Czy zwrot kosztów leczenia oraz wypłaty tzw. rent wyrównawczych oraz zadośćuczynienia, będące następstwem wypadków przy pracy, stanowią dla Spółki koszty uzyskania przychodów o charakterze pośrednim?

 

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 613 ze zm.) oraz § 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. z 2015 r., poz. 643), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z 22 lutego 2016 r. (data wpływu do tut. BKIP 29 luty 2016 r.) uzupełnionym 14 i 21 marca 2016 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia, czy zwrot kosztów leczenia oraz wypłaty tzw. rent wyrównawczych oraz zadośćuczynienia, będące następstwem wypadków przy pracy, stanowią dla Spółki koszty uzyskania przychodów o charakterze pośrednim – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 29 lutego 2016 r. wpłynął do tut. BKIP wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia, czy zwrot kosztów leczenia oraz wypłaty tzw. rent wyrównawczych oraz zadośćuczynienia, będące następstwem wypadków przy pracy, stanowią dla Spółki koszty uzyskania przychodów o charakterze pośrednim.

We wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

W dniu 18 września 2015 r. Spółka X (dalej również jako: „Spółka”) oraz spółki od niej zależne zawarły umowę o utworzeniu podatkowej grupy kapitałowej („PGK”) w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 851 ze zm., dalej „UPDOP”).

Zgodnie z tą umową:

• PGK została utworzona na okres co najmniej trzech lat podatkowych,
• rokiem podatkowym PGK jest rok kalendarzowy,
• Spółka została wyznaczona na spółkę reprezentującą PGK w zakresie obowiązków wynikających z UPDOP oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 613 ze zm.).

Podstawa opodatkowania PGK jest obliczana zgodnie z art. 7a UPDOP, w związku z art. 7 ust. 1-3 tej ustawy. W/w Umowa została zarejestrowana przez właściwy urząd skarbowy. Pierwszy rok podatkowy PGK rozpoczyna się w dniu 1 stycznia 2016 r.

Spółki wchodzące w skład PGK, prowadzą działalność gospodarczą, z której dochód podlega opodatkowaniu podatkiem CIT. Działalność tych Spółek, w szczególności spółek produkcyjnych obarczona jest ryzykiem wypadkowości. Przykładowo głównym przedmiotem działalności gospodarczej Spółki jest wydobycie rud miedzi i przetwarzanie tych rud oraz sprzedaż wyprodukowanej miedzi, metali szlachetnych i pozostałych metali nieżelaznych. Powyższa działalność gospodarcza prowadzona jest m.in. poprzez kopalnie (podziemne) i huty, wchodzące w skład struktury organizacyjnej Spółki. W związku z zakresem i charakterem prowadzonej działalności, której podstawą jest eksploatacja złoża, istnieje ciągłe ryzyko powodowania w majątku osób trzecich szkód górniczych. W przypadku dojścia do takich szkód w wyniku ruchu zakładu górniczego, Spółka jest zobowiązana do ich naprawienia, co regulują przepisy ustawy z dnia 9 listopada 2011 r. (winno być 9 czerwca 2011 r.) Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 196 ze zm.).

Charakter prowadzonej przez Spółkę działalności wpływa również na fakt występowania wypadków przy pracy, co jest niezależne od pracodawcy; w skrajnych przypadkach (pracy w kopalniach) dochodzi nawet do wypadków śmiertelnych. W sytuacjach, gdy w wyniku wypadku dochodzi jedynie do znacznego uszczerbku na zdrowiu – z uwagi na uwarunkowania prowadzonej działalności i rygorystyczne wymogi co do stanu zdrowia pracowników zatrudnianych na określonych stanowiskach – poszkodowani pracownicy odchodzą na renty, a pracodawca rozwiązuje z tymi osobami umowy o pracę; tylko w sporadycznych przypadkach dochodzi do zatrudnienia poszkodowanego pracownika na innym stanowisku pracy.

