Jeżeli zmarły członek rodziny miał prawo do emerytury lub renty, albo złożył do ZUS w tej sprawie wniosek, jego bliski może otrzymać tzw. niezrealizowane świadczenie. Komu przysługuje niezrealizowane świadczenie i na jakich zasadach jest przyznawane?

Co to jest niezrealizowane świadczenie z ZUS

Niezrealizowane świadczenie to takie, do którego zmarła osoba była uprawniona przed śmiercią, ale go nie pobrała lub nie zostało ono jej wypłacone. Jeżeli np. ktoś zmarł w styczniu, a ZUS nie wypłacił przysługującego mu świadczenia, bo został poinformowany o zgonie tej osoby, to niezrealizowane świadczenie za styczeń może zostać wypłacone członkom rodziny tej osoby – na ich wniosek.

Niezrealizowane świadczenie to również takie świadczenie, o które zmarła osoba złożyła wniosek, ale nie otrzymała od ZUS decyzji np. z powodu prowadzonego przez organ rentowy postępowania.

Przykład 1

Pan Janusz złożył 3 stycznia 2020 r. wniosek o emeryturę i spełniał wszystkie warunki niezbędne do jej przyznania, ale na skutek nieszczęśliwego wypadku zmarł 5 marca 2020 r., zanim otrzymał decyzję o emeryturze. W tej sytuacji niezrealizowanymi świadczeniami będą te, które przysługiwały panu Januszowi od dnia złożenia wniosku o emeryturę i spełnienia wszystkich niezbędnych warunków do miesiąca, w którym zmarł. Niezrealizowane świadczenie ZUS może wypłacić członkom rodziny Pana Janusza, jeśli złożą w tej sprawie wniosek.

Również w przypadku, gdy osoba, która ma ustalone prawo do świadczenia i która złożyła wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury lub renty, a przed załatwieniem tego wniosku przez ZUS zmarła – należność przysługująca zmarłemu może być wypłacona w ramach niezrealizowanych świadczeń.

Kto może się starać o wypłatę niezrealizowanego świadczenia

Prawo do niezrealizowanych świadczeń mają:

• w pierwszej kolejności – mąż, żona lub dzieci zmarłego, jeśli prowadziły z nim wspólne gospodarstwo domowe,

Przykład 2

Pani Anna, emerytka, mieszkała z dorosłą córką. Kobieta zmarła w styczniu i dlatego nie pobrała emerytury za styczeń. Jej córka jest uprawniona do pobrania – jako niezrealizowanego świadczenia – emerytury matki za styczeń. ZUS wypłaci je, pod warunkiem, że córka pani Anny złoży w tej sprawie wniosek.

• w drugiej kolejności – małżonkowie i dzieci, z którymi zmarły nie prowadził gospodarstwa domowego (w razie braku małżonka, dzieci, z którymi zmarła osoba prowadziła wspólne gospodarstwo domowe).

Przykład 3

Pani Jolanta, emerytka, była wdową i mieszkała sama. Jej dzieci mają własne rodziny i mieszkają osobno. Pani Jolanta zmarła we wrześniu i nie pobrała emerytury za ten miesiąc. Jej dzieci są uprawnione do pobrania – jako niezrealizowanego świadczenia –- emerytury pani Jolanty za wrzesień, chociaż nie mieszkały z nią. ZUS wypłaci je, pod warunkiem, że dzieci pani Jolanty złożą w tej sprawie wniosek.

Ważne! Jeśli o wypłatę świadczenia występuje więcej niż jedna osoba, np. dwoje dzieci, ZUS dzieli należną im kwotę na równe części.

• w trzeciej kolejności – inni członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej lub ci, na których utrzymaniu pozostawała osoba zmarła, w razie braku wymienionych wyżej małżonka i dzieci.

Jakie dokumenty trzeba złożyć

Aby otrzymać niezrealizowane świadczenie, do ZUS należy złożyć:

• wniosek o niezrealizowane świadczenie (wniosek ENS),
• odpis aktu zgonu (jeśli nie został złożony wcześniej np. wraz z wnioskiem o zasiłek pogrzebowy),
• w przypadku małżonka: odpis aktu małżeństwa,
• w przypadku dzieci: odpis aktu urodzenia,
• oświadczenie lub inne dowody, które potwierdzają, że dana osoba prowadziła wspólne gospodarstwo domowe ze zmarłym lub przyczynia się do jego utrzymania.

Kiedy złożyć dokumenty

Aby uzyskać niezrealizowane świadczenie, wniosek trzeba złożyć w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której przysługiwały świadczenia.

Ważne! Po 12 miesiącach roszczenia o wypłatę niezrealizowanych świadczeń wygasają, chyba że wcześniej złożony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie postępowania w tej sprawie.

Decyzję w sprawie niezrealizowanego świadczenia ZUS wydaje w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.

Podatek od niezrealizowanego świadczenia

Ze świadczenia ZUS potrąci podatek i odprowadzi do właściwego urzędu skarbowego. Po zakończeniu roku prześle informację o dochodach (PIT-11). Na jej podstawie wnioskujący rozliczy się z podatku za niezrealizowane świadczenie.

Podstawa prawna:

Art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291, z późn. zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412)

Źródło: ZUS, oprac. B.O.