Do Ministra Pracy i Polityki Społecznej została skierowana interpelacja w sprawie zmiany przepisów dotyczących obowiązku podjęcia przez osobę bezrobotną pracy wskazanej przez organ zatrudnienia (interpelacja nr 18153).

 

Impulsem do jej złożenia były skargi na postępowanie urzędów pracy. Poseł Henryk Kmiecik składający interpelację przedstawił dwa przypadki, które jego zdaniem pozwolą na zapoznanie się z rozmiarami patologii w instytucje mające spełniać bardzo ważną funkcję na rynku pracy:

PUP w Kamiennej Górze kieruje grupę zwolnionych wcześniej pracowników z pewnego zakładu do tego samego zakładu. Równolegle toczy się przeciwko właścicielowi tegoż zakładu proces w sądzie pracy o niewypłacanie wynagrodzeń za okres czterech miesięcy. Urzędnik w PUP w Kamiennej Górze na słuszne glosy oburzenia straszy bezrobotnych sankcją w postaci utraty statusu osoby bezrobotnej.
PUP w Wałbrzychu kieruje osobę będącą z wykształcenia instalatorem hydraulicznym do podjęcia pracy w firmie zajmującej się windykacją należności. Odmowa spotyka się także ze skreśleniem z rejestrów osób bezrobotnych. Odwołanie zainteresowanego jest w chwili obecnej na biurku wojewody.
Takich i szereg innych równie bulwersujących przypadków dociera do biur poselskich bardzo dużo. Tego rodzaju przypadki świadczą o tym, że 14-procentowe bezrobocie tryumfalnie odtrąbione przez Pana służby w ostatnich tygodniach to ewidentne mijanie się z prawdą.

Jak zauważył poseł Kmiecik jednym z podstawowych obowiązków osoby bezrobotnej jest obowiązek przyjmowania odpowiedniej pracy, tj. zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, które podlegają ubezpieczeniom społecznym i do których wykonywania ma wystarczające kwalifikacje lub doświadczenie zawodowe lub może je wykonywać po uprzednim szkoleniu albo przygotowaniu zawodowym dorosłych, a stan zdrowia pozwala mu na ich wykonywanie oraz łączny czas dojazdu do miejsca pracy i z powrotem środkami transportu zbiorowego nie przekracza 3 godzin, za których wykonywanie osiąga miesięczne wynagrodzenie brutto, w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę w przeliczeniu na pełny wymiar czasu prac. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z zapisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Jednakże pomimo, jak mniemam, zamysłu ustawodawcy, który miał na celu ukrócenie praktyk nieprzyjmowania ofert pracy przez niektórych bezrobotnych, w chwili obecnej właśnie te zapisy ustawy służą innym, niebranym pod uwagę przez ustawodawcę celom. Jeden z nich to zdaniem posła Kmiecika sztuczne poprawianie statystyk GUS poprzez zaniżanie liczby bezrobotnych oraz nie do końca transparentne współpracowanie powiatowych urzędów pracy z przedsiębiorcami, którzy złamali podstawowe obowiązki, nie wypłacając wynagrodzenia swoim pracownikom.

W związku z powyższym poseł domagał się odpowiedzi na pytania:

1. Czy mechanizmy kontroli zawarte w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy są wystarczające dla zapobieżenia przypadkom opisanym powyżej?
2. Czy PUP, realizując tzw. nabór pracowników, nie winny baczniej przyglądać się ofercie oraz kondycji finansowej przedsiębiorcy, który składa zapotrzebowanie?
3. Czy praktyki stosowane z takim zapałem w PUP na terenie całej Polski, które nie zwiększają stanu zatrudnionych i tym samym nie zmniejszają stanu bezrobotnych, nie powodują pozostawania znacznej grupy społecznej poza zasobami siły roboczej?
4. Czy resort kierowany przez Pana nie powinien zrewidować swoich poglądów dotyczących wpływania na stopień bezrobocia tylko poprzez XIX-wieczne bodźce ekonomiczne na poziomie mikroekonomicznym?

Odpowiedzi na interpelację udzielił sekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Jacek Męcina, którego zdaniem mechanizmy kontroli zawarte w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r. Nr 674), których celem jest zapewnienie prawidłowej realizacji przez powiatowe urzędy pracy obowiązków nałożonych na nie przez przepisy tej ustawy – są wystarczające.

Zgodnie z art. 9 ust. 2 ww. ustawy zadania samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy, m.in. udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu pracy przez pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informację zawodową oraz pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, są wykonywane przez powiatowe urzędy pracy wchodzące w skład powiatowej administracji zespolonej. Powiatowe urzędy pracy w myśl art. 33b pkt 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592, z późn. zm.) są jednostkami organizacyjnymi powiatu, a ich dyrektorzy są powoływani przez starostę zgodnie z art. 9 ust. 5 ustawy o promocji zatrudnienia (…). W związku z tym to przede wszystkim na staroście spoczywa obowiązek nadzoru i kontroli wszelkich działań powiatowego urzędu pracy i jego pracowników.

