W myśl art. 3 ustawy z dn. 22.03.1989 r. o rzemiośle (t. jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1285) dowodami kwalifikacji zawodowych rzemieślnika są m.in. dyplom mistrza, świadectwo czeladnicze albo tytuł robotnika wykwalifikowanego – w zawodzie odpowiadającym danemu rodzajowi rzemiosła, a także zaświadczenie potwierdzające posiadanie wybranych kwalifikacji zawodowych w zakresie zawodu odpowiadającego danemu rodzajowi rzemiosła.

Dyplomy mistrza i świadectwa czeladnicze mogą być wydawane przez izby rzemieślnicze osobom, które złożyły stosowne egzaminy przed komisjami egzaminacyjnymi izb rzemieślniczych. Natomiast osoby dorosłe, które uzyskują i uzupełniają wiedzę i umiejętności zawodowe w formach pozaszkolnych, mogą przystąpić do egzaminu sprawdzającego wybrane kwalifikacje zawodowe w zakresie zawodu odpowiadającego danemu rodzajowi rzemiosła.

Komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych przeprowadzają więc trzy rodzaje egzaminów: czeladniczy, mistrzowski i sprawdzający. Sposób ich organizacji, w tym krąg osób uprawnionych do zdawania, określa rozp. MEN z dn. 10.01.2017 r. w sprawie egzaminu czeladniczego, egzaminu mistrzowskiego oraz egzaminu sprawdzającego, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych (Dz.U. z 2017 r. poz. 89, ze zm.).

Podstawę przeprowadzania egzaminów w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła stanowią standardy wymagań egzaminacyjnych ustalone przez Związek Rzemiosła Polskiego, z tym że egzaminy w zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego przeprowadzane są na podstawie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach.

Warunki dopuszczania do egzaminów

Zgodnie z § 5 cyt. rozp. do egzaminu czeladniczego izba rzemieślnicza dopuszcza osobę, która spełnia jeden z poniższych warunków:

• ukończyła naukę zawodu u rzemieślnika jako młodociany pracownik oraz dokształcanie teoretyczne młodocianych pracowników w szkole lub w formach pozaszkolnych;
• posiada świadectwo ukończenia gimnazjum albo ośmioletniej szkoły podstawowej oraz ukończyła kształcenie ustawiczne w formie pozaszkolnej, dotyczące umiejętności zawodowych wchodzących w zakres zawodu, w którym zdaje egzamin;
• jest uczestnikiem praktycznej nauki zawodu dorosłych, o której mowa w art. 53c ustawy z dn. 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
• posiada świadectwo ukończenia gimnazjum albo ośmioletniej szkoły podstawowej i co najmniej trzyletni okres wykonywania zawodu, w którym zdaje egzamin;
• posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej, dotychczasowej szkoły ponadgimnazjalnej albo szkoły ponadpodstawowej działającej w systemie oświaty przed 1.01.1999 r., prowadzących kształcenie zawodowe o kierunku związanym z zawodem, w którym zdaje egzamin;
• posiada tytuł zawodowy w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, w którym zdaje egzamin, oraz co najmniej półroczny okres wykonywania zawodu, w którym zdaje egzamin;
• posiada świadectwo ukończenia gimnazjum albo ośmioletniej szkoły podstawowej oraz zaświadczenie o zdaniu egzaminu sprawdzającego lub świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie, a także co najmniej roczny okres wykonywania zawodu, w którym zdaje egzamin, po uzyskaniu zaświadczenia o zdaniu egzaminu sprawdzającego lub świadectwa potwierdzającego kwalifikację w zawodzie.

