Dz.U. 2023.317

Rozporządzenie Ministra Zdrowia

z dnia 16 lutego 2023 r.

w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika

Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2023 r. poz. 317

Na podstawie art. 221g ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510, 1700 i 2140 oraz z 2023 r. poz. 240) zarządza się, co następuje:

§ 1.

Rozporządzenie określa:

1) warunki i metody przeprowadzania przez pracodawcę oraz przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego lub zlecanych przez ten organ badań na obecność w organizmie pracownika:

a) alkoholu, zwanych dalej „badaniami na obecność alkoholu”,

b) środków działających podobnie do alkoholu, zwanych dalej „badaniami na obecność środków”;

2) sposób dokumentowania badań przeprowadzanych lub zlecanych przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego;

3) wykaz środków działających podobnie do alkoholu.

§ 2.

1. Badania na obecność alkoholu obejmują badanie wydychanego powietrza lub badanie krwi.

2. Badanie wydychanego powietrza przeprowadza się przed badaniem krwi, jeżeli stan osoby badanej na to pozwala.

§ 3.

1. Badanie wydychanego powietrza przeprowadza się przy użyciu urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu, z użyciem ustnika, metodą:

1) spektrometrii w podczerwieni lub

2) utleniania elektrochemicznego

— zwanego dalej „analizatorem wydechu”.

2. Ustnik, o którym mowa w ust. 1, podlega wymianie każdorazowo przed przeprowadzeniem pomiaru. Opakowanie ustnika należy otwierać w obecności osoby badanej.

3. Badania analizatorem wydechu nie przeprowadza się przed upływem 15 minut od chwili zakończenia spożywania alkoholu, palenia wyrobów tytoniowych, w tym palenia nowatorskich wyrobów tytoniowych, palenia papierosów elektronicznych lub używania wyrobów tytoniowych bezdymnych przez osobę badaną.

§ 4.

1. W przypadku dokonania pomiaru analizatorem wydechu, o którym mowa w § 3 ust. 1 pkt 1, oraz uzyskania wyniku ponad 0,00 mg/dm³, dokonuje się niezwłocznie drugiego pomiaru.

2. W przypadku dokonania pierwszego pomiaru analizatorem wydechu, o którym mowa w § 3 ust. 1 pkt 2, oraz uzyskania wyniku ponad 0,00 mg/dm³, dokonuje się drugiego pomiaru po upływie 15 minut.

3. Na żądanie pracownika poddanego badaniu, zwanego dalej „osobą badaną”, wynik badania dokonanego analizatorem wydechu, o którym mowa w § 3 ust. 1 pkt 2, wynoszący ponad 0,00 mg/dm³ należy zweryfikować badaniem analizatorem wydechu, o którym mowa w § 3 ust. 1 pkt 1, przez dokonanie dwóch pomiarów. Drugiego pomiaru dokonuje się niezwłocznie po dokonaniu pierwszego pomiaru.

4. W przypadku dokonania pierwszego pomiaru analizatorem wydechu i uzyskania wyniku równego lub większego od 0,10 mg/dm³, a w drugim pomiarze wyniku 0,00 mg/dm³, dokonuje się niezwłocznie trzeciego pomiaru tym samym analizatorem wydechu. Jeżeli wynik trzeciego pomiaru wynosi 0,00 mg/dm³, to badanie nie wskazuje na stan po użyciu alkoholu.

§ 5.

1. Badanie wydychanego powietrza może być przeprowadzone przy użyciu analizatora wydechu niewyposażonego w cyfrową prezentację wyniku pomiaru, a także bez użycia ustnika, jeżeli producent analizatora wydechu przewiduje taki sposób jego eksploatacji.

2. Jeżeli badanie, o którym mowa w ust. 1, wykaże obecność alkoholu w wydychanym powietrzu, niezwłocznie przeprowadza się badanie analizatorem wydechu, o którym mowa w § 3 ust. 1 pkt 1 lub 2. Przepisy § 4 stosuje się.

§ 6.

