Przerwa w czasie pracy, która jest płatna trwa obecnie 15 minut i przysługuje wszystkim pracownikom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin (art. 134 Kodeksu pracy). Przerwa jest zdecydowanie zbyt krótka ponieważ w ciągu 15 minut pracownik nie ma czasu np. wypić herbaty lub spożyć ciepłego posiłku. Zasadne jest więc wydłużenie płatnej przerwy do co najmniej 30 minut i jednocześnie wdrożenie odpowiedzialności pracodawców (np. kary finansowe w toku kontroli), którzy odmawiają udzielenia przerwy pracownikom.

Rozwiązania obecnie funkcjonujące pozwalają wprawdzie wydłużyć przerwę do 60 minut, jednak 45 z 60 minut jest bezpłatne, a przy tym zwiększony jest czas pracy pracownika o czas bezpłatnej przerwy. W związku z tym w/w rozwiązania nie są praktycznie stosowane.

Dodatkowo na co zwracają osoby zatrudnione w wymiarze 12 godzin (np. pracownicy stacji benzynowych) jedna płatna przerwa w czasie 12 godzinnej zmiany to zdecydowanie zbyt mało. Rozwiązaniem byłoby wprowadzenie dwóch płatnych przerw (15 i 30 minutowej). Należy jeszcze wspomnieć o osobach zatrudnionych w wymiarze 6 godzin (np. sprzątaczki i sprzątacze), którym pomimo wykonywania ciężkiej pracy fizycznej płatna przerwa zgodnie z art. 134 Kodeksu pracy nie przysługuje w ogóle.

Wyżej wymienione rozwiązania będą z korzyścią zarówno dla pracodawców, jak i dla pracowników ponieważ podczas przerwy pracownik regeneruje siły zwiększając wydajność i efektywność pracy.

W związku z powyższym poseł Łukasz Rzepecki zwrócił się do MRPiPS z pytaniami:

1. Czy planowana jest nowelizacja Kodeku pracy w odniesieniu do art. 134 tj. przerwa przysługuje wszystkim pracownikom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 4 godziny? (m.in. z uwagi na powszechność stosowania zatrudnienia na tzw. ? etatu).
2. Czy możliwe jest zgodnie z wyżej wymienionym problemem, wydłużenie płatnej przerwy do co najmniej 30 minut dla osób, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin oraz wprowadzenie drugiej płatnej 15 minutowej przerwy dla osób, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi 12 godzin?
3. Czy możliwe jest zwiększenie uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy do nakładania kar finansowych za odmowę udzielenia płatnej przerwy w czasie pracy?

 

Odpowiedzi na pytania posła udzielił sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed, podkreślając, że przepisy prawa pracy regulujące czas pracy przewidują przerwę w wykonywaniu pracy wliczaną do czasu pracy w wymiarze co najmniej 15 minut jeżeli dobowy wymiar czasu pracownika wynosi co najmniej 6 godzin (art. 134 Kodeksu pracy). Poprzez wliczenie jej do czasu pracy pracownik zachowuje za czas przerwy prawo do wynagrodzenia. Zapewnienie takiego minimalnego odpoczynku oznacza realizację wymogu przewidzianego w art. 4 dyrektywy 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 r. w sprawie niektórych aspektów organizacji czasu pracy. Na podstawie tego przepisu Państwa Członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, że w przypadku gdy dzień roboczy jest dłuższy niż sześć godzin, każdy pracownik jest uprawniony do przerwy na odpoczynek, której szczegóły, w tym długość i warunki przyznania, ustala się w układach zbiorowych pracy lub porozumieniach zawartych między partnerami społecznymi, lub, wobec braku takich porozumień, w przepisach krajowych.

Przesłanką korzystania z 15 – minutowej przerwy jest praca w konkretnej dobie w wymiarze co najmniej 6 godzin niezależnie od systemu i rozkładu czasu pracy obowiązującego pracownika a także od wymiaru zatrudnienia. Ma być ona zatem również zapewniona pracownikom zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy jeżeli pracują w danej dobie co najmniej 6 godzin.