Natomiast ustawodawca w art. 10 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia (…) zobowiązał również wojewodę do sprawowania nadzoru nad realizacją zadań w zakresie polityki rynku pracy wykonywanych przez marszałka województwa lub starostę, wojewódzkie lub powiatowe urzędy pracy oraz inne podmioty, m.in. w zakresie stosowania standardów i warunków prowadzenia przez urzędy pracy usług rynku pracy oraz przestrzegania zasad i trybu wydatkowania środków Funduszu Pracy. Jednocześnie zgodnie z art. 10 ust. 2 pkt 4 ustawy o promocji zatrudnienia (…) do zadań wojewody należy również realizacja zadań organu wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym w sprawach dotyczących świadczeń z tytułu bezrobocia. Zgodnie zaś z ust. 7 tego artykułu w postępowaniu administracyjnym w sprawach związanych z wykonywaniem zadań wynikających z ustawy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, organem właściwym jest starosta, a organem wyższego stopnia jest wojewoda.

Z uwagi na zagwarantowaną w konstytucji i ustawach samorządowych samodzielność samorządu terytorialnego i zdecentralizowany system organizacji publicznych służb zatrudnienia działania nadzorcze wojewody muszą ograniczać się tylko do tego, na co zezwalają mu przepisy. Niemniej jednak konieczne jest zwrócenie uwagi, że poza planowanymi kontrolami przeprowadzanymi w urzędach pracy wojewoda może również przeprowadzać kontrole, które nie wynikają z planu kontroli. Jeżeli wojewoda poweźmie informację o uchybieniach w działaniach urzędu pracy, to w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości ma prawo i obowiązek podjęcia określonych przepisami działań.

Odnosząc się do kwestii baczniejszej oceny przez powiatowe urzędy pracy ofert pracy, jak również kondycji pracodawców zgłaszających oferty, w kontekście lepszego doboru pracowników spośród osób bezrobotnych do tych ofert przedstawiciel resortu pracy wyjaśnił, że zadania realizowane przez publiczne służby zatrudnienia w zakresie pośrednictwa pracy określone zostały w ustawie o promocji zatrudnienia (…) i przepisach wykonawczych do tej ustawy.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ww. ustawy o promocji zatrudnienia (…) pośrednictwo pracy jest podstawową usługą rynku pracy realizowaną przez powiatowe urzędy pracy i polega w szczególności na pomocy w łączeniu oczekiwań osób zainteresowanych podjęciem pracy i pracodawców poszukujących odpowiednich kandydatów na pracowników. Podstawowymi działaniami w ramach pośrednictwa pracy są:

• udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w pozyskaniu pracowników o poszukiwanych kwalifikacjach zawodowych;
• pozyskiwanie i upowszechnianie ofert pracy;
• udzielanie pracodawcom informacji o kandydatach do pracy w związku ze zgłoszoną ofertą pracy;
• informowanie bezrobotnych i poszukujących pracy oraz pracodawców o aktualnej sytuacji i przewidywanych zmianach na lokalnym rynku pracy;
• inicjowanie i organizowanie kontaktów bezrobotnych i poszukujących pracy z pracodawcami;
• współdziałanie powiatowych urzędów pracy w zakresie wymiany informacji o możliwościach uzyskania zatrudnienia i szkolenia na terenie ich działania;
• informowanie bezrobotnych o przysługujących im prawach i obowiązkach.

Ustawa o promocji zatrudnienia (…) określa, jakich ofert pracy urzędy pracy nie powinny przyjmować do realizacji. W art. 36 ust. 5e został określony zakaz przyjmowania ofert pracy zawierających wymagania uznawane za dyskryminujące. Natomiast przepis art. 36 ust. 5f daje powiatowemu urzędowi pracy możliwość odmowy przyjęcia oferty od pracodawcy, w szczególności jeżeli pracodawca w okresie 365 dni przed dniem zgłoszenia oferty pracy został ukarany lub skazany prawomocnym wyrokiem za naruszenie przepisów prawa pracy albo jest objęty postępowaniem dotyczącym naruszenia przepisów prawa pracy. W przypadku odmowy przyjęcia oferty pracy powiatowy urząd pracy zobowiązany jest do pisemnego uzasadnienia swojej decyzji (art. 36 ust. 5g).