1. Z badania przeprowadzonego przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego analizatorem wydechu sporządza się protokół, który zawiera:

1) dane osoby badanej:

a) imię i nazwisko,

b) numer PESEL, a jeżeli nie posiada — serię i numer dokumentu potwierdzającego jej tożsamość,

c) datę urodzenia,

d) płeć,

e) wzrost — na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe,

f) masę ciała — na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe,

g) czytelny podpis, jeżeli jego złożenie jest możliwe, albo informację o przyczynie niezłożenia podpisu;

2) imię i nazwisko oraz podpis osoby przeprowadzającej badanie;

3) imię i nazwisko oraz podpis osoby, w obecności której przeprowadzono badanie;

4) wynik pomiaru lub pomiarów w postaci cyfrowej oraz jednostkę, w jakiej wyrażony jest wynik, a w przypadku badania przeprowadzonego wyłącznie przy użyciu analizatora wydechu niewyposażonego w cyfrową prezentację wyniku pomiaru — opis prezentacji wyniku pomiaru;

5) wyszczególnienie załączników do protokołu w postaci wydruków z wynikami badań, jeżeli urządzenie stosowane do badań umożliwia ich wykonanie i jeżeli zostały one wykonane;

6) datę, godzinę i minutę badania;

7) miejsce przeprowadzenia badania;

8) nazwę, model, numer fabryczny oraz datę ważności dokumentu potwierdzającego kalibrację lub wzorcowanie analizatora wydechu, którym przeprowadzono badanie;

9) ilość, rodzaj i godzinę spożycia napojów alkoholowych przez osobę badaną w ciągu ostatnich 24 godzin — na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;

10) informację o chorobach, na jakie choruje osoba badana — na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;

11) informację o objawach lub okolicznościach uzasadniających przeprowadzenie badania oraz dacie i godzinie ich stwierdzenia;

12) informację o żądaniu przez osobę badaną przeprowadzenia badania krwi;

13) uwagi osoby badanej co do sposobu przeprowadzenia badania, jeżeli zostały zgłoszone;

14) załącznik w postaci kopii ważnego dokumentu potwierdzającego kalibrację lub wzorcowanie analizatora wydechu użytego do przeprowadzenia badania.

2. Osobę badaną, jeżeli jest to możliwe, informuje się o możliwości odmowy złożenia oświadczeń, o których mowa w ust. 1 pkt 9 i 10.

§ 7.

1. Badanie krwi, o którym mowa w § 2 ust. 1, pobranej z żyły osoby badanej polega na przeprowadzeniu co najmniej dwóch analiz laboratoryjnych krwi: metodą chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym i metodą spektrofotometryczną z użyciem dehydrogenazy alkoholowej (metodą enzymatyczną), albo metodą chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym przy użyciu dwóch różnych warunków analitycznych.

2. Krew do badania pobiera się do dwóch probówek, w objętości co najmniej 5 cm³ do każdej z nich, z zachowaniem następujących warunków:

1) do pobrania krwi używa się wyłącznie sprzętu jednorazowego użytku;

2) do probówek, do których pobiera się krew, nie wolno dodawać innych substancji, poza środkami zapobiegającymi krzepnięciu i rozkładowi krwi umieszczonymi w każdej probówce przez producenta;

3) do dezynfekcji skóry używa się środków odkażających niezawierających alkoholu.

3. Probówki zawierające krew do badania oznacza się w sposób zapewniający ustalenie tożsamości osoby, od której została pobrana krew, przez podanie imienia i nazwiska oraz numeru PESEL tej osoby, a jeżeli nie posiada numeru PESEL — serii i numeru dokumentu potwierdzającego jej tożsamość, oraz zabezpiecza się w sposób uniemożliwiający zmianę ich zawartości lub zniszczenie w czasie przechowywania lub transportu. Czynności te wykonuje się w obecności osoby badanej, jeżeli jest to możliwe.

4. Do czasu rozpoczęcia badania krwi pobraną krew przechowuje się w temperaturze od 2°C do 6°C, z zastrzeżeniem ust. 5.

5. Krew pobrana do badania może być transportowana nie dłużej niż 72 godziny od momentu pobrania w temperaturze od 0°C do 25°C.

§ 8.

