Przepełnione szkolne magazyny, w których zalegają nieaktualne podręczniki szkolne – z takim problemem borykają się dyrektorzy, wskazując na brak przepisów dotyczących postępowania z przeterminowanymi książkami, z których nie będą już korzystać ani nauczyciele, ani uczniowie. Czy zastosowanie mają w tym przypadku regulacje dotyczące ewidencjonowania materiałów bibliotecznych? Czy składowanie nieaktualnych podręczników w szkolnej bibliotece to konieczność? Jak można pozbyć się starych książek zakupionych z dotacji?

Wyjaśnień …

(…) udzieliło Ministerstwo Edukacji i Nauki w odpowiedzi na interpelację poselską.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych (u.f.z.o.), uczniowie publicznych szkół podstawowych mają prawo do bezpłatnego dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych oraz materiałów ćwiczeniowych przeznaczonych do obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, określonych w ramowych planach nauczania ustalonych dla tych szkół. Na sfinansowanie tego zadania organy prowadzące szkoły otrzymują dotację celową z budżetu państwa.

Na podstawie art. 22aa ustawy o systemie oświaty (u.s.o.), nauczyciel może zdecydować o realizacji programu nauczania z zastosowaniem podręcznika lub materiału ćwiczeniowego albo bez ich zastosowania. To, jakie podręczniki lub ćwiczenia są zapewniane uczniom w danej szkole, wynika z decyzji nauczycieli i dyrektora danej szkoły. Jeżeli nauczyciel szkoły podstawowej zdecydował o realizacji zajęć z zastosowaniem danych podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych, to nie może wymagać od rodziców ich zakupu. Podręczniki, materiały edukacyjne lub materiały ćwiczeniowe powinna zapewnić szkoła.

Na podstawie art. 69 ust. 4 u.f.z.o. również szkoły podstawowe niepubliczne są zobowiązane do zapewnienia uczniom bezpłatnego dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych zakupionych z dotacji celowej.

Zestaw podręczników lub materiałów edukacyjnych obowiązujący we wszystkich oddziałach danej klasy przez co najmniej trzy lata szkolne ustala dyrektor szkoły na podstawie propozycji zespołu nauczycieli uczących danego przedmiotu. Tak więc dotacja na podręczniki lub materiały edukacyjne dla danej klasy jest przyznawana co trzy lata.

Na podstawie rozporządzenia MEiN z dn. 30.03.2021 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na wyposażenie szkół w podręczniki, materiały edukacyjne i materiały ćwiczeniowe w 2021 r. (Dz.U. poz. 577 i 739) o dotację celową mogą wnioskować szkoły uprawnione do uzyskania w 2021 r. dotacji celowej na wszystkich uczniów klas II, V i VIII szkół podstawowych. Ponadto szkoły mogą wnioskować także w przypadku pozostałych klas, które otrzymały dotację celową na wszystkich uczniów w 2019 r. i 2020 r., w zakresie niezbędnym do wyposażenia szkół w podręczniki i materiały edukacyjne m.in. ze względu na zwiększenie się liczby uczniów danych klas w stosunku do liczby uczniów w roku ubiegłym oraz w zakresie refundacji kosztów poniesionych na zakup podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych.

Zgodnie z art. 22aj u.s.o. w bibliotece szkolnej są gromadzone podręczniki, materiały edukacyjne, materiały ćwiczeniowe i inne materiały biblioteczne. Czynności związane z zakupem do biblioteki szkolnej podręczników, materiałów edukacyjnych, materiałów ćwiczeniowych i innych materiałów bibliotecznych oraz czynności związane z gospodarowaniem tymi podręcznikami i materiałami wykonuje dyrektor szkoły.

To dyrektor szkoły określa procedurę postępowania ze wszystkimi podręcznikami lub materiałami edukacyjnymi gromadzonymi w bibliotece szkolnej, w tym z podręcznikami zniszczonymi lub nieaktualnymi. Wszystkie podręczniki lub materiały są ewidencjonowane w bibliotece szkolnej i w związku z tym powinny być zwracane przez uczniów, a następnie zdjęte z ewidencji (np. podręczniki zniszczone lub nieaktualne) lub ewentualnie pozostać na stanie biblioteki, jeżeli dyrektor szkoły lub nauczyciele uznają, że mogą one jeszcze służyć uczniom np. w celach powtórzeniowych jako materiał edukacyjny.

Zgodnie z art. 119 ust. 2 u.f.z.o. dotację na zakup podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych otrzymują organy prowadzące szkoły, a zatem zakupione z dotacji podręczniki i materiały są własnością tych organów. Dotyczy to również podręczników zapewnionych przez ministra edukacji.

Nieaktualne podręczniki i materiały edukacyjne mogą być też nieodpłatnie przekazywane dla celów edukacyjnych zainteresowanym podmiotom (np. szkołom, instytucjom oświatowym, organizacjom, stowarzyszeniom itp.), które wyrażą zainteresowanie otrzymaniem tych podręczników i materiałów.

Wszelkie decyzje dotyczące gospodarowania podręcznikami i materiałami edukacyjnymi, jak i wątpliwości dotyczące tej kwestii (m.in. przekazywanie książek na makulaturę, wykorzystanie ewentualnych środków pozyskanych z ich sprzedaży) powinien rozstrzygać właściwy organ prowadzący.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 27.10.2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych – Dz.U. z 2020 r. 2029 z późn. zm.
2. Ustawa z dn. 07.09.1991 r. o systemie oświaty – Dz.U. z 2020 r. poz. 1327 z późn. zm.