Zgodnie z § 6 cyt. rozp. do egzaminu mistrzowskiego izba rzemieślnicza dopuszcza osobę, która spełnia jeden z poniższych warunków:

• posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej, dotychczasowej szkoły ponadgimnazjalnej albo szkoły ponadpodstawowej działającej w systemie oświaty przed 1 stycznia 1999 r. oraz tytuł czeladnika lub równorzędny w zawodzie, w którym zdaje egzamin, a także:

1. co najmniej trzyletni okres wykonywania zawodu, w którym zdaje egzamin, po uzyskaniu tytułu zawodowego, albo
2. co najmniej sześcioletni okres wykonywania zawodu, w którym zdaje egzamin, łącznie przed uzyskaniem i po uzyskaniu tytułu zawodowego;

• posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej, dotychczasowej szkoły ponadgimnazjalnej albo szkoły ponadpodstawowej działającej w systemie oświaty przed 1.01.1999 r. oraz co najmniej sześcioletni okres wykonywania zawodu, w którym zdaje egzamin, w ramach samodzielnie prowadzonej działalności gospodarczej;
• posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej, dotychczasowej szkoły ponadgimnazjalnej albo szkoły ponadpodstawowej działającej w systemie oświaty przed 1.01.1999 r. oraz tytuł czeladnika lub równorzędny w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, w którym zdaje egzamin, a także co najmniej trzyletni okres wykonywania zawodu, w którym zdaje egzamin, po uzyskaniu tytułu zawodowego;
• posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej, dotychczasowej szkoły ponadgimnazjalnej albo szkoły ponadpodstawowej działającej w systemie oświaty przed 1.01.1999 r. oraz tytuł mistrza w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, w którym zdaje egzamin, a także co najmniej roczny okres wykonywania zawodu, w którym zdaje egzamin, po uzyskaniu tytułu mistrza;
• posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej, dotychczasowej szkoły ponadgimnazjalnej albo szkoły ponadpodstawowej działającej w systemie oświaty przed 1.01.1999 r., dających wykształcenie średnie albo średnie branżowe i kształcących w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, w którym zdaje egzamin, oraz tytuł zawodowy w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, w którym zdaje egzamin, a także co najmniej dwuletni okres wykonywania zawodu, w którym zdaje egzamin, po uzyskaniu tytułu zawodowego;
• posiada dyplom ukończenia szkoły wyższej na kierunku lub w specjalności w zakresie wchodzącym w zakres zawodu, w którym zdaje egzamin, oraz co najmniej roczny okres wykonywania zawodu, w którym zdaje egzamin, po uzyskaniu tytułu zawodowego.

Zgodnie z § 7 cyt. rozp. do egzaminu sprawdzającego dopuszcza się osobę, która ukończyła kształcenie ustawiczne w formie pozaszkolnej z zakresu umiejętności zawodowych wchodzących w zakres zawodu, którego dotyczy egzamin, oraz posiada zaświadczenie potwierdzające ukończenie tej formy kształcenia.

Wniosek o dopuszczenie do egzaminów

Osoba ubiegająca się o dopuszczenie do egzaminu składa w izbie rzemieślniczej wniosek, w którym podaje: imię (imiona) i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, numer PESEL (lub w jego braku – serię i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość), adres zamieszkania oraz informację o spełnianiu warunków, o których mowa w § 5–7 cyt. rozp. Na potwierdzenie tego ostatniego dołącza do wniosku kopie odpowiednich dokumentów, w tym zaświadczenia dotyczące wykonywania zawodu lub świadectwa pracy. Na podstawie przedłożonych przez wnioskodawcę oryginałów dokumentów izba rzemieślnicza lub – z jej upoważnienia – cech dokonuje potwierdzenia zgodności kopii dokumentów z oryginałem.

Jeżeli nie jest możliwe przedstawienie dokumentów potwierdzających okres wykonywania zawodu, osoba ubiegająca się o dopuszczenie do egzaminu może złożyć oświadczenie potwierdzające wymagany okres wykonywania zawodu.

Dołączenie fotografii jest obligatoryjne tylko w przypadku egzaminu czeladniczego i mistrzowskiego, natomiast potwierdzenie wniesienia opłaty za egzamin muszą przedstawić wszyscy zadający.

Osoba, o której mowa w § 5 pkt 1 cyt. rozp., składa wniosek o dopuszczenie do egzaminu czeladniczego nie później niż na 2 miesiące przed terminem zakończenia nauki zawodu u rzemieślnika, a w przypadku gdy dokształcanie teoretyczne realizowała w szkole – po zakończeniu zajęć edukacyjnych. Osoba, o której mowa w § 5 pkt 3 cyt. rozp., składa wniosek o dopuszczenie do egzaminu czeladniczego nie później niż na 2 miesiące przed terminem zakończenia praktycznej nauki zawodu dorosłych.

