Tworzenie stabilnych miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych oraz zwiększenie dostępności usług społecznych – to główne cele przyjętego przez rząd projektu ustawy o ekonomii społecznej. To pierwsza ustawa kompleksowo regulująca tę tematykę.

Rozwiązania przyjęte w projekcie ustawy zostały wypracowane we współpracy ze środowiskiem ekonomii społecznej po szerokich konsultacjach. Celem ustawy będzie wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym poprzez tworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych. Ma ona również przyczynić się do zwiększenia dostępności usług społecznych realizowanych przez podmioty ekonomii społecznej. 

Projekt przewiduje uregulowanie kwestii uzyskiwania statusu przedsiębiorstwa społecznego. Status ten będą mogły uzyskać: spółdzielnie socjalne, organizacje pozarządowe, spółdzielnie pracy, spółdzielnie inwalidów i niewidomych oraz podmioty, które prowadzą centra i kluby integracji społecznej, warsztaty terapii zajęciowej i zakłady aktywności zawodowej.

Nadzór nad spełnianiem wymogów określonych w ustawie będzie sprawował wojewoda. On także będzie nadawał status przedsiębiorstwa społecznego w trybie decyzji administracyjnej.

W projekcie wskazano, że przedsiębiorstwa społeczne będą działały w celu reintegracyjnym (osoby zagrożone wykluczeniem społecznym będą stanowiły 30% ogółu zatrudnionych) lub w celu realizacji usług społecznych na rzecz społeczności lokalnej. 

Przedsiębiorstwo społeczne nie może dzielić zysku lub nadwyżki pomiędzy swoich członków, pracowników lub akcjonariuszy. Wypracowany zysk będzie przeznaczany w szczególności na reintegrację społeczną i zawodową pracowników zagrożonych wykluczeniem społecznym, realizację celów społecznych lub wzmacnianie potencjału przedsiębiorstwa. Projekt przewiduje również włączenie pracowników w proces decyzyjny w przedsiębiorstwie społecznym.

W stosunku do każdej zatrudnionej w przedsiębiorstwie społecznym  osoby zagrożonej wykluczeniem społecznym, której zatrudnienie zostało wsparte ze środków publicznych, zostanie opracowany i zrealizowany indywidualny plan reintegracyjny.

Ponadto na przedsiębiorstwa społeczne zostaną rozszerzone również formy wsparcia przewidziane dla spółdzielni socjalnych. Są to m.in. jednorazowe dotacje na utworzenie stanowiska pracy dla osób skierowanych przez Powiatowe Urzędy Pracy oraz finansowanie części kosztów wynagrodzenia takich osób. 

Przedsiębiorstwa społeczne będą mogły również starać się o refundację składek na ubezpieczenie społeczne za pracowników zagrożonych wykluczeniem. Projekt przewiduje też obniżenie wpłat na PFRON dla podmiotów dokonujących zakupu towarów i usług od przedsiębiorstw społecznych. Zagwarantowana będzie również ulga podatkowa – zwolnienie z CIT dochodów przedsiębiorstw społecznych, przeznaczonych na działania z zakresu reintegracji społecznej i zawodowej. Projekt przewiduje wprowadzenie rozwiązań ułatwiających przedsiębiorstwom społecznym udział w postępowaniach o zamówienie publiczne.

Projekt przewiduje również możliwość tworzenia przez ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego resortowych programów wspierania ekonomii społecznej, w ramach których finansowane będzie np. tworzenie przedsiębiorstw społecznych i zatrudnianie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Przewidziano także zapewnienie przedsiębiorstwom społecznym dostępu do usług wsparcia świadczonych na poziomie regionalnym przez ośrodki wsparcia ekonomii społecznej akredytowane przez MRiPS.

Za koordynowanie działań z obszaru ekonomii społecznej na poziomie krajowym odpowiadać będzie minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, a na poziomie regionalnym – samorząd województwa. Organem doradczym ministra będzie Krajowy Komitet Rozwoju Ekonomii Społecznej, samorządy województw wspierane będą natomiast przez Regionalne Komitety Rozwoju Ekonomii Społecznej.

Obecnie w całym kraju działa ok. 100 tys. podmiotów ekonomii społecznej. Zdecydowanie największą grupę stanowią organizacje pozarządowe (97%), a pozostałą część – spółdzielnie (ok. 1,5%) i jednostki reintegracyjne (ok. 1,5%). W 2019 r. w PES zatrudnionych było ok. 200 tys. osób.

MRPiPS