„Ponownie zwracam się do Państwa w kwestii „13” pensji dla nauczyciela. 25.10.2021 r. otrzymałam informację zwrotną w tej sprawie, odpowiedź z Państwa strony dotycząca tej kwestii brzmiała, że nauczyciel zatrudniony po 1 września nie nabywa praw do „13” pensji, ponieważ nie jest wówczas zatrudniony zgodnie z organizacją pracy szkoły. Pragnę nadmienić, że każdy nauczyciel, bez względu na datę podjęcia pracy, jest zatrudniony zgodnie z organizacją pracy szkoły. Wobec powyższego bardzo proszę o ponowne zajęcia stanowiska w tej sprawie.”

Czytelnik ponownie zwraca się o udzielenie odpowiedzi w tematyce dotyczącej nabywania przez nauczyciela prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego tzw. trzynastej pensji. W poprzednio udzielonej już odpowiedzi wskazałem, że jednym z przypadków gdzie …

(…) przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane będzie sytuacja nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej). Jednocześnie wskazałem przy tym, że przepisy prawa oświatowego nie precyzują pojęcia – 'organizacja pracy szkoły’, zatem to sformułowanie winno być potocznie rozumiane – czyli jako ogół prac, proces i warunki wykonywania czynności prowadzonych przez szkołę, które odbywają się w danym czasie, zgodnie z góry ustalonym planem.

Odpowiadając na ponownie zadane przez Czytelnika pytanie nie sposób przy tej okazji pominąć regulacji art. 94 ustawy Prawo oświatowe. Zgodnie z nim – „rok szkolny we wszystkich szkołach i placówkach rozpoczyna się z dniem 1 września każdego roku, a kończy – z dniem 31 sierpnia następnego roku.” Wobec powyższego zarówno doktryna jak i judykatura podkreślają, że zatrudnienie nauczyciela zgodnie z organizacją pracy szkoły oznacza zatrudnienie w okresie od dnia 1 września. Dlaczego?

Przede wszystkim spowodowane jest to tym, że organizacja pracy szkoły wyznaczona jest przez ww. przepis ustawy, w którym zostały zawarte ramy czasowe trwania roku szkolnego. Podobną opinię wyraziło Ministerstwo Edukacji Narodowej w stanowisku z dn. 17.03.2010 r. Zdaniem MEN-u „nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem zgodnie z organizacją pracy szkoły” oznacza, że prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego dotyczy nauczycieli, z którymi stosunek pracy został nawiązany z początkiem roku szkolnego, tj. z dniem 1 września (z uwzględnieniem dopuszczonej przepisami możliwości rozpoczęcia zajęć w innym terminie).

Czytelnik użył w swoim pytaniu następujące stwierdzenie: „Pragnę nadmienić, że każdy nauczyciel, bez względu na datę podjęcia pracy, jest zatrudniony zgodnie z organizacją pracy szkoły.” Nasuwa się zatem pytanie, czy zatrudnienie nauczyciela np. 10 października, czy 15 listopada, czy nawet 1 grudnia danego roku kalendarzowego będzie zatrudnieniem zgodnie z organizacją pracy szkoły?

W mojej ocenie nie będzie takim zatrudnieniem. Za uzasadnienie takiej oceny niech posłuży liczba wydanych orzeczeń sądowych, w których wskazuje się, że wobec braku ustawowej (legalnej) definicji pojęcia 'organizacja pracy szkoły’ należy je interpretować zgodnie z jego potocznym rozumieniem, czyli – jak to wyżej przytoczyłem jako ogół prac, proces i warunki wykonywania czynności prowadzonych przez szkołę, które odbywają się w danym czasie, zgodnie z ustalonym planem. Wobec tego takie czynniki jak np. organizacja roku szkolnego, zmianowość pracy szkoły czy rozkład poszczególnych zajęć w roku szkolnym są elementami organizacji pracy szkoły. Zatrudnienie nauczyciela „zgodnie z organizacją pracy szkoły”, zakłada więc wykonywanie czynności prowadzonych przez szkołę, zgodnie z ustalonym planem. W tym aspekcie planowość organizacji pracy szkoły wyraża się w zatrudnieniu nauczyciela przynajmniej na cały okres dydaktyczny, czyli pełny rok szkolny.

Warto też dodać, że w omawianej tematyce większość ekspertów prawa oświatowego podnosi, że treść art. 2 ust. 3 pkt 1 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej niesie ze sobą wątpliwości interpretacyjne. Nie sposób nie przyznać im racji. Jednakże wątpliwości te nie mogą być powodem przyjęcia stanowiska o zasadności wypłaty trzynastki dla nauczycieli zatrudnionych po 1 września danego roku szkolnego przez np. odwołanie się do zasady słuszności. Brak jednoznacznego uregulowania może w oczywisty sposób prowadzić do negatywnej oceny takiej wypłaty przy ewentualnej kontroli, bowiem w przypadku stwierdzenia przez właściwe organy kontroli państwowej, upoważnione do przeprowadzania kontroli, niewłaściwego stosowania przepisów prawa pracy, pracodawca (w tym przypadku dyrektor placówki) może zostać pociągnięty do odpowiedzialności. W konsekwencji zasadne jest poddanie tego zagadnienia pod rozstrzygnięcie sądu pracy, z zastrzeżeniem że każdorazowo będzie to ocena indywidualna.

Reasumując, należy jednak podkreślić, że opinie i stanowiska np. Ministerstwa Edukacji i Nauki czy jakakolwiek opinia ekspercka w tym temacie nie stanowią wiążącej wykładni prawa, co oznacza, że ostatecznie o prawie do dodatkowego wynagrodzenia rocznego rozstrzyga pracodawca czyli dyrektor placówki.

Paweł Nowak – prawnik

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 14.12.2016 r. Prawo oświatowe – Dz.U. z 2021 r. poz. 1082.
2. Ustawa z dn. 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej – Dz.U. z 2018 r. poz. 1872.