Komisje egzaminacyjne

Komisję egzaminacyjną powołuje, na pięcioletnią kadencję, właściwy organ statutowy izby rzemieślniczej, o czym izba informuje na piśmie Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP). W skład komisji wchodzą: przewodniczący komisji, zastępcy przewodniczącego komisji, członkowie komisji, sekretarze komisji, przy czym liczba osób wchodzących w skład komisji jest uzależniona od liczby osób przystępujących do egzaminów.

Przewodniczący komisji oraz jego zastępcy posiadają wykształcenie wyższe i co najmniej sześcioletni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin. W przypadku braku możliwości powołania osób z odpowiednim wykształceniem i stażem pracy (np. gdy egzamin dotyczy zawodu unikatowego), funkcje te można powierzyć także osobom, które posiadają:

• wykształcenie średnie lub średnie branżowe i tytuł mistrza w zawodzie, którego dotyczy egzamin, lub w zawodzie wchodzącym w zakres tego zawodu oraz co najmniej trzyletni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin, lub zawodu wchodzącego w zakres tego zawodu, po uzyskaniu tytułu mistrza, albo
• wykształcenie średnie lub średnie branżowe i tytuł technika w zawodzie, którego dotyczy egzamin, lub w zawodzie wchodzącym w zakres tego zawodu oraz co najmniej sześcioletni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin, lub zawodu wchodzącego w zakres tego zawodu, po uzyskaniu tytułu technika, albo
• wykształcenie zasadnicze zawodowe lub zasadnicze branżowe i tytuł mistrza w zawodzie unikatowym, którego dotyczy egzamin, oraz co najmniej sześcioletni okres wykonywania zawodu, po uzyskaniu tytułu mistrza.

Członkowie komisji muszą posiadać:

• wykształcenie co najmniej zasadnicze zawodowe lub zasadnicze branżowe i tytuł mistrza w zawodzie, którego dotyczy egzamin, lub w zawodzie wchodzącym w zakres tego zawodu oraz co najmniej trzyletni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin, lub zawodu wchodzącego w zakres tego zawodu, po uzyskaniu tytułu mistrza, albo
• wykształcenie co najmniej średnie lub średnie branżowe i tytuł technika w zawodzie, którego dotyczy egzamin, lub w zawodzie wchodzącym w zakres tego zawodu oraz co najmniej sześcioletni okres wykonywania zawodu, którego dotyczy egzamin, lub zawodu wchodzącego w zakres tego zawodu, po uzyskaniu tytułu technika.

Niezależnie od powyższych wymogów przewodniczący komisji, jego zastępcy oraz jej członkowie muszą posiadać przygotowanie pedagogiczne wymagane od nauczycieli lub ukończony kurs pedagogiczny wymagany od instruktorów praktycznej nauki zawodu, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 120 ust. 4 u.p.o. Wymóg ten spełniają też osoby, które ukończyły kurs pedagogiczny wymagany od instruktorów praktycznej nauki zawodu, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 70 ust. 4 u.s.o. obowiązujących przed 1.09.2017 r. Wymienione funkcje mogą też pełnić osoby wpisane do ewidencji egzaminatorów w zakresie przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie.

Obsługę administracyjno-biurową komisji zapewniają sekretarze, wyznaczani spośród pracowników organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła. Osoby te muszą posiadać co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe oraz co najmniej dwuletni staż pracy w organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła.

Cały skład komisji przechodzi szkolenie organizowane przez izbę rzemieślniczą. W komisji nie może zasiadać osoba sprawująca funkcję organu statutowego lub będąca członkiem organu statutowego izby rzemieślniczej powołującego komisję. Izba prowadzi wykaz komisji przeprowadzających egzaminy i wykaz osób wchodzących w skład poszczególnych komisji, w zakresie wskazanym w § 3 ust. 11 cyt. rozp.

Zespoły egzaminacyjne

Komisja przeprowadza egzaminy w zespołach egzaminacyjnych, każdorazowo ustalanych przez przewodniczącego komisji w porozumieniu z izbą rzemieślniczą.