W przypadku, gdy w wyniku wypadku przy pracy, doszło do orzeczenia przez ZUS na rzecz poszkodowanego pracownika renty, pracownicy tacy – na podstawie art. 444 i art. 445 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm., dalej „KC”) – występują z roszczeniem do Spółki:

• zwrot kosztów leczenia, które było niezbędne w związku z wypadkiem przy pracy,
• przyznanie tzw. renty wyrównawczej – stanowiącej różnicę pomiędzy świadczeniem przyznanym przez ZUS z tytułu renty a wynagrodzeniem, które mogliby uzyskiwać gdyby ich dotychczasowe możliwości zarobkowania nie zostały ograniczone (całkowicie lub częściowo) wypadkiem przy pracy,
• zadośćuczynienie za doznaną krzywdę spowodowaną wypadkiem przy pracy.

W Spółce występują również sytuacje, w których w następstwie wypadku przy pracy dochodzi do śmierci pracownika. Wówczas, w oparciu o art. 446 KC, z roszczeniem do Spółki o wypłatę tzw. renty wyrównawczej oraz zadośćuczynienia występuje rodzina zmarłego, tj. osoby względem których ciążył na zmarłym pracowniku ustawowy obowiązek alimentacyjny (dalej: „spadkobiercy zmarłego”).

W powyższych sytuacjach w znacznej większości przypadków Spółka zawiera ugody z byłymi pracownikami/spadkobiercami, co pozwala Spółce na osiągnięcie korzystniejszych warunków wywiązania się z roszczeń wnoszonych przez byłych pracowników/spadkobierców zmarłego. Na podstawie zawartych ugód dokonywane są następnie w/w wypłaty na rzecz poszkodowanych/spadkobierców zmarłego. Jedynie w przypadku braku porozumienia pomiędzy pracodawcą a byłym pracownikiem/spadkobiercą zmarłego – uniemożliwiającym zawarcie ugody – do wypłaty tych świadczeń dochodzi na podstawie wyroków sądowych, nakazujących Spółce dokonywanie tych wypłat w wysokościach określonych w wyroku.

Brak poniesienia przez Spółkę omawianych wydatków narażałby Spólkę na dochodzenie ich przez uprawnione osoby na drodze sądowej, w związku z czym Spółka mogłaby ponieść jeszcze większe straty z tego tytułu.

Z perspektywy Spółki, oprócz prawnego obowiązku ponoszenia omawianych wydatków, istotny jest także motyw związany z umacnianiem relacji z obecnymi pracownikami pracującymi w warunkach ciągłego zagrożenia dla zdrowia i życia. Poprzez fakt, że Spółka wywiązuje się z ciążących na niej obowiązków w sytuacji, gdy pracownicy ulegną wypadkom przy pracy, pozostałe zatrudnione w Spółce osoby mają pewność, że w podobnej sytuacji również nie zostaną pozbawione należnych im świadczeń. Tym samym, z perspektywy Spółki ograniczone jest ryzyko masowych odejść pracowników do innych bezpieczniejszych zakładów pracy.

Wnioskodawca ponadto informuje, że w latach ubiegłych, w stanie faktycznym przedstawionym w niniejszym wniosku, Spółka – jako samodzielny podatnik podatku CIT, otrzymała interpretację znak ILPB3/423-1065/09/11-S-1/DS z 27 stycznia 2011 r., wydaną przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu. W/w interpretacja (która została wydana po sporze sądowym) i potwierdziła, że przedmiotowe wydatki stanowią dla Spółki koszty uzyskania przychodów, które winny być rozpoznane w rachunku podatkowym w dacie poniesienia, tj. zaksięgowania w księgach rachunkowych. Jednakże z uwagi na fakt, że od 1 stycznia 2016 r. podatnikiem podatku CIT jest PGK (w skład której wchodzi Spółka) ponowne wystąpienie z niniejszym wnioskiem jest uzasadnione.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy zwrot kosztów leczenia oraz wypłaty tzw. rent wyrównawczych oraz zadośćuczynienia, będące następstwem wypadków przy pracy, stanowią dla Spółki koszty uzyskania przychodów o charakterze pośrednim?