1. Z czynności pobrania krwi do badania na obecność alkoholu sporządza się protokół, który zawiera:

1) dane osoby badanej:

a) imię i nazwisko,

b) numer PESEL, a jeżeli nie posiada — serię i numer dokumentu potwierdzającego jej tożsamość,

c) datę urodzenia,

d) płeć,

e) wzrost — na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe,

f) masę ciała — na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe,

g) czytelny podpis, jeżeli jego złożenie jest możliwe, albo informację o przyczynie niezłożenia podpisu;

2) imię, nazwisko, stanowisko i podpis osoby przeprowadzającej pobranie krwi do badania;

3) miejsce pobrania krwi od osoby badanej;

4) datę, godzinę i minutę pobrania krwi od osoby badanej;

5) rodzaj środka odkażającego użytego do dezynfekcji skóry;

6) ilość, rodzaj i godzinę spożycia napojów alkoholowych przez osobę badaną w ciągu ostatnich 24 godzin — na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;

7) informację o chorobach, na jakie choruje osoba badana — na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;

8) informację o objawach lub okolicznościach uzasadniających przeprowadzenie badania oraz dokładnej dacie i godzinie ich stwierdzenia.

2. Osobę badaną, jeżeli jest to możliwe, informuje się o możliwości odmowy złożenia oświadczeń, o których mowa w ust. 1 pkt 6 i 7.

3. Z czynności badania krwi sporządza się protokół, który zawiera:

1) informacje, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. a i pkt 4;

2) imię, nazwisko i podpis osoby, która przeprowadziła badanie krwi pobranej od osoby badanej;

3) miejsce przeprowadzenia badania krwi pobranej od osoby badanej;

4) nazwę metody przeprowadzenia badania krwi pobranej od osoby badanej;

5) wynik badania krwi pobranej od osoby badanej.

§ 9.

1. W przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że pobranie krwi może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia osoby badanej, decyzję o pobraniu krwi lub odstąpieniu od jej pobrania podejmuje lekarz.

2. Odstąpienie od pobrania krwi utrwala się w formie pisemnego protokołu, zawierającego:

1) dane osoby, wobec której odstąpiono od pobrania krwi:

a) imię i nazwisko,

b) numer PESEL, a jeżeli nie posiada — serię i numer dokumentu potwierdzającego jej tożsamość,

c) datę urodzenia,

d) płeć,

e) czytelny podpis, jeżeli jego złożenie jest możliwe, albo informację o przyczynie niezłożenia podpisu;

2) imię i nazwisko oraz podpis osoby, która podjęła decyzję o odstąpieniu od pobrania krwi;

3) opis okoliczności i przyczyn odstąpienia od pobrania krwi;

4) opis stanu klinicznego osoby, wobec której odstąpiono od pobrania krwi.

§ 10.

Środkami działającymi podobnie do alkoholu są:

1) opioidy;

2) amfetamina i jej analogi;

3) kokaina;

4) kannabinoidy;

5) benzodiazepiny.

§ 11.

Badania na obecność środków obejmują:

1) badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego;

2) badanie krwi;

3) badanie moczu.

§ 12.

1. Badanie na obecność środków, o którym mowa w § 11 pkt 1, polega na nieinwazyjnym pobraniu próbek śliny i umieszczeniu ich w urządzeniu do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu, zgodnie z instrukcją obsługi tego urządzenia.

2. Do próbek, o których mowa w ust. 1, nie dodaje się innych substancji, poza znajdującymi się w zestawie urządzenia do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu.

§ 13.

1. Badanie na obecność środków, o którym mowa w § 11 pkt 2, polega na analizie laboratoryjnej krwi pobranej z żyły osoby badanej metodą chromatografii gazowej połączonej ze spektrometrią masową lub inną metodą instrumentalną, w tym wysokosprawną chromatografią cieczową, wysokosprawną chromatografią cieczową połączoną ze spektrometrią masową, których granice oznaczalności (LOQ) dla poszczególnych środków określa ust. 4.

2. Krew do badania pobiera się do dwóch probówek w objętości co najmniej 5 cm³, z zachowaniem następujących warunków:

1) do pobrania krwi używa się sprzętu jednorazowego użytku;

2) do probówek, do których pobiera się krew, nie wolno dodawać innych substancji, poza środkami zapobiegającymi krzepnięciu i rozkładowi krwi umieszczonymi w każdej probówce przez producenta;

3) do dezynfekcji skóry używa się środków odkażających niezawierających alkoholu.

3. W przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że pobranie krwi może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia osoby badanej, decyzję o pobraniu krwi lub odstąpieniu od jej pobrania podejmuje lekarz.

