„Jestem właścicielem jednoosobowej działalności gospodarczej i niestety choruję, jestem na zwolnieniu lekarskim od 10.12.2021 r. i mam zaplanowaną operację kręgosłupa na maj 2022 r. Teraz mój mąż jest moim pełnomocnikiem, czyli wystawia faktury, reprezentuje mnie w urzędach, podpisuje dokumenty związane z pracownikami. Mąż pracuje w Niemczech jako kierowca 11 dni tam, a 10 dni w domu. Czy jeżeli mąż również będzie na zwolnieniu lekarskim wydanym przez lekarza rodzinnego w Polsce, czy dalej będzie moim pełnomocnikiem? Czy firmę będę musiała zawiesić? Jakie są tutaj inne możliwości i rozwiązania?”

Jeżeli przedsiębiorca prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i nikogo nie zatrudnia, to w czasie przebywania na zwolnieniu lekarskim, aby nie utracić prawa do zasiłku chorobowego, …

(…) nie może podejmować żadnych czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Właśnie dla tego typu sytuacji warto mieć pracownika bądź ustanowić pełnomocnika, aby w czasie chorowania przedsiębiorcy jego działalność gospodarcza mogła nadal działać, a jednocześnie przedsiębiorca nie narazi się wówczas na utratę prawa do zasiłku chorobowego.

Oczywiście pełnomocnikiem prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą może być małżonek. Fakt ustanowienia pełnomocnictwa do reprezentowania przedsiębiorcy może zostać nawet ujawniony we wpisie do CEIDG, co pozwala zaoszczędzić czas na każdorazowe legitymowanie się pełnomocnictwem oraz pieniądz poprzez brak konieczności każdorazowego uiszczania opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w przypadkach przewidzianych prawem.

Czytelnik zadał pytanie co w sytuacji gdy małżonek będący pełnomocnikiem w działalności gospodarczej i jednocześnie pracujący na etacie będzie korzystał ze zwolnienia lekarskiego – czy w takiej sytuacji nadal będzie mógł pełnić obowiązki pełnomocnika?

W ocenie Autora, trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi, gdyż ostateczna decyzja w tym względzie należy do ZUS.

Zgodnie z obowiązującą wykładnią przepisów osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim powinna je wykorzystywać zgodnie z jego przeznaczeniem. Założeniem L4 jest odzyskanie zdolności do pracy. Niewykorzystywanie tego okresu zgodnie z celem, np. poprzez wykonywanie czynności związanych z działalnością gospodarczą, skutkuje utratą zasiłku, a nawet i pracy na etacie. Z drugiej strony przyjmuje się, że podczas zwolnienia lekarskiego nie można wykonywać żadnej pracy zarobkowej, z kolei małżonek – pełnomocnik najprawdopodobniej świadczy swoją pomoc nieodpłatnie, a zatem nie ma mowy o zarobkowym charakterze pracy.

Poza tym pojawia się również drugi problem, a jednocześnie kwestia chętnie podejmowanych przez ZUS kontroli, a mianowicie uznanie za osobę współpracującą w działalności małżonka będącego pełnomocnikiem w tejże działalności gospodarczej. Jeżeli małżonek współpracuje przy prowadzeniu działalności gospodarczej, to w świetle prawa kwalifikuje się jako osoba współpracująca, co podlega zgłoszeniu do ubezpieczenia i co za tym idzie, opłacaniu składek za osobę współpracującą.

Sąd Najwyższy w wyroku z dn. 06.01.2009 roku, sygn. akt: II UK 134/08, który stwierdził, że „cechami konstytutywnymi pojęcia »współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej« w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (u.s.u.s.), są występujące łącznie:

1. istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego, muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem,
2. znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót”.

Chodzi tu o taką współpracę, bez której dochody z działalności przedsiębiorcy nie osiągnęłyby takiego pułapu, jaki zapewnia takie współdziałanie.

Analizując przypadek opisany przez Czytelnika i próbując wczuć się w możliwe stanowisko ZUS w tym zakresie, istnieje ryzyko uznania, że gdyby nie pomoc małżonka – pełnomocnika w okresie zwolnienia lekarskiego małżonka – przedsiębiorcy, musiałoby dojść do zawieszenia działalności gospodarczej, ponieważ świadczona przez małżonka pomoc pozwalała na dalsze płynne działanie firmy, w tym m.in. uzyskiwanie dochodów w działalności.

Co do zasady okazjonalna pomoc małżonka pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym, jaką świadczy on osobie prowadzącej działalność gospodarczą, nie wypełnia pojęcia „współpracy” w rozumieniu art. 8 ust. 11 u.s.u.s., jest to bowiem normalna realizacja obowiązków uregulowanych w art. 23 i 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Nie ulega jednak wątpliwości, że o ile krótkie zwolnienie lekarskie prawdopodobnie nie zwróciłoby uwagi ZUS, o tyle dłuższe, wielomiesięczne przebywanie na L4 przez przedsiębiorcę, podczas gdy działalność nadal będzie działać, w sposób wysoce prawdopodobny nie ujdzie uwadze organu, który zechce przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, tzw. kontrolę ZUS.

Zdaniem Autora, najlepszym rozwiązaniem na wypadek zachorowania małżonka – pełnomocnika byłoby albo ustanowienie jeszcze innej osoby pełnomocnikiem, albo też zawieszenie działalności na czas choroby małżonka – pełnomocnika.

Jeżeli znów chodzi o problem z uznaniem za osobę współpracującą (a co za tym idzie konieczność odprowadzania pełnych składek ZUS za taką osobę, bez żadnych obniżek), najbezpieczniej byłoby zatrudnić małżonka  – pełnomocnika w oparciu o umowę zlecenie (znajduje to uzasadnienie w interpretacji wydanej przez Departament Ubezpieczeń i Składek Centrali ZUS dn. 11.05.2013 roku), co wiąże się wprawdzie z jego podleganiem ubezpieczeniom jako zleceniobiorca, jednakże przy niższej wysokości składek i biorąc pod uwagę korzyści płynące z jednoczesnego zatrudnienia małżonka – pracownika na etacie w innej firmie.

Sandra Grzywocz-Nowak – adwokat

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – Dz.U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.
2. Ustawa z dn. 25.02.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. pod poz. 1359.