Powyższe przepisy zostały wprowadzone do ustawy o promocji zatrudnienia (…) na wniosek powiatowych urzędów pracy, które sygnalizowały problemy we współpracy z pracodawcami, którzy nie wywiązywali się ze swoich obowiązków wynikających z przepisów Kodeksu pracy. Ich celem jest zabezpieczenie praw osób starających się o pracę poprzez określenie warunków, na podstawie których urząd pracy może nie przyjąć od pracodawcy oferty pracy.

Tryb realizacji krajowej oferty pracy regulują przepisy rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 września 2010 r. w sprawie standardów i warunków prowadzenia usług rynku pracy (Dz. U. Nr 177, poz. 1193, z późn. zm.). Przepis § 11 ust. 1 tego rozporządzenia nakłada na powiatowy urząd pracy obowiązek sprawdzenia, czy wśród osób zarejestrowanych w tym urzędzie są kandydaci spełniający wymagania określone w zgłoszonej ofercie pracy. Jeśli takie osoby figurują w rejestrach powiatowego urzędu pracy, to odpowiednio do życzenia pracodawcy urząd powinien skierować do niego jednego lub większą liczbę kandydatów.

Przy doborze kandydatów do danej oferty urząd dokonuje ich wyboru, uwzględniając między innymi ogólne kryterium tzw. odpowiedniej pracy. W art. 2 ust. 1 pkt 16 ustawy o promocji zatrudnienia (…) określona została definicja odpowiedniej pracy. Zgodnie z nią odpowiednia praca to zatrudnienie lub inna praca zarobkowa, która podlega ubezpieczeniom społecznym i do wykonywania której bezrobotny ma wystarczające kwalifikacje lub doświadczenie zawodowe lub może ją wykonywać po uprzednim szkoleniu albo przygotowaniu zawodowym dorosłych, a stan zdrowia pozwala mu na jej wykonywanie oraz łączny czas dojazdu do miejsca pracy i z powrotem środkami transportu zbiorowego nie przekracza 3 godzin, za wykonywanie której osiąga miesięczne wynagrodzenie brutto w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.

Mając powyższe na uwadze, powiatowy urząd pracy nim przedstawi daną ofertę konkretnej osobie zarejestrowanej, powinien zbadać, czy nie zachodzą okoliczności, w których dla tej osoby oferta ta mogłaby nie spełnić wymagań ww. definicji. Jeśli spełniałaby choć jedną, osobie bezrobotnej przysługuje prawo odmowy przyjęcia propozycji pracy, co wynika z treści art. 33 ust. 4 pkt 3 ustawy o promocji (…). W przypadku odmowy przez osobę bezrobotną przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy powiatowy urząd pracy zawsze powinien rozważyć, czy przyczyna odmowy, którą podaje bezrobotny, jest wystarczającą przesłanką przemawiającą za uznaniem takiej odmowy za uzasadnioną.

Warto jednocześnie zauważyć, że ww. przepisy nie zakazują powiatowemu urzędowi pracy kierowania bezrobotnego do pracodawcy, który był wcześniej jego pracodawcą. Zdaniem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej osoba bezrobotna nie powinna być kierowana przez powiatowy urząd pracy do takiego pracodawcy, który ją zwolnił i z którym pozostaje w sporze. Decyzja w tym zakresie należy jednak do urzędu pracy. Jednocześnie warto wskazać, że w przypadku gdy stanowisko powiatowego urzędu pracy i osoby bezrobotnej dotyczące oceny sytuacji w zakresie spełniania kryterium odpowiedniej pracy i uzasadnionej przyczyny odmowy przyjęcia oferty pracy są różne, osoba bezrobotna ma możliwość odwołania się od decyzji powiatowego urzędu pracy do wojewody.

Odnosząc się do podnoszonej przez pana posła kwestii nieskuteczności działań urzędów pracy i wykorzystywania statystyki do kształtowania nieprawdziwego obrazu ich pracy, pragnę wyjaśnić, że prowadzona przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej sprawozdawczość wynika z obowiązujących przepisów i w zakresie dotyczącym bezrobotnych dotyczy osób spełniających kryteria wymienione w definicji osoby bezrobotnej bądź poszukującej pracy, zawarte w art. 2 ust. 1 pkt 2 i pkt 22 ustawy o promocji zatrudnienia (…).

Głównymi kryteriami w odniesieniu do osób bezrobotnych określonymi w definicji są: zarejestrowanie we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy, pozostawanie bez pracy, nieosiąganie dochodów oraz gotowość do podjęcia pracy.

W świetle powyższego brak jest zatem podstaw do stwierdzenia, że dane te z uwagi na przytoczone w interpelacji przykłady dotyczące odmowy przyjęcia przez bezrobotnych propozycji odpowiedniej pracy mijają się z prawdą.

źródło: sejm.gov.pl