Do MPiPS została skierowana interpelacja nr 26432 w sprawie regulacji składek od umów cywilnoprawnych odprowadzanych przez pracodawców do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Tylko 15% przedsiębiorców deklaruje, że zapłaci składki ZUS od umów-zleceń i o dzieło, pisze „Rzeczpospolita” w oparciu o badania Domu Badawczego Maison i Związku Przedsiębiorców i Pracodawców (ZPP).

Wyniki badania potwierdzają, iż przedsiębiorcy mają wiele możliwości manewru wobec tej zwiększającej pozapłacowe koszty pracy regulacji. Niestety z raportu wynika również, iż tylko 2,7% przedsiębiorców zamierza zamienić umowy cywilnoprawne na umowy o pracę na czas nieokreślony. W przypadku wprowadzenia tej regulacji przedsiębiorcy, którzy korzystają z formy zatrudniania pracowników na umowę-zlecenie lub umowę o dzieło, przede wszystkim będą zatrudniać wyłącznie osoby posiadające działalność gospodarczą (21,1%), aż 16% zmniejszy zatrudnienie, a 14,2% zamierza zmniejszyć wynagrodzenie netto dla pracownika.

Mając na uwadze powyższe, posłanka Beata Kempa skierowała do MPiPS następujące pytania:

Jakie kroki zostaną podjęte w celu zmiany zaistniałej sytuacji?
Jak Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zamierza przeciwdziałać zmniejszeniu zatrudnienia?
Jak podległy Panu Ministrowi resort zamierza egzekwować regulowanie składek ZUS przez przedsiębiorców?

Odpowiedzi udzielił Marek Bucior – podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. W świetle przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych co do zasady każda praca zarobkowa, w szczególności zatrudnienie w ramach stosunku pracy, świadczenie usług w ramach umowy zlecenia czy działalność pozarolnicza rodzi obowiązek ubezpieczenia (stanowi tytuł do ubezpieczeń społecznych). Na obowiązek ubezpieczenia w ZUS nie ma wpływu rodzaj wykonywanej pracy, długość okresu, na jaki ta umowa została zawarta, wysokość ustalonego z tego tytułu wynagrodzenia ani rodzaj podmiotu, na rzecz którego praca jest wykonywana. Inaczej jest jednak w razie równoległego wykonywania więcej niż jednej aktywności zawodowej, tj. w razie zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych.

Aktualnie osoby posiadające kilka tytułów do ubezpieczeń podlegają ubezpieczeniom co do zasady z jednego tytułu: pierwszego lub wybranego przez siebie. W przypadku kilku umów zlecenia równolegle wykonywanych przez zleceniobiorcę podlega on ubezpieczeniom z jednej umowy: pierwszej lub wybranej przez niego, bez względu na wysokość wynagrodzenia ustalonego przez strony za wykonanie takiej umowy. W wystąpieniach kierowanych do resortu pracy zainteresowani wskazują, że regulacja ta stanowi pole do nadużyć ze strony części płatników składek, którzy, korzystając z konstrukcji przepisu, w przypadku kilku umów zlecenia ubezpieczają zleceniobiorców z tytułu wykonywania najniżej płatnej umowy, z pozostałych umów odprowadzając jedynie składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Biorąc pod uwagę tego typu sytuacje, resort pracy uznał za słuszne wprowadzenie rozwiązań zmierzających do zapewnienia zleceniobiorcom większej ochrony ubezpieczeniowej i przygotował projekt zmierzający do rozszerzenia obowiązku ubezpieczeń w przypadku zbiegu wykonywania kilk umów zlecenia i powodujący sumowanie podstaw wymiaru składek do kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia w sytuacji, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu jednej umowy byłaby niższa od minimalnego wynagrodzenia w danym miesiącu.

Taka regulacja zapewni ubezpieczonemu wykonującemu umowę zlecenia większą ochronę ubezpieczeniową, a w przyszłości pozwoli wypracować minimalną emeryturę, natomiast w przypadku utraty pracy zarobkowej umożliwi uzyskanie zasiłku dla bezrobotnych. Celem powyższego projektu ustawy jest bowiem ukrócenie patologii, jaką jest wykorzystywanie luki w przepisach ubezpieczeniowych, skutkujące de facto legalną pracą bez ubezpieczenia w majestacie prawa (trudno bowiem uznać za ubezpieczoną np. osobę, którą zgłoszono do ubezpieczeń społecznych z podstawą 40 zł, przy rzeczywistym przychodzie z tytułu wykonywanych zleceń na poziomie 2000 zł). Regulacja ta przyczyni się przede wszystkim do zwiększenia zabezpieczenia socjalnego osób wykonujących pracę zarobkową, ale zmierza również do uzdrowienia konkurencyjności na rynku pracy, gdzie do tej pory podmiot uczciwie opłacający składki za swoich ubezpieczonych i zatrudniający ich na podstawie umów o pracę jest w gorszej sytuacji niż podmioty, które oferowały tańsze usługi kosztem ubezpieczenia wykonawców tych usług. Pierwsze czytanie omówionego powyżej projektu ustawy w Sejmie RP odbyło się 23 kwietnia br. (druk nr 2242).

Odnosząc się do pytania pani poseł, jakie kroki MPiPS poweźmie w celu zmiany podejścia przedsiębiorców do ich obowiązków wynikających z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wyjaśniono, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie informuje resortu o zwiększającej się patologii w tym zakresie. Trudno też komentować wyniki sondażu przeprowadzonego wśród przedsiębiorców (nieznana jest liczba respondentów, pytania, jakie zostały zadane, nieznana jest również struktura firm prowadzonych przez tych respondentów).

Niemniej jednak podkreślono, że wypowiedzi osób, które dziś nadużywają umów zlecenia, a w następstwie wprowadzanych regulacji zamierzają szukać innych dróg omijania przepisów, nie wpłyną na zmianę podejścia resortu pracy do wykonawców umów zlecenia, którym należy zapewnić uczciwą ochronę ubezpieczeniową.

Ponadto zgodnie z art. 86 i art. 87 ustawy o s.u.s. kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzają inspektorzy kontroli zakładu. Kontrola może obejmować w szczególności:

• zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych;
• prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest zakład;
• ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu;
• prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;
• wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych do celów ubezpieczeń społecznych;
• dokonywanie oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek.

W trakcie przeprowadzania kontroli inspektor kontroli zakładu ma prawo:

• badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli;
• dokonywać oględzin i spisu składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek;
• zabezpieczać zebrane dowody;
• żądać udzielania informacji przez płatnika składek i ubezpieczonego;
• legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, jeśli jest to niezbędne na potrzeby kontroli;
• przesłuchiwać świadków;
• przesłuchiwać płatnika składek i ubezpieczonego, jeżeli z powodu braku lub po wyczerpaniu innych środków dowodowych pozostały niewyjaśnione okoliczności mające znaczenie dla postępowania kontrolnego.

Niezależnie od powyższego w przypadku, gdy doszło, bez zgodnej woli stron, do zawarcia umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę, może znaleźć zastosowanie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym powód (np. osoba do tej pory zatrudniania na podstawie prawa cywilnego) może żądać ustalenia przed sądem istnienia stosunku prawnego (np. stosunku pracy), gdy ma w tym interes prawny. Należy podkreślić, że Państwowa Inspekcja Pracy ma prawo wnoszenia powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy, a za zgodą osoby zainteresowanej – uczestniczenia w postępowaniu w tych sprawach przed sądem pracy, o czym stanowi art. 10 ust. 1 pkt 11 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy.

źródło: sejm.gov.pl