Z dniem 20 listopada 2021 roku wchodzą w życie zmiany w przepisach wykonawczych w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp), wynikające z konieczności wdrożenia regulacji prawa unijnego.

Akt prawny objęty zmianami oraz regulacje podlegające wdrożeniu

Zmianami objęto przepisy rozp. MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. poz. 1650, z późn. zm.), zwanego dalej „rozp. w sprawie bhp”.

Z kolei aktem prawa unijnego, który podlega wdrożeniu jest dyrektywa Komisji (UE) 2019/1832 z dnia 24 października 2019 roku zmieniająca załączniki I, II i III do dyrektywy Rady 89/656/EWG w odniesieniu do dostosowań o charakterze czysto technicznym (Dz. Urz. UE L 279 z 31.10.2019, str. 35), dalej określana mianem „dyrektywy 2019/1832”.

Regulacje nowelizujące zawarto natomiast w rozp. MRiPS z dnia 4 listopada 2021 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. poz. 2088).

Ogólny charakter wprowadzonych rozwiązań

Projekt nowelizacji został opracowany w związku z koniecznością wdrożenia, w ramach krajowego prawa, postanowień dyrektywy 2019/1832. Termin wejście w życie, czyli 20 listopada 2021 r., również nie jest przypadkowy, bowiem właśnie ta data została wskazana jako ostateczna w celu transpozycji wspomnianej dyrektywy.

Załączniki dyrektywy 2019/1832 obejmują instrukcje mające na celu ułatwienie pracodawcom w doborze środków ochrony indywidualnej, z uwzględnieniem zagrożeń występujących w miejscu pracy oraz rodzaju prowadzonej działalności i gałęzi gospodarki.

Dyrektywa 2019/1832 zmienia podejście do środków ochrony indywidualnej – punktem wyjścia dla analizy zmierzającej do właściwego doboru tych środków są zagrożenia w miejscu (stanowisku) pracy. W dotychczasowym podejściu nacisk był położony na rodzaje środków ochrony indywidualnej.

Wytyczne zawarte w załącznikach do dyrektywy 2019/1832 stanowią treść nowelizacji do rozp. w sprawie bhp, przy czym zachowano dotychczasową formę aktu wykonawczego oraz funkcjonującego w krajowych przepisach systemu oceny ryzyka zawodowego i doboru środków ochrony indywidualnej.

W ramach zmian doprecyzowano i uaktualniono ponadto niektóre zapisy rozp. w sprawie bhp.

Zmiany w załącznikach do rozp. w sprawie bhp

W drodze rozp. nowelizującego całkowicie zmieniono załącznik nr 2 do rozp. w sprawie bhp, zatytułowany „Szczegółowe zasady stosowania środków ochrony indywidualnej” (nowe brzmienie stanowi treść załącznika do rozp. z dnia 4 listopada 2021 r.).

W załączniku tym zostały uwzględnione wskazówki dotyczące doboru środków ochrony indywidualnej określone w dyrektywie 2019/1832.

W tabeli 3 tego załącznika ujęto aktualny katalog rodzajów środków ochrony indywidualnej. Należy podkreślić, że katalog ten nie ma charakteru zamkniętego.

W załączniku nr 3 do rozp. w sprawie bhp, określającym wymagania dla pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych, nowe brzmienie otrzymał § 43 ust. 3. Przepis ten stanowi obecnie, iż w zakładzie pracy, w którym odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej stosowane przez pracowników są narażone na zanieczyszczenie substancjami stwarzającymi zagrożenie lub mieszaninami stwarzającymi zagrożenie, należy stosować urządzenia służące do neutralizacji tych substancji lub mieszanin.

Pozostałe zmiany w rozp. w sprawie bhp

Jak już wcześniej wspomniano, pozostałe zmiany w przepisach rozp. w sprawie bhp mają aktualizacyjny i precyzujący charakter.

W § 2 rozp. w sprawie bhp zawierającym objaśnienia używanych definicji dodano pkt 21, w którym wskazano, co należy rozumieć przez wyrażenie „substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie”. Przez te substancje i mieszaniny rozumie się substancje albo mieszaniny, o których mowa w art. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, str. 1).

Zmianie uległ także § 38 ust. 3 określający przypadki, gdy recyrkulacja powietrza nie powinna być stosowana – dotyczy to pomieszczeń pracy, w których występują szkodliwe czynniki biologiczne, czynniki chemiczne stwarzające zagrożenia określone w przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych, materiały wydzielające nieprzyjemne lub uciążliwe zapachy albo w których jest możliwe nagłe zwiększenie stężenia substancji chemicznych stwarzających zagrożenie, a także w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

Kolejna modyfikacja odnosi się do § 39a ust. 1 dotyczącego oceny ryzyka zawodowego. Według nowego brzmienia tego zapisu, pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i mieszanin chemicznych, materiałów zawierających czynniki biologiczne, rakotwórcze lub mutagenne oraz przy zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.

Doprecyzowano także przepis § 41 ust. 2, który określa wymogi dotyczące instrukcji bhp, jakie pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom – wspomniane instrukcje powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem substancji stwarzających zagrożenie lub mieszanin stwarzających zagrożenie powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i mieszanin.

Zgodnie z nowym brzmieniem § 43 ust. 1, jeżeli w pomieszczeniu pracy, w którym jest zatrudniona jedna osoba, mogą w sytuacji awaryjnej wystąpić zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników, w szczególności zagrożenia: pożarowe, wybuchowe, porażenia prądem elektrycznym, wydzielanie się gazów lub par substancji sklasyfikowanych jako stwarzające zagrożenie – pracodawca wprowadza obowiązek meldowania się tej osoby w ustalony sposób w oznaczonych porach.

Zmiany mające na celu uaktualnienie treści przepisów, nie wpływające jednak na  merytoryczną zawartość konkretnej regulacji, zostały dokonane w § 44 ust. 1 pkt 1, § 46 ust. 3, § 63 ust. 2 oraz § 70 ust. 2 rozp. w sprawie bhp.

Korekcie poddano § 91 omawianego aktu prawnego – w skorygowanym brzmieniu przepis ten stanowi, iż materiałami niebezpiecznymi w rozumieniu rozporządzenia są w szczególności substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie oraz materiały zawierające szkodliwe czynniki biologiczne zakwalifikowane do 3. lub 4. grupy zagrożenia zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 222(1) § 3 ustawy – Kodeks pracy.

Modyfikacja precyzująca – odsyłająca do innych przepisów wydanych na podstawie Kodeksu pracy – dotyczy § 101 ust. 3. W myśl aktualnej treści tego unormowania – wykaz substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników i procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, sposób ich rejestrowania oraz szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez te substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne są określone w przepisach wydanych na podstawie art. 222 § 3 ustawy – Kodeks pracy.