Zakres podmiotowy stosowania przepisów o zatrudnieniu socjalnym

Zasady zatrudnienia socjalnego określają przepisy ustawy z dnia 13.06.2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225, ze zm.). Uregulowania ujęte w wymienionej ustawie stwarzają możliwość reintegracji społecznej w szczególności poprzez odbudowanie i podtrzymanie u danej osoby zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy (reintegracja zawodowa).

Stosownie do treści art. 1 ust. 2 wskazanej ustawy, przepisy w niej zawarte stosuje się w szczególności do:

1. bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia
   z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

2. uzależnionych od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego,

3. uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,

4. chorych psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego,

5. długotrwale bezrobotnych w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

6. zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

7. uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

8. osób niepełnosprawnych, w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

– którzy spełniają jeszcze jeden warunek – a mianowicie podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych, znajdując się w położeniu powodującym ubóstwo oraz uniemożliwiającym lub ograniczającym uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym.

Przepisów ustawy o zatrudnieniu socjalnym nie stosuje się jednak do ww. osób, jeżeli mają prawo do: zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, renty strukturalnej, renty z tytułu niezdolności do pracy, emerytury, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Reintegracja zawodowa w ramach CIS

Reintegracja zawodowa oznacza działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie u osoby uczestniczącej w zajęciach w centrum integracji społecznej, zwanego dalej „CIS”, zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy. CIS, na zasadach określonych
w ustawie o zatrudnieniu socjalnym, może być tworzone przez:

• jednostkę samorządu terytorialnego w formie jednostki budżetowej lub samodzielnego zakładu budżetowego,

• organizację pozarządową, czyli organizację pozarządową w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, działającą na rzecz osób wykluczonych społecznie, o których mowa w art. 1 cyt. ustawy, z wyłączeniem partii politycznych, związków zawodowych, organizacji pracodawców, samorządów zawodowych oraz fundacji utworzonych przez partie,

• osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP,
  o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego,

• spółdzielnię socjalną, pod warunkiem że została utworzona przez osobę prawną lub jednostkę samorządu terytorialnego.

 

Osoba, o której mowa w art. 1 ust. 2 cyt. ustawy, może na podstawie:

• własnego wniosku lub wniosku przedstawiciela ustawowego,

• wniosku zakładu lecznictwa odwykowego, powiatowego centrum pomocy rodzinie, ośrodka pomocy społecznej, organizacji pozarządowej lub klubu integracji społecznej, za zgodą tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego

  • zostać skierowana do uczestnictwa w zajęciach prowadzonych przez CIS, przez właściwy dla miejsca zamieszkania lub pobytu osoby ośrodek pomocy społecznej lub w przypadku długotrwale bezrobotnych
    w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia przez PUP z powiadomieniem właściwego dla miejsca zamieszkania bądź pobytu tej osoby ośrodka pomocy społecznej.

Powyższy wniosek podlega zaopiniowaniu przez pracownika socjalnego ośrodka pomocy społecznej właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu osoby kierowanej, po uprzednim przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego (rodzinnego).

W przypadku osób uzależnionych od alkoholu lub/i narkotyków i innych środków odurzających, warunkiem przyjęcia do CIS jest zakończenie programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego lub programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej.

Kierownik CIS przyjmuje osobę skierowaną po podpisaniu z nią indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego, w uzgodnieniu z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu tej osoby.

Pierwszeństwo w skierowaniu do CIS mają osoby zamieszkałe w gminach, na terenie których utworzono centrum.

Uczestnictwo w zajęciach CIS odbywa się na warunkach zbliżonych do wykonywania pracy, co ma doprowadzić do skutecznej i pełnej reintegracji zawodowej. Obowiązkiem uczestnika programu jest czynne uczestnictwo w zajęciach CIS nie krócej niż 6 godzin dziennie.

Kierownik CIS opracowuje miesięczny program zajęć w CIS, ponadto zapewnia uczestnikom:

• szkolenie w dziedzinie bhp,

• przeprowadzenie odpowiednich badań lekarskich,

• odzież roboczą i obuwie robocze,

• bezpieczne i higieniczne warunki uczestnictwa w zajęciach, w tym środki ochrony indywidualnej. 

Uczestnikom zajęć w CIS przysługuje zaopatrzenie z tytułu wypadku w trakcie pobytu w centrum na podstawie przepisów ustawy z dn. 30.10.2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz.U. Nr 199, poz. 1674, z późn. zm.).

Uczestnikom zajęć w CIS przysługuje także nieodpłatnie jeden posiłek dziennie w trakcie pobytu.

Uczestnik programu przyjmowany jest na okres próbny trwający miesiąc – w tym czasie uczestnik otrzymuje świadczenie integracyjne w wysokości 50% zasiłku dla bezrobotnych. Po pomyślnym zakończeniu okresu próbnego, kierownik ośrodka pomocy społecznej, na wniosek kierownika CIS, kwalifikuje uczestnika do uczestnictwa w zajęciach centrum. Okres tego uczestnictwa może trwać do 11 miesięcy. Jeżeli analiza stanu realizacji programu uzasadnia potrzebę przedłużenia okresu uczestnictwa, także w przypadku tworzenia spółdzielni socjalnej lub podjęcia działalności gospodarczej przez uczestnika zajęć w CIS, kierownik centrum – na wniosek lub po zasięgnięciu opinii pracownika socjalnego CIS – może przedłużyć okres uczestnictwa w zajęciach do 6 miesięcy.

