16 lipca 2013 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Rejonowego w Gliwicach Wydział VI Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dotyczące zasad obliczania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop (sygn.akt P 53/11).

 

Sąd Rejonowy w Gliwicach zwrócił się z pytaniem do TK kwestionując m.in. art. 153 ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz § 7 ust. 1 rozporządzenia MNiSW z dnia 2.11.2006 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy oraz ekwiwalentu pieniężnego za okres niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego nauczycieli akademickich. Sprawa dotyczyła nauczyciela akademickiego, który zwolnił się za porozumieniem stron z Politechniki Śląskiej. Po rozwiązaniu umowy zostało mu 37 dni niewykorzystanego urlopu. Metoda przyjęta do obliczania przysługującego nauczycielowi ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wzbudziła wątpliwości. Zgodnie z art. 92 ust. 1 konstytucji rozporządzenia wydawane są na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Nie może mieć ono charakteru blankietowego oraz pozostawiać prawodawcy zbyt daleko idącej swobody w kształtowaniu merytorycznej treści rozporządzenia.

Zdaniem Sądu Rejonowego kwestionowane przepisy pozostawiły możliwość samodzielnego uregulowania w rozporządzeniu sposobu obliczania ekwiwalentu pieniężnego. W kodeksie pracy oraz innych ustawach nie ma jednak co do tego żadnych bezpośrednich uregulowań lub wskazówek. Ponadto, każde z kwestionowanych rozporządzeń odmiennie uregulowało sposób obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, co jest sprzeczne z konstytucją.
W powyższej sprawie Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

1. Art. 153 ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym jest zgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji.

2. § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2006 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy oraz ekwiwalentu pieniężnego za okres niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego nauczycieli akademickich w zakresie, w jakim przy ustalaniu ekwiwalentu za okres niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego obliczonego w stosunku do składników wynagrodzenia określonych w stawkach miesięcznych w stałej wysokości, nakazuje obliczanie tego ekwiwalentu przyjmując za podstawę dni kalendarzowe, jest niezgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji.

Przepis wymieniony w punkcie 2, w zakresie tam wskazanym, traci moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Trybunał Konstytucyjny nie zgodził się z zarzutami sądu pytającego co do niezgodności art. 153 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym z art. 92 ust. 1 konstytucji.

Analiza treści art. 153 ust. 2 ustawy wskazuje, że ustawodawca zawarł w nim wytyczne treściowe, wskazujące kierunek merytorycznych rozwiązań. Z przepisu tego wynika, że wysokość ekwiwalentu ma być określona z uwzględnieniem zasad stosowanych przy obliczaniu wynagrodzenia za okres urlopu wypoczynkowego. Zasady określania tego wynagrodzenia wskazuje natomiast art. 153 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym „Nauczycielowi akademickiemu przysługuje w okresie urlopu wypoczynkowego wynagrodzenie, jakie otrzymywałby, gdyby w tym czasie pracował”.
Nie bez znaczenia dla kształtu regulacji pozostają także inne przepisy ustawy o szkolnictwie wyższym, w tym w szczególności dotyczące czasu pracy nauczyciela akademickiego i zasad ustalania urlopu wypoczynkowego.

Z przepisów tych wynika zatem, że zasady ustalania ekwiwalentu, który przysługuje nauczycielowi akademickiemu w przypadku niewykorzystania urlopu wypoczynkowego z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy powinny być tak ukształtowane, aby zagwarantować wypłatę świadczenia w wysokości równej wynagrodzeniu, jakie otrzymałby za urlop wypoczynkowy. To natomiast ma odpowiadać kwocie uposażenia, jakie nauczyciel akademicki uzyskałby, gdyby w tym czasie pracował. Ponadto z art. 133 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym wynika, że urlop wypoczynkowy nauczycieli akademickich wynosi 36 dni i nie wlicza się do niego sobót, niedziel, świąt (art. 133 ust. 6 ustawy). Poza tymi dniami dla nauczyciela akademickiego pozostałe dni są dniami roboczymi w rozumieniu art. 133 ust. 1 ustawy.

W ocenie Trybunału, wskazane wyżej przepisy stanowią wytyczne dla wydania rozporządzenia, w oparciu o które normodawca może kształtować zasady ustalania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Dlatego też Trybunał uznał, że art. 153 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym jest zgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji.

Poddając badaniu § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w zakresie, w jakim przy ustalaniu ekwiwalentu za okres niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego obliczonego w stosunku do składników wynagrodzenia określonych w stawkach miesięcznych w stałej wysokości, nakazuje obliczanie tego ekwiwalentu przyjmując za podstawę dni kalendarzowe, Trybunał uznał, że jest on niezgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji. Trybunał ustalił, że nie realizuje on dyrektyw wynikających z ustawy.

Zastosowanie zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy do obliczenia wysokości ekwiwalentu pieniężnego nie w każdym przypadku będzie gwarantowało wypłatę ekwiwalentu w wysokości wynagrodzenia za urlop. O ile bowiem rozporządzenie pozwala na prawidłowe określenie wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, bo znany jest konkretny okres, w którym pracownik bierze urlop, o tyle nie jest możliwe precyzyjne określenie ilości dni kalendarzowych będących podstawą kalkulacji ekwiwalentu pieniężnego. Nieznany jest bowiem termin, w jakim wykorzystany zostałby urlop, a tym samym nie jest poznawalna ilość dni wolnych od pracy (sobót, niedziel, świąt), które przypadłyby w tym czasie. W związku z tym niemożliwe jest też dokładne obliczenie ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

§ 7 ust. 1 rozporządzenia we wskazanym zakresie nie gwarantuje, że wysokość ekwiwalentu zawsze będzie odpowiadała wysokości wynagrodzenia za urlop, a przez to także wysokości wynagrodzenia jakie uzyskałby nauczyciel akademicki, gdyby w tym czasie pracował. Zasady ustalania ekwiwalentu nie uwzględniają tym samym wytycznych z art. 153 ust. 2 i art. 133 ust. 6 ustawy o szkolnictwie wyższym.

Dlatego też Trybunał stwierdził, że § 7 ust. 1 rozporządzenia w zakresie, w jakim przy ustalaniu ekwiwalentu za okres niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego obliczonego w stosunku do składników wynagrodzenia określonych w stawkach miesięcznych w stałej wysokości, nakazuje obliczanie tego ekwiwalentu przyjmując za podstawę dni kalendarzowe jest niezgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

źródło: TK