4. W pobranej krwi oznacza się co najmniej następujące środki działające podobnie do alkoholu:

1) morfinę (LOQ — 10 ng/ml);

2) amfetaminę i jej analogi, w tym metylenodioksymetamfetaminę (MDMA), (LOQ — 25 ng/ml);

3) kokainę (LOQ — 10 ng/ml) i jej metabolit — benzoiloekgoninę (LOQ — 50 ng/ml);

4) delta-9-tetrahydrokannabinol (LOQ — 1 ng/ml);

5) benzodiazepiny.

§ 14.

1. Badanie na obecność środków, o którym mowa w § 11 pkt 3, polega na analizie laboratoryjnej moczu osoby badanej metodami, o których mowa w § 13 ust. 1, których granice oznaczalności (LOQ) dla poszczególnych środków określa ust. 3.

2. Mocz do badania pobiera się do dwóch pojemników w objętości co najmniej po 5 cm³, z zachowaniem następujących warunków:

1) do pobrania moczu używa się pojemnika jednorazowego użytku, uniemożliwiającego zamianę, rozcieńczenie lub dodanie do niego innych substancji po jego zamknięciu;

2) do pojemnika, do którego pobiera się mocz, nie wolno dodawać innych substancji.

3. W pobranym moczu oznacza się co najmniej następujące środki działające podobnie do alkoholu:

1) morfinę (LOQ — 200 ng/ml) i 6-acetylomorfinę (LOQ — 20 ng/ml);

2) amfetaminę i jej analogi, w tym metylenodioksymetamfetaminę (MDMA), (LOQ — 250 ng/ml);

3) kokainę (LOQ — 50 ng/ml) i jej metabolit — benzoiloekgoninę (LOQ — 100 ng/ml);

4) 11-nor-9-karboksy-delta-9-tetrahydrokannabinol (LOQ — 15 ng/ml);

5) benzodiazepiny.

§ 15.

1. Probówki zawierające krew i pojemniki zawierające mocz do badań, o których mowa w § 11 pkt 2 i 3, oznacza się w sposób zapewniający ustalenie tożsamości osoby badanej przez podanie imienia i nazwiska oraz numeru PESEL tej osoby, a jeżeli nie posiada numeru PESEL — serii i numeru dokumentu potwierdzającego jej tożsamość, oraz zabezpiecza się w sposób uniemożliwiający zmianę ich zawartości lub zniszczenie w czasie przechowywania lub transportu. Czynności te wykonuje się w obecności osoby badanej, jeżeli jest to możliwe.

2. Do czasu rozpoczęcia badania krwi lub moczu, pobrane próbki przechowuje się i transportuje w temperaturze od 2°C do 6°C.

§ 16.

Z przebiegu badań na obecność środków przeprowadzonych przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego sporządza się protokół, który zawiera:

1) dane osoby badanej:

a) imię i nazwisko,

b) datę urodzenia,

c) numer PESEL, a jeżeli nie posiada — serię i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość;

2) informację o przyjęciu albo nieprzyjęciu środka działającego podobnie do alkoholu — na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;

3) informację o chorobach, na jakie choruje osoba badana — na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;

4) opis objawów i okoliczności uzasadniających podejrzenie użycia środka działającego podobnie do alkoholu;

5) miejsce, datę, godzinę i minutę stwierdzenia objawów i okoliczności, o których mowa w pkt 4;

6) datę, godzinę i minutę pobrania próbek śliny, krwi lub moczu oraz oznaczenie probówki lub pojemnika z krwią lub moczem;

7) miejsce, datę, godzinę i minutę oraz metodę badania próbek śliny, krwi lub moczu;

8) wyniki badania próbek śliny, krwi lub moczu;

9) imię, nazwisko, stanowisko i podpis osoby pobierającej próbki śliny, krwi lub moczu;

10) imię, nazwisko i podpis osoby badającej próbki śliny, krwi lub moczu;

11) imię, nazwisko i podpis osoby, w obecności której przeprowadzono badanie;

12) w przypadku odstąpienia od pobrania próbek krwi lub moczu — przyczynę odstąpienia;

13) informację czy badanie krwi lub moczu przeprowadzono na żądanie osoby badanej;

14) czytelny podpis osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe, albo informację o przyczynie niezłożenia podpisu;

15) załącznik w postaci kopii ważnego dokumentu potwierdzającego kalibrację lub wzorcowanie urządzenia użytego do przeprowadzenia badania — w przypadku badania, o którym mowa w § 11 pkt 1.

§ 17.

Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 21 lutego 2023 r.