Przepisy prawa pracy przewidują także dłuższe przerwy w pracy wliczane do czasu pracy, a także dodatkowe przerwy w pracy, z których mogą skorzystać określone kategorie pracowników ze względu na szczególną ochronę im przysługującą lub warunki wykonywania pracy.

Dotyczy to m.in. pracowników młodocianych, dla których przerwa w pracy trwa co najmniej 30 minut gdy ich dobowy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż 4,5 godziny (art. 202 § 3.1 k.p.). Także pracownice karmiące dzieci piersią mają prawo do przerw w pracy w wymiarze 30 minut jeżeli ich czas pracy obejmuje co najmniej 6 godzin, a jedną taką przerwę gdy nie przekracza 6 godzin i wynosi co najmniej 4 godziny. W przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka długość przerwy wynosi 45 minut (art. 187 k.p.).

Pracownikom niepełnosprawnym przysługuje dodatkowa przerwa w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek wynosząca 15 minut wliczana do czasu pracy (art. 17 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – Dz. U. z 2011 r., Nr 1127, poz. 721, z późn. zm.).

Na podstawie § 7 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973) pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikowi co najmniej 5 – minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Należy wskazać, że regulacja dotycząca powszechnej 15 – minutowej przerwy w pracy ma charakter gwarancyjny oraz zapewnia minimalne standardy dotyczące przerw w pracy (ich liczby i długości). Istnieje zatem możliwość wprowadzenia u danego pracodawcy w aktach wewnątrzzakładowych (układ zbiorowy pracy, regulamin pracy) czy w umowie o pracę bardziej korzystnych regulacji dotyczących płatnych przerw w pracy. Mogą one polegać np. na wydłużeniu długości przerwy do 30 minut, wprowadzeniu dodatkowej (drugiej) przerwy w pracy w wymiarze 15 minut w przypadku wykonywania pracy w przedłużonym wymiarze czasu pracy (np. od 8 do 12 godzin), obniżeniu dobowego wymiaru czasu pracy, z przepracowaniem którego wiąże się nabycie prawa do przerwy (np. 4 godzin). Możliwość korzystniejszego ukształtowania na poziomie pracodawcy spraw przerw w pracy, za które przysługuje wynagrodzenie, pozwala uwzględnić sytuację konkretnego pracodawcy i pracowników, sposób organizacji procesu i czasu pracy, sytuację finansową pracodawcy.

Nieudzielenie przez pracodawcę przewidzianej przepisami Kodeksu pracy obowiązkowej 15 – minutowej przerwy w pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Zgodnie bowiem z art. 281 pkt 5 k.p. kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu narusza przepisy o czasie pracy podlega grzywnie od 1.000 do 30.000 zł. Inspektorzy pracy są także uprawnieni do nakładania grzywny w drodze mandatu, której wysokość może wynieść do 2.000 zł. Ponadto, jeżeli pracodawca co najmniej dwukrotnie ukarany za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie, grzywna może być nałożona w tym trybie w wysokości do 5.000 zł. (art. 96 § 1a i 1b Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia).

Przedstawiciel resortu poinformował również, że do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie wpływały dotąd postulaty dokonania zmian w przepisach Kodeksu pracy dotyczących wydłużenia przerw w pracy wliczanych do czasu pracy, wprowadzenia dodatkowej przerwy w pracy dla pracowników pracujących w wymiarze ponad 8 godzin na dobę czy obniżenia wymiaru godzin pracy uprawniających do przerwy w pracy. Obecnie nie są planowane prace nad zmianą przepisów Kodeksu pracy w kierunku postulowanym przez Pana Posła.

Ponadto istniejące przepisy oraz instrumenty prawne, którymi dysponuje Państwowa Inspekcja Pracy (prawo kontroli i wstępu do zakładu pracy, występowanie w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia, możliwość nakładania grzywien w drodze mandatów) są wystarczające aby przeciwdziałać naruszeniom przepisów o udzielaniu przerwy w pracy.

Źródło: MRPiPS, oprac.: G. Rompel