Zdaniem Wnioskodawcy, wydatki ponoszone przez Wnioskodawcę, opisane we wniosku, stanowią koszty uzyskania przychodów w dacie poniesienia, tj. zaksięgowania w księgach rachunkowych Spółki.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 UPDOP, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Przepis art. 16 ust. 1 UPDOP, nie zawiera zaś wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów wydatków takich jak: zwrot kosztów leczenia, wypłata zadośćuczynienia czy też rent wynikających z przepisów prawa cywilnego, dokonywanych na rzecz osób/spadkobierców zmarłego, z którymi pracodawca związany był umowami o pracę. Jednocześnie, ponoszenie przez pracodawcę w/w rodzajów wydatków wynika z mocy prawa (KC) i jest nierozłącznie związane z zakresem i charakterem prowadzonej przez Spółkę działalności, która jest ukierunkowana na osiąganie przychodów. W konsekwencji, przedmiotowe wydatki – jako związane z zatrudnieniem pracowników – pośrednio związane są z przychodami generowanymi przez Spółkę.

Wniosek ten potwierdza także fakt, że specyficznemu wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 16 UPDOP, podlegają jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra. Świadczy to o tym, że ustawodawca co do zasady dostrzega związek między świadczeniami odszkodowawczymi na rzecz pracowników a uzyskaniem przychodów bądź zachowaniem i zabezpieczeniem źródła przychodów, lecz postanowił konkretną kategorię odszkodowań wyłączyć z kosztów podatkowych. Przyjęcie innej interpretacji skutkowałoby uznaniem, że art. 16 ust. 1 pkt 16 UPDOP jest zbędny, a taka interpretacja jest niedopuszczalna z uwagi na fakt, że byłaby sprzeczna z naczelną dla demokratycznego państwa prawa zasadą domniemania racjonalności ustawodawcy.

Stąd też Spółka stoi na stanowisku, że wydatki ponoszone przez nią na zwrot kosztów leczenia pracowników, renty wyrównawcze oraz zadośćuczynienia – w związku z wypadkami przy pracy pracowników, w rozliczeniu podatku dochodowego od osób prawnych stanowią koszty uzyskania przychodów, które winny być rozpoznane w dacie ich poniesienia, stosownie do zapisu art. 15 ust. 1, art. 15 ust. 4d oraz ust. 4e UPDOP.

Powyższe wnioski potwierdzają również stanowiska organów podatkowych, przykładowo: Naczelnika Urzędu Skarbowego Kraków-Podgórze (pismo z 23 listopada 2006 r., nr PD/415-147/06/R1), Naczelnika Małopolskiego Urzędu Skarbowego w Krakowie (pismo z 8 grudnia 2005 r., nr DP3/423-85/05/89470) oraz Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku (pismo z 24 października 2005 r., nr BI/4218-0019/05).

Przedstawione stanowisko jest ponadto w pełni zgodne z poglądem wyrażonym przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w prawomocnym orzeczeniu z 20 kwietnia 2006 r. (sygn. I SA/Wr 160/05). W orzeczeniu tym WSA we Wrocławiu przedstawił ocenę możliwości uznania wydatków o charakterze odszkodowawczym za koszty uzyskania przychodów. Sąd stwierdził m.in. Wobec powyższego należy podkreślić, że odliczeniu od przychodu mogą podlegać te koszty, które były poniesione dla osiągnięcia przychodu, w ramach racjonalnego działania podjętego w tym celu. W większości przypadków związek z przychodem nie nasuwa żadnych wątpliwości. Są jednak sytuacje, w których ów związek przyczynowy nie jest tak jednoznaczny. Zdarzają się wreszcie i takie sytuacje, gdy nie można wskazać bezpośredniego związku poszczególnych wydatków z konkretnym przychodem, a mimo to, ponieważ muszą one być ponoszone w ramach prowadzonej działalności, zasadne jest zaliczanie ich do kosztów uzyskania przychodu. Przydatne w tym zakresie może być wypracowane w doktrynie kryterium „szerzej rozumianej celowości”, a więc dążenia do uzyskiwania przychodów, a nie rezultatu w postaci konkretnego przychodu (por. W. Nykiel, A. Mariański Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, Gdańsk 2006 s. 383 – 386).

