W ostatnim czasie w mediach pojawiają się informacje, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej rozważa zmiany w przepisach prowadzące do rozszerzenia kompetencji inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy. Chodzi o to, by mieli oni prawo do zmiany pracownikom umów cywilnoprawnych na etaty w drodze decyzji administracyjnej.

 

W związku z powyższym sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed wyjaśnił (w odpowiedzi na skierowaną do MRPiPS interpelację nr 933), że propozycja wyposażenia inspektorów pracy w prawo wydawania nakazów zastąpienia umowy cywilnoprawnej umową o pracę w przypadku, gdy wykonywanie pracy odpowiada warunkom określonym w art. 22 § 1 Kodeksu pracy powinna być przedmiotem prac powstającej przy Ministrze Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Komisji Kodyfikacyjnej Indywidualnego i Zbiorowego Prawa Pracy. Komisja ta ma składać się w szczególności z wybitnych przedstawicieli nauki i praktyki indywidualnego i zbiorowego prawa pracy, a także przedstawicieli organizacji związkowych i organizacji reprezentatywnych w rozumieniu ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (Dz. U. z 2015 r. poz. 1240).

W trakcie prac Komisji konieczne będzie dokonanie wielowątkowej oceny propozycji zmierzających do wzmocnienia uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie kontroli przestrzegania przepisów dotyczących zatrudniania pracowników w ramach stosunku pracy, tj. kontroli przestrzegania art. 22 Kodeksu pracy. Trzeba bowiem zauważyć, że propozycja umożliwienia inspektorom pracy zamiany pracownikom umów cywilnoprawnych na umowy o pracę w drodze decyzji administracyjnej, spotyka się z zarzutami dotyczącymi m.in. niekonstytucyjności takiego rozwiązania (ze względu na konstytucyjną zasadę podziału władz i właściwości sądów powszechnych do sprawowania wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych). Propozycja ta zmierza bowiem do przekazania inspektorom pracy spraw obecnie rozpoznawanych przez sądy pracy. Ponadto pracodawca może odwołać się od decyzji inspektora pracy do okręgowego inspektora pracy, a w dalszej kolejności do sądu administracyjnego. Sądy administracyjne nie są zaś uprawnione do rozstrzygania spraw z zakresu prawa pracy dotyczących ustalenia istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej umowie, ma cechy stosunku pracy. Konieczne jest wypracowanie takich rozwiązań prawnych, które usuwałyby powyższe zarzuty.

W obecnym stanie prawnym Państwowa Inspekcja Pracy posiada uprawnienia w zakresie wnoszenia powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy, a także uczestniczenia, za zgodą osoby zainteresowanej, w postępowaniu w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy. Nie ma jeszcze sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy za 2015 r. Natomiast jak wynika ze Sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2014 roku „łącznie w 2014 r. inspektorzy pracy sprawdzili ok. 52,3 tys. umów cywilnoprawnych zawartych w 10,4 tys. firm (w 2013 r. odpowiednio 44 tys. umów i 9 tys. firm). Podobnie jak w roku poprzednim prawie co piąty kontrolowany pracodawca lub przedsiębiorca (19%; w 2013 r. – 20%) nie przestrzegał zakazu zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach właściwych dla umowy o pracę, a problem dotyczył prawie 15% umów cywilnoprawnych sprawdzonych przez inspektorów (w 2013 r. – 19%). Ogółem w 2014 r. naruszenia art. 22 § 1 Kodeksu pracy stwierdzono u 2, 1 tys. pracodawców (przedsiębiorców) w odniesieniu do 11,5 tys. osób świadczących pracę. Porównanie tych danych z wynikami kontroli z lat poprzednich wskazuje na wyraźną tendencję wzrostową. Ujawnione przypadki naruszania art. 22 § 1 Kodeksu pracy skutkowały konsekwentnym stosowaniem środków prawnych przez inspektorów oraz kierowaniem do sądu pracy powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy. W 2014 r. skierowanych zostało do właściwych sądów 225 powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy na rzecz 375 osób (w 2013 r. – 240 powództw na rzecz 440 osób; w 2012 r. – 81 powództw na rzecz 89 osób). Sądy w 61 przypadkach wydały wyroki ustalające istnienie stosunku pracy (na rzecz 113 osób), uwzględniając powództwa inspektorów pracy. W 13 przypadkach (dot. 13 osób) strony zawarły ugodę przed sądem. Ponadto w 3 przypadkach (dot. 3 osób) sąd umorzył postępowanie (w 2 przypadkach na skutek cofnięcia powództwa przez inspektora pracy w uzgodnieniu z osobami, na rzecz których je wytoczono, w 1 przypadku – w wyniku zawarcia ugody pozasądowej, o treści zgodnej z pozwem). W 2 przypadkach (dot. 2 osób) powództwo zostało zwrócone wobec nieuzupełnienia braków formalnych w terminie. Natomiast 8 powództw (dot. 9 osób) oddalono z uzasadnieniem, że wolą stron było zawarcie umowy cywilnoprawnej. Ponadto w 4 przypadkach (dot. 17 osób) postępowanie sądowe zostało zawieszone. Sądy nadal rozpatrują 134 sprawy (dot. 218 osób) wniesione w 2014 r. (wg stanu na dzień 21.04.2015 r.). Z powyższych danych wynika, że w stosunku do ubiegłego roku nastąpił znaczący wzrost liczby rozstrzygnięć ustalających istnienie stosunku pracy, a jednocześnie zmniejszyła się liczba rozstrzygnięć oddalających powództwa inspektorów”. Ponadto „w wyniku wszystkich kontroli przeprowadzonych w 2014 r., podczas których stwierdzono przypadki bezpodstawnego zawierania umów cywilnoprawnych, inspektorzy PIP wydali 605 poleceń ustnych oraz skierowali 1 876 wniosków w wystąpieniach o przekształcenie umów cywilnoprawnych w umowy o pracę. Za popełnione wykroczenia nałożyli na 689 osób grzywny w drodze mandatów karnych na łączną kwotę prawie 900 tys. zł, skierowali 149 wniosków o ukaranie do sądu, a wobec 558 osób zastosowali środki oddziaływania wychowawczego. W 37 przypadkach zawiadomili prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa”.

źródło: sejm.gov.pl, oprac. G. Rompel