o 11,8 mld zł (o 29%).

Jak informuje MEiN, w ustawie budżetowej na rok 2022, w rezerwie celowej poz. 29 „Zmiany systemowe w finansowaniu jednostek samorządu terytorialnego, w tym w finansowaniu zadań oświatowych”, zabezpieczono środki na sfinansowanie zmian w pragmatyce zawodowej nauczycieli.

Nie zapadły jeszcze jednak decyzje co do ostatecznego kształtu zmian w zakresie podwyższenia wynagrodzeń nauczycieli. Kwota bazowa dla nauczycieli, na podstawie której ustala się średnie wynagrodzenia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, wynosi wciąż 3.537,80 zł (art. 9 ust. 2 ustawy budżetowej na rok 2022). Resort przypomina, że od 01.04.2018 r. średnie wynagrodzenia nauczycieli wzrosły o 5,35%, od 01.01.2019 r. podwyższono je o kolejne 5%, we wrześniu 2019 r. – o 9,6%, a od 01.09.2020 r. – o 6%.

W sumie płace nauczycieli w stosunku do poziomu z 2016 r. wzrosły o około 30%. Przykładowo, minimalne wynagrodzenie zasadnicze nauczyciela dyplomowanego (tytuł magistra z przygotowaniem pedagogicznym) wzrosło z poziomu 3.109 zł w 2016 r. do poziomu 4.046 zł od 01.09.2020 r.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego