Becikowe to jednorazowe świadczenie rodzinne w wysokości 1 tys. zł, które przysługuje rodzicom dziecka, opiekunowi prawnemu bądź faktycznemu z tytułu urodzenia się dziecka. W myśl ustawy z dnia 12 października 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1255) o zapomogę mogą ubiegać się jedynie rodziny, w których dochód przeliczony na jednego członka rodziny nie przekracza kwoty 1922 zł miesięcznie.

Jej otrzymanie obwarowane jest określonymi w ustawie o świadczeniach rodzinnych warunkami, na które składa się m.in. katalog obligatoryjnie wymaganych dokumentów:

• Wniosek o ustalenie prawa do jednorazowej zapomogi (becikowego).
• Zaświadczenie wystawione przez lekarza lub położną potwierdzające pozostawanie kobiety pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu – wymóg dotyczy tylko biologicznych rodziców dziecka.
• Akt urodzenia dziecka (oryginał + kopia).
• Dowód osobisty wnioskodawcy (oryginał + kopia).
• Dokument potwierdzający datę przysposobienia dziecka, datę objęcia dziecka opieką prawną lub faktyczną (np. kopia postanowienia sądowego – oryginał do wglądu lub zaświadczenie) dot. wyłącznie dziecka przysposobionego lub objętego opieką prawną.
• Zaświadczenie Urzędu Skarbowego (oryginał) lub oświadczenie o dochodzie za rok 2012 każdego pełnoletniego członka rodziny.
• Zaświadczenie z ZUS, od pracodawcy lub oświadczenie członków rodziny zawierające informacje o wysokości faktycznie odprowadzonych składek na ubezpieczenie zdrowotne w roku poprzednim – oryginał.

Z każdym nowym okresem zasiłkowym wzrasta liczba ww. dokumentów, które muszą być dołączone do wniosku o wypłatę becikowego. Rodzice muszą również poświęcić coraz więcej czasu na ich skompletowanie. Co roku przybywa coraz więcej obciążeń biurokratycznych, a tym samym coraz trudniej jest ubiegać się o becikowe. Największym problemem dla rodziców stała się konieczność określania wysokości składki zdrowotnej (wcześniej na podstawie specjalnego wzoru obliczała ją gmina).

W związku z tym posłanka Beata Mazurek zwróciła się do MPiPS z interpelacją, w której prosi o odpowiedź na następujące pytania:

Czy i jakie działania ministerstwo podejmie w celu rozwiązania problemu nadmiernej biurokracji i ułatwienia procedury otrzymania becikowego?
Dlaczego obowiązek obliczenia składki zdrowotnej spoczywa na wnioskodawcy, a nie, jak to było wcześnie, na gminie?

Odpowiedzi na interpelację poseł Beaty Mazurek w sprawie nadmiernej biurokracji przy przyznawaniu świadczenia rodzinnego tzw. becikowego udzieliła Elżbieta Seredyn – podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej.

Zgodnie z art. 15b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1456) od 1 stycznia 2013 r. jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe) przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1922 zł netto (tj. po odliczeniu kosztów uzyskania, podatku należnego oraz składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne). Uzależnienie prawa do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka od kryterium dochodowego miało na celu wyłączenie z kręgu uprawnionych do tego świadczenia finansowanego z budżetu państwa osób o wysokich dochodach.

Natomiast niezmienione zostały pozostałe warunki (pozadochodowe) przyznawania jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka. Zatem do ustalenia prawa do ww. świadczenia niezbędne jest również przedstawienie zaświadczenia wystawionego przez lekarza lub położną potwierdzającego, że matka dziecka pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10. tygodnia ciąży do porodu (wymóg ten nie ma zastosowania w przypadku gdy o świadczenie ubiega się opiekun prawny dziecka, rodzic adopcyjny lub opiekun faktyczny dziecka, tj. osoba faktycznie sprawująca opiekę nad dzieckiem, która wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka). Celem wprowadzenia ww. wymogu jest zmotywowanie kobiet zachodzących w ciążę do jak najwcześniejszego zgłoszenia się do lekarza lub położnej, a w następnej kolejności – systematycznego zgłaszania się na kolejne badania kontrolne.

Świadczenia rodzinne, w tym jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, w całości finansowane są ze środków budżetu państwa i gminne organy właściwe realizujące to zadanie, zobowiązane są ustalić w sposób niebudzący wątpliwości, czy osoby ubiegające się o nie spełniają warunki ustawowe do ich przyznania, w szczególności w przypadku jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka czy spełniają wskazane wyżej kryterium dochodowe.

Zgodnie z ww. przepisami brane są pod uwagę dochody rodziny osiągnięte w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, w którym składany jest wniosek o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka.

W przypadku gdy wniosek złożony był w okresie zasiłkowym trwającym od 1 listopada 2012 r. do 31 października 2013 r., był to dochód z roku 2011, a podstawowym dokumentem, który należy dołączyć do wniosku o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka, jest zaświadczenie z urzędu skarbowego o dochodach opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a także zaświadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o pełnej, tj. odliczonej od podatku i od dochodu, składce na ubezpieczenie zdrowotne, której wysokość jest niezbędna do ustalenia dochodu netto rodziny.

Są to dochody z roku kalendarzowego poprzedzającego dany okres zasiłkowy, ponieważ jest to najbardziej aktualny rok, za który osoba ubiegająca się o zasiłek rodzinny i członkowie jej rodziny złożyli deklaracje podatkowe o przychodach opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Istotne jest jednak, że jeśli w dacie ustalania prawa do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka dochód z roku kalendarzowego poprzedzającego dany okres zasiłkowy jest już nieaktualny, gdyż sytuacja rodziny uległa pogorszeniu, to w przypadkach określonych w ustawie dochodu utraconego nie uwzględnia się, jeśli zaś sytuacja dochodowa uległa poprawie, dochód z ww. roku bazowego powiększa się o dochód uzyskany. Mechanizm ten pozwala więc na ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego w oparciu o jak najbardziej aktualny dochód rodziny.