W dalszej części uzasadnienia orzeczenia WSA odniósł się konkretnie do odszkodowań i stwierdził: Otóż należy wskazać, że obowiązek wypłaty odszkodowań spółce B, na rzecz której skarżąca wykonywała usługi, związany był z ryzykiem wykonywania działalności gospodarczej. Takie ryzyko ponosi każdy podmiot gospodarczy który podejmując działalność wytwórczą, usługową, handlową czy budowlaną zawiązuje określone stosunki prawne, albo też działalność którego powodować może, bez uprzedniego istnienia stosunku pranego, określone konsekwencje prawne. Odpowiedzialność odszkodowawcza może mieć bowiem źródło w istniejącym zobowiązaniu (odpowiedzialność ex contractu) lub w określonych zdarzeniach (odpowiedzialność ex delicto). Wynika stąd, że istnieje ścisły związek pomiędzy wykonywaniem działalności gospodarczej a ponoszeniem odpowiedzialności za konsekwencje tej działalności, w tym z tytułu wyrządzonej szkody. Nie ulegało w sprawie podatkowej wątpliwości, że wypłacone kontrahentowi kwoty odszkodowań związane były z działaniami spółki, wykonywanymi faktycznie przez jej pracowników, w związku ze świadczonymi usługami i zasadniczo obejmowały szkody w postaci uszkodzenia określonych towarów bądź innego mienia kontrahenta (…).

(…) Podatnik nie dokonuje wypłaty odszkodowania w celu uzyskania zwrotu równowartości (bądź mniejszej kwoty) ze strony innego podmiotu, lecz dlatego, że ciąży na nim z tego tytułu określony obowiązek, będący następstwem okoliczności za które ponosi odpowiedzialność, jak już wskazano, odpowiedzialność ta wpisana jest w ryzyko wykonywania działalności gospodarczej, która przynosi przychody. Należy w tym miejscu zauważyć też, że nie wszystkie wydatki, jakie ponosi podmiot gospodarczy skierowane są bezpośrednio na uzyskanie przychodu. Zgodzić się należy z tezą sformułowaną w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, że kosztami uzyskania przychodu sq także wydatki i nakłady poniesione w celu zachowania i zabezpieczenia źródła przychodu (wyrok z dnia 12 maja 1999 r., sygn. akt I SA/Wr 482/97, niepubi.). Podatnik, który dokonuje wypłaty odszkodowania zmierza w ten sposób do zapobieżenia jeszcze większym stratom, jakie mógłby ponieść na wypadek przymusowego dochodzenia roszczenia przez poszkodowanego (koszty procesu, egzekucji). Czytelny jest tu także motyw zachowania wiarygodności wobec kontrahentów, przejawiający się właśnie w gotowości ponoszenia konsekwencji za swoje działania.

Pomimo, że zacytowany powyżej wyrok dotyczy odszkodowań wypłacanych na rzecz kontrahentów, wyrażona w nim ocena prawna pozostaje w pełni aktualna także w odniesieniu do świadczeń odszkodowawczych na rzecz pracowników. W konsekwencji, w świetle powołanego orzeczenia Spółka wskazuje, że:

• z rodzajem prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej generującej przychody podlegające opodatkowaniu bezpośrednio związane jest ryzyko wypadków przy pracy;
• w konsekwencji, na Spółce ciąży prawny obowiązek ponoszenia omawianych wydatków;
• brak poniesienia przez Spółkę omawianych wydatków narażałby Spółkę na dochodzenie ich przez uprawnione osoby na drodze sądowej, w związku z czym Spółka mogłaby ponieść jeszcze większe straty z tego tytułu;
• wywiązywanie się przez Spółkę z prawnego obowiązku ponoszenia omawianych wydatków skutkuje umacnianiem relacji z obecnymi pracownikami pracującymi w warunkach ciągłego zagrożenia dla zdrowia i życia i ograniczeniem ryzyka masowych odejść pracowników.

W świetle powyższego opisane wydatki, jako w oczywisty sposób związane z prowadzoną działalnością gospodarczą generującą przychody opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych, mają charakter pośrednich kosztów uzyskania przychodów potrącalnych w dacie ich poniesienia.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja indywidualna z 31 marca 2016 r., sygn. IBPB-1-3/4510-177/16/AW – Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach