Spadek poczucia bezpieczeństwa ekonomicznego rodzin jest jedną z podstawowych przyczyn tego, że Polska wyludnia się w zastraszającym tempie, dlatego państwo powinno prowadzić realną politykę prorodzinną, wspomagać rodziny, które posiadają dzieci i chcą je wychowywać i kształcić w Polsce – pisze poseł Marek Łatas w interpelacji nr 33166 w sprawie planowanych zmian w świadczeniach rodzinnych.

Zdaniem posła świadczenia rodzinne powinny być zdecydowanie wyższe. Przyznanie prawa do zasiłku rodzinnego oraz dodatków do tego zasiłku uzależnione jest od spełnienia kryterium dochodowego. Kryterium dochodowe przy zasiłkach rodzinnych winno być zdecydowanie wyższe i powinno wynosić minimum 50% płacy minimalnej, a w przypadku dzieci niepełnosprawnych – 60%. Płaca minimalna jest negocjowana co rok, dlatego co rok zmieniałoby się więc także kryterium dochodowe. Warto przypomnieć, że w Polsce bieda narasta szczególnie wśród rodzin wielodzietnych, którym państwo powinno wyjść naprzeciw. W tej chwili ponad 20 % dzieci żyje w Polsce poniżej ustawowej granicy minimum egzystencji, stąd potrzeba wzmocnienia polskiej rodziny. Kryterium dochodowe – wprowadzone w 2004 roku – wynosiło 61 % minimalnego wynagrodzenia, a dzisiaj stanowi niewiele ponad 30 % minimalnego wynagrodzenia.

Jak się okazuje przed jesiennymi wyborami rząd PO – PSL szykuje zmiany w świadczeniach rodzinnych, Ministerstwo Pracy chce je podwyższyć w trzech etapach. Obecnie rodzinie z dzieckiem do 5 roku życia przysługuje 77 zł, do 18 roku 106 zł, a do 24 roku życia 115 zł. W 2017 roku te kwoty mają wynieść odpowiednio 100 zł, 130 i 140 zł. Rząd chce też podniesienia o 180 zł progów dochodowych.

Poseł podkreśla, że przedmiotowe progi powinny być zdecydowanie wyższe. W Polsce mamy aż 8,9 mln dzieci w wieku 0-24 lat, które żyją „na utrzymaniu” rodziców w niedostatku lub biedzie. Na biedę narażone są najbardziej rodziny wielodzietne, dlatego tak ważna jest pomoc państwa w tym obszarze. GUS wskazuje, że w skrajnej nędzy (poniżej tzw. minimum egzystencji) żyje blisko 10 % rodzin wychowujących troje dzieci i aż 26,6 % mających ich czworo lub więcej.

Warto w tym miejscu podkreślić, że w krajach Unii Europejskiej zasiłki rodzinne wypłacane na każde dziecko są około 15 razy większe niż w Polsce. W Irlandii zasiłek na jedno dziecko wynosi 166 euro (723 zł), w Niemczech 164 euro (714 zł), a w Norwegii 970 koron norweskich (481 zł) miesięcznie bez względu na dochody rodziców.

W związku z powyższym do MPiPS skierowane zostały następujące pytania:

Czy kryterium dochodowe uprawniające do zasiłku rodzinnego zostanie zamienione na procentowo określoną wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę?
Czy Pan Minister dostrzega, że obecnie weryfikacja progów dochodowych jest fakultatywna, skutkiem czego od lat nie są one podnoszone, a co roku tysiące dzieci wypadają z systemu pomocy, ponieważ ich rodziny tracą prawo do zasiłków?
W jakim terminie polski rząd wprowadzi obligatoryjną, regularną weryfikację progów dochodowych?
Odpowiedzi udzieliła Elżbieta Seredyn, podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej,mpodkreślając, że głównym systemem wsparcia materialnego rodzin wychowujących dzieci, w tym rodzin wychowujących niepełnosprawne dziecko, jest system świadczeń rodzinnych regulowany przepisami ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 114 j.t.). Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy, kwoty świadczeń rodzinnych oraz wysokości kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych podlegają weryfikacji co 3 lata i są obecnie na etapie konsultacji społecznych. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia do 15 sierpnia 2015 roku, określi zakres weryfikacji. Kwoty zweryfikowanych świadczeń rodzinnych oraz kryteriów dochodowych uprawniających do tych świadczeń, będą obowiązywały od 1 listopada 2015 roku.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach przypadającej w 2015 r. weryfikacji kwot świadczeń rodzinnych i kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych przedstawiło Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych następujące propozycje zmian w wysokości świadczeń rodzinnych oraz progów dochodowych:
– w ww. propozycji wartość kryterium dochodowego uprawniającego do zasiłku rodzinnego została podniesiona do wysokości 754 zł na osobę w rodzinie (wzrost o 180 zł, czyli o 31,4%) oraz 844 zł (wzrost o 180 zł, czyli o 27%) dla rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym;
– podwyższenie kryterium dochodowego rozłożone będzie na dwa etapy:

I etap – od 1 listopada 2015 r.:

• kryterium ogólne – 674 zł (wzrost o 100 zł),
• kryterium dla rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym – 764 zł (wzrost o 100 zł).

