Podpisane 13 grudnia 2023 r. rozporządzenie w sprawie zharmonizowanych przepisów dotyczących sprawiedliwego dostępu do danych i ich wykorzystywania jest już opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Po trwających blisko dwa lata pracach w Parlamencie i Radzie UE, akt w sprawie danych został przyjęty i wejdzie w życie 11 stycznia 2024 r. Jest to kolejny element budujący europejski system udostępniania i wymiany danych zapowiedziany w Europejskiej strategii w zakresie danych.

Przepisy rozporządzenia zaczną obowiązywać po 20 miesiącach od wejścia w życie tj. 12 września 2025 r.
Nowe rozporządzenie ułatwi wymianę danych w całej Unii Europejskiej oraz między różnymi sektorami gospodarki tworząc w ten sposób dodatkową wartość ekonomiczną. Celem aktu w sprawie danych jest bowiem zapewnienie sprawiedliwego dostępu do danych i ich wykorzystania między poszczególnymi uczestnikami rynku w gospodarce cyfrowej. Reguluje on wymianę danych między przedsiębiorstwami, między przedsiębiorstwami a konsumentami oraz między przedsiębiorstwami a administracją publiczną.

Akt w prawie danych wprowadza mechanizmy, dzięki którym użytkownicy urządzeń podłączonych do Internetu takich jak sprzęty inteligentnego domu czy smart AGD będą mieli dostęp do danych generowanych w wyniku korzystania z tych urządzeń oraz zyskają możliwość udostępnienia tych danych innym podmiotom oferującym usługi na rynkach niższego szczebla lub np. zaoferowanie ich na cele altruizmu danych. Obecnie dostęp do takich danych mają często wyłącznie producenci urządzeń, co uniemożliwia użytkownikom korzystanie z konkurencyjnych usług posprzedażowych lub naprawczych. DA wymaga, aby inteligentne urządzenia były projektowane i wytwarzane w taki sposób, aby dane generowane w wyniku korzystania z nich były domyślnie łatwo, bezpiecznie oraz, w razie potrzeby, bezpośrednio z poziomu urządzenia dostępne dla użytkownika oraz dla innych podmiotów przez niego wskazanych. Nowe wymogi mogą stanowić obciążenie dla producentów urządzeń Internetu rzeczy, dlatego będą oni mieli więcej czasu na dostosowanie się do nowej regulacji.

Przepisy aktu w sprawi danych ustanawiające nowe wymogi w zakresie projektowania i wytwarzania inteligentnych urządzeń będą miały zastosowanie do produktów wprowadzonych na rynek dopiero po 12 września 2026 r.

Dla sektora publicznego ważną nowością wprowadzaną przez akt w sprawie danych jest mechanizm umożliwiających administracji publicznej dostęp i wykorzystanie danych, którymi dysponuje sektor prywatny. Uzyskanie dostępu do danych prywatnych będzie możliwe tylko w nadzwyczajnych przypadkach, np. kiedy dane są niezbędne, aby skutecznie reagować na skutki pandemii czy kataklizmu, a potrzebnych danych nie da się na czas pozyskać w inny sposób. Akt w sprawie danych adresuje zatem problem niedostatecznie wykorzystanego potencjału danych pochodzących spoza  sektora publicznego dla dobra wspólnego.

Kolejne nowe rozwiązanie, które przewiduje rozporządzenie, to ułatwienia przy zmianie dostawcy usług chmurowych. Proces przełączania usługi i transferu naszych danych do nowego operatora będzie teraz przebiegał szybciej i sprawniej. Akt w sprawie danych zmniejsza w ten sposób uzależnienie klientów od jednego dostawcy. Dodatkowo radykalnie zmniejsza też koszty zmiany dostawcy – od 12 stycznia 2027 r. zniknąć mają opłaty pobierane dotychczas przez operatorów za procedurę przełączenia do nowego usługodawcy.

Inne nowe regulacje rozporządzenia dotyczą interoperacyjności danych i usług chmurowych, wyłączenia zastosowania prawa sui generis do baz danych zawierających dane uzyskane w wyniku korzystania z produktów podłączonych do Internetu czy specjalne przepisy zabezpieczające nasze dane nieosobowe przechowywane w chmurze na terenie Unii przed bezprawnym dostępem ze strony administracji rządowej państw spoza Wspólnoty.

Ministerstwo Cyfryzacji