Zespół egzaminacyjny przeprowadzający egzamin czeladniczy i egzamin sprawdzający składa się z co najmniej czterech osób:

• przewodniczącego – którym jest przewodniczący komisji lub jego zastępca,
• co najmniej dwóch członków – którymi są członkowie komisji,
• sekretarza – którym jest sekretarz komisji.

W skład zespołu egzaminacyjnego przeprowadzającego egzamin mistrzowski wchodzi co najmniej pięć osób:

• przewodniczący – którym jest przewodniczący komisji lub jego zastępca,
• co najmniej trzech członków – którymi są członkowie komisji,
• sekretarza – którym jest sekretarz komisji.

Sekretarz sprawuje obsługę administracyjno-biurową zespołu egzaminacyjnego, nie uczestniczy w przeprowadzaniu egzaminu ani w ocenianiu i ustalaniu wyniku.

W skład zespołu nie może wchodzić osoba pozostająca z kandydatem w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do jej bezstronności, albo która w okresie ostatnich trzech lat pozostawała z kandydatem w stosunku pracy lub zlecenia. Osoba wchodząca w skład zespołu składa na piśmie oświadczenie do przewodniczącego komisji o zaistnieniu powyższych przesłanek.

Struktura i przebieg egzaminów

Każdy egzamin: czeladniczy, mistrzowski i sprawdzający przeprowadza się w dwóch etapach – praktycznym i teoretycznym. Regulacje dotyczące samego przebiegu egzaminu sprawdzającego nie odbiegają w sposób znaczący od regulacji dotyczących egzaminu czeladniczego i mistrzowskiego.

Różnica dotyczy czasu trwania etapu praktycznego, który w przypadku egzaminu czeladniczego i mistrzowskiego nie może być krótszy niż 120 minut i dłuższy niż 24 godziny łącznie w ciągu trzech dni, a w przypadku egzaminu sprawdzającego – nie może być dłuższy niż 8 godzin. Egzamin sprawdzający potwierdza jedynie wybrany zakres umiejętności zawodowych – stąd wyraźnie krótszy czas trwania etapu praktycznego. Etap teoretyczny w przypadku egzaminu czeladniczego i mistrzowskiego jest dwuczęściowy (pisemny i ustny), w przypadku egzaminu sprawdzającego – obejmuje tylko część ustną. Czas trwania części pisemnej nie może być krótszy niż 45 minut i dłuższy niż 210 minut. Część ustna nie może trwać dłużej niż 30 minut.

Kolejność zdawania etapów ustala przewodniczący komisji w porozumieniu z izbą rzemieślniczą. Etap praktyczny polega na samodzielnym wykonaniu przez zdającego zadań egzaminacyjnych sprawdzających umiejętności praktyczne. Etap praktyczny oraz poszczególne części etapu teoretycznego egzaminu przeprowadzane są w terminie i miejscu ustalonym przez przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego, w porozumieniu z izbą rzemieślniczą.

Zadania egzaminacyjne do etapu praktycznego i pytania do części pisemnej oraz części ustnej etapu teoretycznego, a także zestawy tych pytań przygotowują członkowie zespołu egzaminacyjnego w uzgodnieniu z przewodniczącym zespołu egzaminacyjnego, z uwzględnieniem odpowiednio standardów wymagań egzaminacyjnych ustalonych przez Związek Rzemiosła Polskiego i podstawy programowej kształcenia w zawodach. Zadania, pytania oraz zestawy pytań przewodniczący zespołu egzaminacyjnego przedstawia do zatwierdzenia izbie rzemieślniczej. Izba przygotowuje, przechowuje i przekazuje materiały egzaminacyjne do przeprowadzenia egzaminu. Przy ustalaniu zadań egzaminacyjnych do etapu praktycznego egzaminu i miejsca ich wykonania bierze się pod uwagę niepełnosprawności zdającego.

Etap praktyczny przeprowadza się u pracodawców lub w warsztatach szkoleniowych, posiadających warunki organizacyjne i techniczne niezbędne do wykonania przez zdającego zadań egzaminacyjnych. Każdy zdający pracuje przy osobnym stanowisku pracy, pod nadzorem co najmniej dwóch członków zespołu egzaminacyjnego wyznaczonych przez przewodniczącego tego zespołu.

