Interpelacja nr 14064 do ministra finansów w sprawie opodatkowania prawników świadczących swoje usługi pro bono

Zwracam się do Pana Ministra z problemem dotyczącym odprowadzania podatku od usług prawniczych wykonywanych bez opłat przez prawników. Świadczenia prawników, za które pobierają oni należne wynagrodzenie podlegają opodatkowaniu, co wynika z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. W myśl wyżej wymienionej ustawy, zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 2, za odpłatne świadczenie usług uznaje się również nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami prawa, mimo, że prawnik działający z pobudek zasługujących na uznanie oraz dających pozytywny wydźwięk pracy przez niego wykonywanej, a więc udzielając porady prawnej i nie pobierając z tego tytułu wynagrodzenia, jest zobowiązany do odprowadzenia podatku od tej usługi, mimo, że przez wzgląd na istotę społeczną takiego działania mogłoby się wydawać, iż podatek nie powinien zostać naliczony.

Część osób wykonujących zawód prawniczy i mogących udzielać porad prawnych, decyduje się z różnych przyczyn, takich jak przykładowo budowa pozytywnego wizerunku konkretnego prawnika, bądź kancelarii prawnej wśród społeczeństwa, na wykonywanie niektórych świadczeń na rzecz obywateli w sposób nieodpłatny. Prawnicy wykonujący taką pracę nie powinni być obciążeni odprowadzeniem podatku od świadczonej przez nich usługi. Właściwym jest, aby czynności, które świadczone są obywatelom niezamożnym, lub w innej trudnej sytuacji zostały zwolnione z opodatkowania. Przyniosłoby to korzyści zarówno dla prawnika, który takowej porady udziela i może w ten sposób poprzez budowę swojego wizerunku uzyskać nowych klientów, a także dla osoby, której pomoc jest świadczona, a jej problem może zostać przez takie działanie zażegnany.

Obecne rozwiązanie tej materii, wynikające z wspomnianego już art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, nie należy do korzystnych i budzących pozytywne odczucia, dlatego należałoby ten problem rozwiązać, ponieważ prawnicy chcący pomóc bezinteresownie innym obywatelom, niemającym odpowiedniej wiedzy powinni być bardziej przyjaźnie traktowani przez Państwo. Działalność pro bono jest społecznie akceptowana i potrzebna, więc powinno się doprowadzić do takiego stanu prawnego, który byłby korzystny dla osoby wykonującej takowe świadczenie w dobrej wierze.

Brakuje jasnych przepisów odnoszących się bezpośrednio do problemu opodatkowania usług prawnych świadczonych pro bono, co powoduje niepewność w kwestii ewentualnego działania organów podatkowych. Jak wiadomo, stan niepewności w prawie nie jest dobry i należy szukać rozwiązań społecznie i powszechnie akceptowalnych. Problemem opodatkowania podatkiem VAT prawniczej działalności pro bono zajął się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 23 marca 2010 r. (sygn. I FSK 326/09), swoją interpelację w tej sprawie składała także poseł Zofia Ławrynowicz w 2013 r. Pokazuje to, że omawiana sprawa nie jest klarowna i nowa regulacja z uwzględnieniem argumentów przeze mnie przytoczonych, tj. zwolnienia prawników świadczących usługi pro bono z odprowadzania podatku od tego typu czynności, byłaby wskazanym działaniem ze strony Ministerstwa.

W związku z tym na podstawie Konstytucji RP z 1997 roku, art. 115 i ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora z 1996 roku, art. 14 ust. 1 pkt 7 i wprost wynikających z Regulaminu Sejmu RP art. 192, pozwolę sobie jako poseł na Sejm RP złożyć do Pana Ministra interpelację poselską.

1. Czy Ministerstwo dostrzega wyżej opisany problem?
2. Czy możliwe jest wprowadzenie nowej, przejrzystej regulacji prawnej, która wskazywałaby w sposób jednoznaczny na zwolnienie z podatku VAT prawnika udzielającego porady prawnej pro bono?

Poseł Tomasz Jaskóła

Częstochowa, 5 lipca 2017 r.

Odpowiedź na interpelację nr 14064 w sprawie opodatkowania prawników świadczących swoje usługi pro bono

W związku z otrzymaną interpelacją nr 14064 Pana Tomasza Jaskóły, Posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie opodatkowania prawników świadczących swoje usługi pro bono, uprzejmie informuję.

Nieodpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, w tym również usług pomocy prawnej, co do zasady nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Powyższe wynika z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r. poz. 1221), zwanej dalej „ustawą o VAT”, stosownie do którego opodatkowaniu tym podatkiem podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z brzmienia tego przepisu należy bowiem wnioskować a contrario, iż nieodpłatne świadczenie usług nie stanowi czynności objętych zakresem podatku VAT.

Poprzez pomoc prawną udzielaną na zasadzie pro bono rozumie się nieodpłatne świadczenie profesjonalnych usług prawnych na rzecz osób, których status materialny nie pozwala na nabycie przez nich takich usług po cenach rynkowych. W konsekwencji również nieodpłatne świadczenie usług pomocy prawnej, co do zasady, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Jednakże nieodpłatne świadczenie usług może być, na gruncie ustawy o VAT, uznane za podlegające opodatkowaniu VAT. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT za odpłatne świadczenie usług uznaje się również nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Świadczenie profesjonalnych usług na zasadzie pro publico bono, a zatem w sposób dobrowolny i nieodpłatny, w interesie publicznym – w szczególności na rzecz osób, których na te usługi nie stać, jest publicznie odbierane jako bezinteresowna działalność prospołeczna. Kreuje to pozytywny wizerunek przedsiębiorcy wśród obecnych i potencjalnych jego klientów, wpływa na lepsze postrzeganie danego prawnika/kancelarii prawnej w społeczeństwie, co nie pozostaje bez związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Mając powyższe na uwadze, uważam, iż świadczenie określonych usług prawnych nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jeżeli odbywa się ono w formule pro bono, jako działalność prospołeczna zakładająca wzrost prestiżu oraz pozytywny wizerunek podatnika wykonującego te usługi.

Przepisy ustawy o VAT w obecnie obowiązującym brzmieniu stanowią wystarczającą podstawę prawną do rozstrzygania w sprawach z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, zgodną z normami prawa Unii Europejskiej, orzecznictwem krajowych sądów administracyjnych oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W związku z powyższym, przepisy te nie powinny być postrzegane jako problem wymagający rozwiązań legislacyjnych.

Odnosząc się do poruszonej przez Pana Posła kwestii zasadności zwolnienia od podatku świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej wykonywanych pro bono, zwolnienie takie nie jest możliwe z przyczyn systemowych, wynikających z objęcia prawa krajowego w powyższym zakresie obowiązkiem harmonizacji z prawem Unii Europejskiej. Zgodnie bowiem z regulacjami unijnymi, Polska nie jest uprawomocniona do jednostronnego wprowadzania zwolnień od podatku VAT, zaś przepis art. 132 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.) w swoim katalogu nie wymienia usług pomocy prawnej i tym samym nie daje możliwości zastosowania do tych usług zwolnienia od podatku.

Ministerstwo Finansów nie przewiduje zatem zmiany ustawy o VAT w tym zakresie.

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów
Paweł Gruza

Warszawa, 4 sierpnia 2017 r.