W przypadku złożenia wniosku w trakcie aktualnego, tj. trwającego od 1 listopada 2013 r. do 31 października 2014 r., okresu zasiłkowego brany jest pod uwagę dochód z roku 2012, z uwzględnieniem zmian sytuacji dochodowej, które ewentualnie nastąpiły w danej sprawie po tym roku. Takie zmiany, spowodowane np. zmianą pracy, wymagają udokumentowania przez stronę aktualnego dochodu w postaci przedstawienia dochodu z nowej pracy – służą więc ustaleniu najbardziej aktualnej sytuacji dochodowej.

Liczba dokumentów niezbędnych do prawidłowego i precyzyjnego ustalenia przez gminny organ właściwy, że spełnione są warunki ustawowe do otrzymania jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka, istotnie zwiększa się w przypadku zmian w sytuacji dochodowej członków rodziny polegających na utracie i uzyskaniu dochodu. Zmiany te muszą być uwzględnione przez organ właściwy i zostać udokumentowane w aktach sprawy, gdyż spełnienie kryterium dochodowego jest podstawowym warunkiem prawidłowego przyznania jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka.

Wszystkie powyższe dane potwierdzające sytuację dochodową rodziny osoba ubiegająca się może przedstawić w formie odpowiednich oświadczeń członków rodziny i wówczas gminny organ właściwy realizujący świadczenia rodzinne ma obowiązek honorować przedstawione oświadczenia i na ich podstawie ustalić prawo do wnioskowanych świadczeń – wynika to z art. 23 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Odnosząc się do kwestii dokumentowania i obliczania wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne, uprzejmie informuję, że zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2012 r. art. 23 ust. 4 pkt 4 lit. i ustawy o świadczeniach rodzinnych wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne członka rodziny osoby ubiegającej się o świadczenia rodzinne ustalana jest w oparciu o zaświadczenie lub oświadczenie osoby ubiegającej się lub członka jej rodziny (chodzi o pełną, stanowiącą 9% podstawy wymiaru, tj. odliczoną od podatku i od dochodu, odprowadzaną przez ubezpieczonego podatnika w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, składkę na ubezpieczenie zdrowotne). Ustalanie wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne członka rodziny osoby ubiegającej się o świadczenia rodzinne w oparciu o wzór określony w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2012 r. nie w każdym przypadku pozwalało na prawidłowe obliczenie wysokości niniejszej składki. Z uwagi na powyższe od dnia 1 stycznia 2012 r. wprowadzono zmianę w zakresie obowiązku dokumentowania składki na ubezpieczenie zdrowotne osoby ubiegającej się o świadczenia rodzinne i członków jej rodziny.

Organy właściwe realizujące świadczenia rodzinne mają obowiązek honorować zarówno zaświadczenia o wysokości składki zdrowotnej, jak i oświadczenie osoby ubiegającej się lub członka jej rodziny złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Jeśli dana osoba nie jest w stanie wykazać w oświadczeniu wysokości ww. składki, to zaświadczenie o jej wysokości, na swój wniosek, ma prawo uzyskać w instytucji pośredniczącej w jej odprowadzaniu, tj. najczęściej w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (w przypadku składek zdrowotnych opłacanych przez podatnika/ubezpieczonego z dochodów z rent/emerytur rolniczych będzie to Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w przypadku osób otrzymujących renty/emerytury mundurowe – zakład emerytalno-rentowy MSWiA), wynika to z art. 29 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Zaświadczenie o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne osoba ubiegająca się o świadczenia rodzinne i członkowie jej rodziny mogą również uzyskać od płatnika składek, tj. np. od zakładu pracy, w którym jest zatrudniona, lub urzędu pracy w przypadku składek opłacanych przez osobę bezrobotną pobierającą zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium dla bezrobotnych.

Informacja o pełnej składce na ubezpieczenie zdrowotne jest niezbędna do ustalenia dochodu danego członka rodziny wskazanego w art. 3 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którym za dochód uznaje się przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27, 30b, 30c i 30e ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z późn. zm.), pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że w celu uproszczenia procedur przyznawania świadczeń rodzinnych, w tym jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka, w ramach projektu informatycznego „Emp@tia – platforma komunikacyjna obszaru zabezpieczenia społecznego” utworzona została platforma informacyjno-usługowa, która ma usprawnić sposób realizacji zadań związanych z ustalaniem prawa m.in. do świadczeń rodzinnych.

Wyżej wymieniona elektroniczna platforma usługowa jest narzędziem technicznym, którego celem jest przyspieszenie wydawania decyzji oraz zlikwidowanie barier administracyjnych w stosunku do obywateli na skutek zwolnienia ich z konieczności pozyskiwania od różnych organów szeregu zaświadczeń i informacji, np. dotyczących wysokości składek na ubezpieczenia zdrowotne, gdyż informację o tym organ właściwy uzyska samodzielnie, w drodze elektronicznej komunikując się z ZUS-em.

Powyższe zmiany poza zapewnieniem organom realizującym świadczenia informatycznych narzędzi o charakterze technicznym wymagają zmian ustawowych polegających na wprowadzeniu przepisów umożliwiających zastosowanie internetowej drogi przyznawania świadczeń.

Zawierający ww. zmiany projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw zamieszczony jest w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

źródło: sejm.gov.pl