Część pisemna etapu teoretycznego odbywa się w warunkach zapewniających samodzielną pracę zdającego. Zdający odpowiada na co najmniej dwa pytania z zakresu każdego tematu egzaminu, zawarte w arkuszu egzaminacyjnym przygotowanym przez izbę rzemieślniczą.

W części ustnej etapu teoretycznego zdający losuje jeden zestaw zawierający po trzy pytania z zakresu każdego tematu egzaminu. Na zapoznanie się z treścią pytań zdający ma około 10 minut, których nie wlicza się do czasu trwania części ustnej.

Sekretarz zespołu egzaminacyjnego powiadamia przewodniczącego i członków zespołu o terminach i miejscach przeprowadzenia egzaminu. Informuje również zdających, na co najmniej 14 dni przed ustalonym terminem egzaminu, o terminie i miejscu zdawania etapu teoretycznego oraz etapu praktycznego. Sekretarz sprawdza też warunki do przeprowadzenia egzaminu. Na etap praktyczny i etap teoretyczny zdający zgłasza się z dowodem osobistym lub innym dokumentem ze zdjęciem potwierdzającym jego tożsamość.

W czasie egzaminu oraz podczas posiedzeń zespołu egzaminacyjnego mogą być obecni, w charakterze obserwatorów:

• delegowani przedstawiciele MEN i ZRP;
• upoważnieni przez izbę rzemieślniczą przedstawiciele organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą, do której zdający uczęszczał;
• za zgodą przewodniczącego komisji – nauczyciele szkół prowadzących kształcenie zawodowe;
• za zgodą przewodniczącego komisji – pracodawcy, u których odbywały się nauka zawodu lub szkolenie.

Obserwatorzy nie uczestniczą w przeprowadzaniu egzaminu ani w ocenianiu i ustalaniu wyniku egzaminu, ale tak samo jak osoby wchodzące w skład zespołu egzaminacyjnego – są zobowiązani do nieujawniania informacji dotyczących prac zespołu egzaminacyjnego, w tym informacji dotyczących ustalania ocen.

Warunki zdania egzaminów

Szczegółowe kryteria oceniania etapu praktycznego i teoretycznego egzaminu opracowuje komisja, a zatwierdza izba rzemieślnicza. Oceny ustala natomiast zespół egzaminacyjny, w stopniach według pięciostopniowej skali (od 2 do 6). Ocenę końcową egzaminu ustala się na podstawie ocen wystawionych z obu etapów egzaminu, te zaś na podstawie ocen cząstkowych (zgodnie z § 18 ust. 3–6 cyt. rozp.).

Zgodnie z § 19 cyt. rozp. zdający zdał egzamin, jeżeli z etapu praktycznego i etapu teoretycznego uzyskał co najmniej oceny dostateczne. Ocena niedostateczna z co najmniej jednego zadania egzaminacyjnego etapu praktycznego decyduje o niedostatecznej ocenie z tego etapu. Taką ocenę można jednak poprawić na egzaminie poprawkowym.

Zdający, który otrzymał ocenę niedostateczną z zadania lub zadań egzaminacyjnych etapu praktycznego, ma prawo przystąpić do egzaminu poprawkowego obejmującego to zadanie lub zadania. Analogicznie, zdający, który otrzymał ocenę niedostateczną z tematu lub tematów części pisemnej lub ustnej etapu teoretycznego, ma prawo przystąpić do egzaminu poprawkowego obejmującego ten temat lub tematy.

Egzamin poprawkowy przeprowadza zespół egzaminacyjny w terminie i miejscu ustalonych przez przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego w porozumieniu z izbą rzemieślniczą. Na wniosek zdającego egzamin poprawkowy może obejmować cały etap albo odpowiednio część pisemną lub część ustną etapu teoretycznego. Po upływie 2 lat od daty pierwszego egzaminu zdający przystępuje do egzaminu w pełnym zakresie.

