„Czy należy wypłacać nauczycielowi wynagrodzenie za godziny niezrealizowane z powodu niezapowiedzianej nieobecności ucznia i w przypadku zapowiedzianej nieobecności z powodu jego niedyspozycji (pobyt ucznia w szpitalu)?”

Na wstępie należy przypomnieć, że przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną …

(…) nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych – pensum, o czym w art. 35 ust. 2 ustawy Karta Nauczyciela. Jednocześnie ww. ustawa nie określa, czy i w jakich przypadkach przysługuje nauczycielowi wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe. Kwestia ta nie może być także ustalana w regulaminach wynagradzania, których zakres regulacji ogranicza się wyłącznie do szczegółowych warunków obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe.

Jak stanowią przepisy art. 80 i 81 § 1 Kodeksu pracy, z zasady wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, zaś za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy poszczególne przepisy prawa pracy tak stanowią.

Wobec powyższego uznać należy, że nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe, tylko wówczas, jeżeli był gotów do ich wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących szkoły. Pamiętać też należy, że godziny ponadwymiarowe mogą być również przeznaczone na realizację nauczania indywidualnego, o czym mowa w treści pytania postawionego przez Czytelnika. Wielokrotnie bowiem zdarza się, że z powodu choroby ucznia np. niezapowiedzianej nieobecności ucznia, czy w przypadku zapowiedzianej nieobecności z powodu jego niedyspozycji (tj. pobyt ucznia w szpitalu) zajęcia takie nie mogą być przeprowadzone. W takiej sytuacji należy przyjąć, że nauczyciel pozostaje w gotowości do realizowania zajęć nauczania indywidualnego w godzinach ponadwymiarowych.

W związku z powyższym słusznym rozwiązaniem w odniesieniu do szkół samorządowych jest posiłkowanie się orzecznictwem Sądu Najwyższego. Na uwagę zasługują dwie uchwały, które znajdują zastosowanie do sytuacji określonej w pytaniu. I tak, w uchwale o sygn. akt: III PZP 29/87, z dn. 06.08.1987 r. Sąd Najwyższy orzekł, że nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe, jeśli niezrealizowanie nastąpiło z przyczyn leżących po stronie szkoły. Na przykład z powodu Dnia Edukacji Narodowej, rekolekcji czy też akademii na rozpoczęcie lub zakończenie roku szkolnego.

Z kolei w uchwale z dn. 29.03.1989 r. (sygn. akt: III PZP 53/88, OSNC nr 7-8, poz. 109), która jest wiążąca dla sądów, Sąd Najwyższy stwierdził, że nie należy się wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przypadające w okresach przerw pracy w szkole, w których nie odbywają się zajęcia dydaktyczno-wychowawcze.

Warto tu także przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z dn. 13.11.2018 r., (sygn. akt: II PK 214/17), zgodnie z którym koniecznym warunkiem nabycia prawa do wynagrodzenia na podstawie przepisu art. 81 § 1 K.p., jest gotowość pracownika do wykonywania pracy, przy czym cechami charakterystycznymi gotowości pracownika do wykonywania pracy są: zamiar wykonywania pracy, faktyczna zdolność do świadczenia pracy, uzewnętrznienie gotowości do wykonywania pracy i pozostawanie w dyspozycji pracodawcy.

Paweł Nowak – prawnik

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 26.06.1974 r. Kodeks pracy – tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320.
2. Ustawa z dn. 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela – Dz.U. z 2019 r. poz. 2215.