Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych z dn. 26 lipca 1991 r., faktyczny obowiązek podatkowy określony jest na moment wykonania usługi lub jej części, lub też dostarczenia produktu w postaci towaru lub najpóźniej dzień wystawienia faktury.

Do dnia 20. każdego miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił przychód lub kwartału w zależności od metody rozliczenia, prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą jest zobowiązany do uregulowania podatku dochodowego niezależnie od otrzymania zapłaty. Zgodnie z tym faktem trzeba przyjąć, że musi zatem istnieć kwota należna jednoznacznie, skoro Państwo uruchamia proces istotny w obrocie gospodarczym, czyli obowiązek naliczenia podatku.

Jednak – jak zauważył poseł Wiesław Janczyk w interpelacji nr 30325 w sprawie interpretacji prawnej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, kktóra zostałą przesłana do ministra finansów – zdarzają się przypadki, w których płatność nie następuje. Skoro płatność nie następuje, a zgodnie z prawem przedsiębiorca ma kwotę należną jednoznacznie, niektóre osoby prowadzące działalność uważają że powinny mieć prawo egzekucji komorniczej posiadając potwierdzenie dostarczenia faktury oraz wezwań do zapłaty zgodnie z obowiązującym prawem. Jednakże procedury działają inaczej. Krytykują fakt, że muszą wnieść pozew i uzyskać wyrok sądowy potwierdzający należność kwot do dalszego procedowania w celu uzyskania kwoty wcześniej już uznanej za należną.

Odpowiedzi na powyższe udzielił Jarosław Neneman – podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, który podkreślił, że przedmiotem interpelacji poselskiej jest prawidłowe rozliczanie przychodów osiąganych przez osoby prowadzące działalność gospodarczą. Podnoszone są uwagi dotyczące zasadności zapłaty podatku w sytuacji, w której nie dochodzi do otrzymania zapłaty za sprzedany towar lub wykonaną usługę. Jednocześnie wskazuje się na sugestie niektórych przedsiębiorców, którzy uważają, że powinni mieć „prawo egzekucji komorniczej posiadając potwierdzenie dostarczenia faktury oraz wezwań do zapłaty zgodnie z obowiązującym prawem.”

Odnosząc się do zgłoszonych uwag, przede wszystkim należy wskazać na obowiązujące zasady dotyczące ustalania przychodu z działalności gospodarczej prowadzonej przez osoby fizyczne.

Na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), przychodem z działalności gospodarczej są przychody należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

Jak zauważono w interpelacji, za datę powstania przychodu z działalności gospodarczej uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności.

Nie ulega zatem wątpliwości, że przychody z działalności gospodarczej określane są w oparciu o tzw. metodę memoriałową. W praktyce oznacza to, że przychód powstaje w momencie wydania towaru lub wykonania usługi i bez znaczenia pozostaje fakt zapłaty należności przez odbiorcę świadczenia. Brak zapłaty należności przez odbiorcę świadczenia nie zwalnia osoby prowadzącej działalność gospodarczą z obowiązku zapłaty podatku dochodowego od tej należności.

Okoliczność, że przychód z działalności gospodarczej powstaje bez względu na to, czy nastąpiła zapłata należności przez odbiorcę świadczenia, nie oznacza, że obowiązujące przepisy nie uwzględniają sytuacji, w których wierzytelność okazuje się nieściągalna albo zapłata następuje po ustalonym terminie.

Wierzytelność nieściągalna może być rozliczona podatkowo. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, kosztem uzyskania przychodów mogą być wierzytelności odpisane jako nieściągalne, jeżeli wierzytelności uprzednio na podstawie art. 14 zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana, np. postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego.

Ponadto podatnicy podatków dochodowych mają prawo do zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odpisów aktualizujących wartość należności (określonych w ustawie o rachunkowości), od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona, np. poprzez wszczęcie postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych zawiera również regulacje, których celem jest ograniczenie niekorzystnego w transakcjach handlowych zjawiska nieterminowego regulowania należności. Zgodnie z art. 24d ust. 1 i 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kwoty wynikającej z faktury (rachunku), a jeżeli nie istniał obowiązek wystawienia faktury (rachunku) – kwoty wynikającej z umowy albo innego dokumentu, i nieuregulowania tej kwoty w terminie 30 dni od daty upływu terminu płatności, podatnik jest obowiązany do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z tych dokumentów. Jeżeli termin płatności jest dłuższy niż 60 dni, zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z dokumentów, dokonuje się z upływem 90 dni od daty zaliczenia tej kwoty do kosztów uzyskania przychodów, o ile nie została ona uregulowana w tym terminie. Oznacza to, że podatnicy obowiązani są do korekty kosztów podatkowych, w przypadku braku uregulowania zobowiązania w określonym terminie.

Przedstawiając powyższe, przedstawiciel resortu zauważył, że Minister Finansów nie jest właściwy do inicjowania prac mających na celu zmianę prawa w zakresie uproszczenia trybu dochodzenia roszczeń wzajemnych przedsiębiorców, szczególnie za niezapłacone lub płacone z dużą zwłoką należności za wykonane usługi lub dostarczone materiały. Wynika to z faktu, że sprawy w zakresie egzekucji komorniczej nie należą do właściwości Ministra Finansów. Właściwym w tym zakresie jest Minister Sprawiedliwości.

oprac. G. Rompel; źródło: sejm.gov.pl