Zdający może złożyć skargę dotyczącą prawidłowości przeprowadzenia egzaminu do izby rzemieślniczej – w terminie 3 dni od dnia zakończenia egzaminu. Izba rozpatruje ją w terminie 7 dni od dnia jej otrzymania. W przypadku nieuwzględnienia skargi zdający może zwrócić się o jej rozpatrzenie do Związku Rzemiosła Polskiego – ma na to 7 dni od dnia otrzymania odpowiedzi izby rzemieślniczej. ZRP rozpatruje skargę w terminie 14 dni.

Osoba, która z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpiła do egzaminu albo etapu lub części etapu tego egzaminu albo która przerwała egzamin, ma prawo przystąpić do egzaminu albo odpowiednio do etapu lub jego części w kolejnych terminach przeprowadzania egzaminu w ciągu 2 lat od daty pierwszego egzaminu. Po upływie tego okresu egzamin zdaje się w pełnym zakresie.

Zwolnienie z egzaminu czeladniczego

Zgodnie z § 9 ust. 3 cyt. rozp. laureaci sześciu pierwszych miejsc:

• olimpiad i turniejów o zasięgu ogólnopolskim, obejmujących problematykę danego zawodu, organizowanych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie u.s.o.,
• konkursów zawodowych o zasięgu ogólnopolskim, organizowanych przez stowarzyszenia zawodowe, samorządy gospodarcze i inne organizacje gospodarcze, których regulamin i program został zatwierdzony przez ZRP

–   mogą być zwolnieni ze zdawania jednego z etapów egzaminu czeladniczego.

Jeżeli zakres olimpiady, turnieju lub konkursu zawodowego obejmuje niektóre tematy etapu teoretycznego lub zadania egzaminacyjne etapu praktycznego egzaminu czeladniczego, zwolnienie dotyczy wyłącznie tych tematów lub zadań egzaminacyjnych, które były przedmiotem olimpiady, turnieju lub konkursu zawodowego. Zwolnienie jest równoznaczne z uzyskaniem z tematów, zadań egzaminacyjnych lub etapu egzaminu czeladniczego oceny najwyższej.

Świadectwa, dyplomy i zaświadczenia

Osobie, która zdała egzamin czeladniczy, mistrzowski lub sprawdzający, izba rzemieślnicza wydaje odpowiednio: świadectwo czeladnicze, (symbol IRz-II/1), dyplom mistrzowski (symbol IRz-II/2) i zaświadczenie o zdaniu egzaminu sprawdzającego (symbol IRz-II/3) – zgodnie ze wzorami określonymi w załącznikach 1–3 cyt. rozp. W przypadku świadectwa czeladniczego i dyplomu mistrzowskiego izba rzemieślnicza nadrukowuje w lewym dolnym rogu znak graficzny PRK, czyli Polskiej Ramy Kwalifikacji, w sposób uniemożliwiający zatarcie lub zmianę, zgodnie z wytycznymi § 27 cyt. rozp.

Świadectwo czeladnicze, dyplom mistrzowski i zaświadczenie o zdaniu egzaminu sprawdzającego podpisują prezes izby rzemieślniczej i przewodniczący komisji. Druki tych świadectw, dyplomów i zaświadczeń są drukami ścisłego zarachowania.

Świadectwa czeladnicze, dyplomy mistrzowskie i zaświadczenia o zdaniu egzaminu sprawdzającego są wydawane przez izby rzemieślnicze nieodpłatnie, natomiast za wydanie duplikatu oraz za legalizację (uwierzytelnienie) danego dokumentu przeznaczonego do obrotu prawnego z zagranicą pobiera się opłatę w wysokości równej kwocie opłaty skarbowej od legalizacji dokumentu. Legalizacji (uwierzytelnienia) dokonuje ZRP.

Na wniosek osoby, która uzyskała świadectwo czeladnicze lub dyplom mistrzowski, izba rzemieślnicza wydaje suplement (Europass), sporządzony na podstawie opisu kwalifikacji absolwenta albo opisu zawodu, określonych w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie, opisu kształcenia w danym zawodzie określonym w podstawie programowej kształcenia w zawodach albo na podstawie standardu wymagań egzaminacyjnych ustalonego przez ZRP.