II etap – od 1 listopada 2017 r.:

• kryterium ogólne – 754 zł (wzrost o 80 zł),
• kryterium dla rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym – 844 zł (wzrost o 80 zł).
• Kryterium dochodowe uprawniające do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka, wynoszącego 1 922 zł na osobę, pozostanie bez zmian.

Propozycja zmian zakłada, aby kwoty zasiłku rodzinnego wzrastały w 3 etapach począwszy od 1 listopada 2015 r. i wynosiły:

• 89 zł na dziecko w wieku 0-5 lat (wzrost o 12 zł),
• 118 zł na dziecko w wieku 6-18 lat (wzrost o 12 zł),
• 129 zł na dziecko w wieku 19-23 lata (wzrost o 14 zł);

od 1 listopada 2016:

• 95 zł na dziecko w wieku 0-5 lat (wzrost o 6 zł),
• 124 zł na dziecko w wieku 6-18 lat (wzrost o 6 zł),
• 135 zł na dziecko w wieku 19-23 lata (wzrost o 6 zł,);

od 1 listopada 2017:

• 100 zł na dziecko w wieku 0-5 lat (wzrost o 5 zł),
• 130 zł na dziecko w wieku 6-18 lat (wzrost o 6 zł),
• 140 zł na dziecko w wieku 19-23 lata (wzrost o 5 zł).

W przypadku kwot pozostałych świadczeń rodzinnych podlegających ustawowej weryfikacji zaproponowano podwyższenie dodatku z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, dodatku z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania, dodatku z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej oraz dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka.

Wydatki budżetu państwa Stosownie do powyższych propozycji, podwyższenie wysokości zasiłków rodzinnych oraz kwot kryteriów dochodowych spowoduje wzrost wydatków z budżetu państwa o:

• 88,6 mln zł w 2015 r.,
• 554,2 mln zł w 2016 r.,
• 766,4 mln zł w 2017 r.

Aktualnie nie są prowadzone prace nad wprowadzeniem obligatoryjnej, corocznej weryfikacji progów dochodowych. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, mając jednak na uwadze możliwość przekroczenia progu dochodowego z uwagi na zróżnicowaną sytuację finansową rodzin, wprowadzi od 1 stycznia 2016 r. mechanizm złotówka za złotówkę. Jest to rozwiązanie korzystne dla rodzin z dziećmi, które nie mają prawa do świadczeń rodzinnych z uwagi na przekroczenie kryterium dochodowego. Zgodnie z planowanymi zmianami, przekroczenie progu dochodowego uprawniającego do świadczeń rodzinnych przez rodzinę ubiegającą się o zasiłek rodzinny wraz z dodatkami, nie będzie oznaczać wykluczenia jej z systemu świadczeń, ale taka rodzina będzie mogła otrzymać świadczenia rodzinne, o które się ubiega, pomniejszone o kwotę przekroczenia kryterium dochodowego. Uchwalona przez Parlament ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (druk sejmowy nr 3291), która przewiduje wprowadzenie ww. rozwiązania, w dniu 16 czerwca br. została przekazana Prezydentowi do podpisu.

Dodatkowym rozwiązaniem mającym na celu wsparcie dla rodzin z dziećmi niezależnie od spełnienia kryterium dochodowego jest świadczenie rodzicielskie. Rozwiązanie to zostało przyjęte przez Sejm jako projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, 25 czerwca br. (druk sejmowy nr 3335). Zgodnie z ww. projektem przewiduje się, że świadczenie rodzicielskie będzie przysługiwać osobom, które urodziły dziecko, a które nie otrzymują zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia macierzyńskiego. Uprawnieni do pobierania tego świadczenia będą więc m. in. bezrobotni, studenci, rolnicy, a także wykonujący prace na podstawie umów cywilnoprawnych. Od 1 stycznia 2016 r. ww. wsparcie finansowe będzie przysługiwało przez rok po urodzeniu dziecka w wysokości 1000 zł miesięcznie, a w przypadku urodzenia wieloraczków ten okres będzie mógł być wydłużony nawet do 71 tygodni. Istotne jest, że świadczenie to będą mogli otrzymywać także rodzice dzieci urodzonych w 2015 r., którzy nie mają prawa do zasiłku macierzyńskiego – w takim przypadku, świadczenie rodzicielskie będzie im przysługiwało od 1 stycznia 2016 r. do ukończenia przez dziecko 1 roku życia (odpowiednio dłużej w przypadku wieloraczków).

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej monitoruje sytuację rodzin z dziećmi na utrzymaniu w Polsce, mając na uwadze zakres ubóstwa skrajnego. Analizując politykę rodzinną należy wziąć pod uwagę wieloaspektowość instrumentów wsparcia udzielanego rodzinom. Oprócz zasiłków rodzinnych oraz proponowanych nowych rozwiązań, rodziny w Polsce mogą uzyskać dodatkową pomoc w zakresie świadczeń opiekuńczych, świadczeń z pomocy społecznej, wsparcia asystentów rodziny, jak również ulg dla rodzin wielodzietnych. Obok zaplanowanego na 1 listopada br. podwyższenia kwot kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych oraz wysokości świadczeń rodzinnych, z dniem 1 października br. wzrosną również kwoty progów dochodowych uprawniających do świadczeń z pomocy społecznej oraz wysokości samych świadczeń.

oprac. G. Rompel; źródło: sejm.gov.pl