W okresie uczestnictwa w zajęciach w CIS, o których mowa powyżej, na wniosek uczestnika, kierownik CIS przyznaje świadczenie integracyjne w wysokości zasiłku dla bezrobotnych; świadczenie to wypłacane jest przez CIS w okresach miesięcznych z dołu. Kierownik CIS może także przyznać uczestnikowi zajęć premię motywacyjną, nieprzekraczającą 20% wysokości świadczenia integracyjnego, biorąc pod uwagę aktywną postawę i postępy w reintegracji społecznej i zawodowej.

Na wniosek uczestnika kierownik CIS może przyznać do 4 dni wolnych od zajęć, za które przysługuje świadczenie integracyjne w pełnej wysokości.

Za okres niezdolności do uczestniczenia w zajęciach wskutek choroby potwierdzonej przez lekarza, jednak nie dłuższy niż 14 dni, świadczenie integracyjne ulega zmniejszeniu o 1/40 za każdy dzień niezdolności. Za każdy kolejny dzień niezdolności do uczestniczenia w zajęciach CIS świadczenie nie przysługuje. Ponadto świadczenie integracyjne ulega zmniejszeniu o 1/20 za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności uczestnika na zajęciach w CIS trwającej nie dłużej niż 3 dni w miesiącu. W przypadku nieusprawiedliwionej absencji trwającej dłużej niż 3 dni w miesiącu wspomniane świadczenie nie przysługuje za dany miesiąc.

Formy realizowania zatrudnienia wspieranego

Zatrudnienie wspierane – to udzielanie wsparcia o charakterze doradczym i finansowym osobie, o której mowa w art. 1 ustawy o zatrudnieniu socjalnym, w utrzymaniu aktywności zawodowej umożliwiającej podjęcie zatrudnienia, prac społecznie użytecznych w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej albo podjęcie działalności gospodarczej. Zatrudnienie to może być realizowane w formie:

• prac społecznie użytecznych w rozumieniu ustawy o promocji
  zatrudnienia,

• skierowania do pracy na zasadach określonych w art. 16 ustawy
  o zatrudnieniu socjalnym,

• rzecznictwa, poradnictwa zawodowego, psychologicznego i społecznego dla osób realizujących prace społecznie użyteczne, podejmujących zatrudnienie, działalność gospodarczą, zakładających lub przystępujących do spółdzielni socjalnej.

Zatrudnienie wspierane realizowane jest w ramach indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub kontraktu socjalnego, o którym mowa w przepisach o pomocy społecznej.

Skierowanie do pracy lub podjęcie wspólnej działalności gospodarczej

Po zakończeniu uczestnictwa w zajęciach CIS, a w uzasadnionych przypadkach także przed jego zakończeniem, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach uczestnictwa w nich, na wniosek kierownika CIS, pracownika socjalnego i uczestnika PUP może skierować uczestnika do pracy u pracodawcy lub w CIS.

Absolwenci CIS – czyli osoby, które przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy uczestniczyły w zajęciach w CIS i otrzymały zaświadczenie potwierdzające uczestnictwo w zajęciach i umiejętności nabyte w ramach reintegracji zawodowej i społecznej – mogą podjąć wspólną działalność gospodarczą w formie spółdzielni socjalnej na zasadach określonych w przepisach ustawy z dn. 27.04.2006 r. o spółdzielniach socjal-nych (Dz.U. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.). Warto dodać, że w rozumieniu art. 2 pkt 1a ustawy o zatrudnieniu socjalnym dana osoba posiada status absolwenta CIS przez okres 6 miesięcy od dnia zakończenia zajęć
w CIS.

Skierowanie uczestnika zajęć w CIS do pracy u pracodawcy odbywa się na podstawie umowy zawartej między starostą właściwym dla siedziby CIS lub gminy, organizacji pozarządowej lub podmiotu uprawnionego do tworzenia CIS będącego organizacją kościelną bądź spółdzielnią socjalną a pracodawcą. W powyższej umowie pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia skierowanego uczestnika przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy, a starosta do refundowania pracodawcy części wypłaconego tej osobie wynagrodzenia przez okres pierwszych 12 miesięcy, w wysokości nieprzekaczającej:

• 100%zasiłku dla bezrobotnych, zwanego dalej zasiłkiem, wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne – w pierwszych 3 miesiącach,

• 80% zasiłku wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne – w 3 kolejnych miesiącach,

• 60% zasiłku wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne – w następnych 6 miesiącach.

Refundacji, o której mowa, dokonuje starosta ze środków FP, w okresach miesięcznych, na podstawie wniosku pracodawcy, w terminie 30 dni od jego złożenia. Wniosek powinien zawierać:

• dane pracodawcy oraz dane skierowanego uczestnika,

• wysokość i składniki wynagrodzenia oraz wysokość refundacji.

Refundacja pracodawcy kosztów zatrudnienia uczestnika zajęć w CIS jest udzielana jako pomoc de minimis zgodnie z rozp. Komisji (WE) Nr 1998/2006 z dn. 15.12.2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz.Urz. UE L 379 z 28.12.2006, str. 5).

Regulacje omawianej ustawy, dotyczące warunków refundacji oraz jej wysokości stosuje się odpowiednio w przypadku skierowania uczestnika CIS do pracy w centrum.

Jak już wspomniano, po zakończeniu zajęć w centrum integracji społecznej uczestnicy zajęć mogą podjąć wspólną działalność gospodarczą w oparciu o przepisy ustawy z dn. 27.04.2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. Nr 94, poz. 651, ze zm.). W przypadku podjęcia takiej działalności przysługują uprawnienia określone w przepisach ustawy z dn. 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) oraz w regulacjach wykonawczych wydanych na jej podstawie. 

 Maciej Ofierski