Od 1 marca podwyższone zostaną emerytury i renty, w tym także wypadkowe, oraz dodatki do tych świadczeń. W tym roku waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych jest przeprowadzana na nieco innych zasadach niż dotychczas. Zmodyfikowany mechanizm waloryzacji przewiduje zachowanie dotychczasowej reguły procentowego podwyższania świadczeń, z jednoczesnym ustanowieniem progu minimalnego wzrostu świadczenia o kwotę 36 zł. Kto otrzyma wyższe świadczenie? Jakich podwyżek mogą spodziewać się emeryci i renciści? Jak ustalany jest wskaźnik waloryzacji? Ile wynoszą kwoty maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent? 

 

Waloryzacja kwotowo-procentowa

Emerytury i renty są waloryzowane corocznie od dnia 01.03. Waloryzacja to mechanizm zwiększania nominalnej wysokości świadczeń emerytalno-rentowych z powodu utraty ich realnej wartości wynikającej głównie z inflacji. Zasady przeprowadzania waloryzacji uregulowane zostały w przepisach art. 88–90 i 93 ustawy z dn. 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1440, ze zm.), zwanej dalej „ustawą o FUS”.

Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji – obejmuje emerytury i renty przyznane przed jej terminem, czyli przed dniem 01.03.2015 r. (art. 88 ust. 2 i 4 ustawy o FUS).

Stosowanie zasad waloryzacji procentowej powoduje podwyższenie świadczeń o ten sam procent dla wszystkich świadczeniobiorców. W celu zapewnienia poprawy sytuacji emerytów i rencistów z niższymi świadczeniami, dla których kwota podwyższenia jest tym samym niższa, w 2015 roku zdecydowano się na jednorazową zmianę reguł waloryzacji, polegającą na połączeniu zasady procentowej z wprowadzeniem minimalnej kwoty podwyżki (36 zł). Wszystkie świadczenia poniżej 3333,33 zł miesięcznie będą podwyższone w większym stopniu niż gdyby przeprowadzono waloryzację według dotychczas obowiązujących zasad (waloryzacja procentowa).

Zgodnie z ustawą z dnia 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1682) w 2015 roku waloryzacja polega na podwyższeniu kwoty świadczenia, w wysokości przysługującej w dniu 28 lutego 2015 r., wskaźnikiem waloryzacji wynoszącym 100,68%, przy czym podwyżka nie może być niższa niż:

• 36 zł – w przypadku emerytur, emerytur pomostowych, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, świadczeń i zasiłków przedemerytalnych oraz rent,
• 27 zł – w przypadku rent z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
• 18 zł –w przypadku emerytury częściowej.

 

Jak ustalany jest wskaźnik waloryzacji?

Wskaźnik waloryzacji, stosownie do art. 89 ust. 1 ustawy o FUS, równy jest średniorocznemu wskaźnikowi wzrostu cen, powiększonemu o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnych płac w gospodarce.

Wskaźnik wzrostu cen jest natomiast ustalany według trybu określonego w art. 89 ust. 2 ustawy o FUS – uwzględnia on:

• wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem lub
• wzrost cen towarów i usług dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów – jeżeli jest on wyższy niż wskaźnik wzrostu ogółem.

Zgodnie z komunikatem MPiPS z dn. 11.02.2015 r., opublikowanym w M.P. z 2015 r. pod poz. 176, tegoroczny wskaźnik waloryzacji wynosi 100,68%.

Jest on w tym roku wyjątkowo niski z uwagi na niską inflację. Rząd szacował, że świadczenia emerytalno-rentowe wzrosną o 101,08%, co w przypadku najniższych emerytur i rent dałoby podwyżkę o zaledwie 9 zł. Rzeczywisty wskaźnik waloryzacji okazał się natomiast jeszcze niższy (100,68%) – gdyby więc waloryzacja była przeprowadzana  na podstawie dotychczas obowiązujących zasad, zagwarantowałaby jedynie groszowe podwyżki.

Nowy sposób waloryzacji, czyli waloryzacja kwotowo-procentowa, zapewni osobom pobierającym najniższe emerytury wzrost świadczeń o co najmniej 36 zł – podwyżka dla tej grupy uprawnionych wyniesie zatem 4,26 proc. Na zmianie zasad waloryzacji świadczeń zyska blisko 92 proc. emerytów i rencistów.

 

Kto otrzyma wyższe świadczenie?

Marcowa podwyżka świadczeń obejmie:

• emerytów,
• osoby otrzymujące rentę:
• z tytułu niezdolności do pracy,
• rodzinną,
• socjalną,
• osoby otrzymujące zasiłki i świadczenia przedemerytalne,
• osoby otrzymujące emerytury i renty z KRUS.

Aby otrzymać wyższą emeryturę (rentę), osoba uprawniona nie musi składać wniosku – świadczenia zostaną zwaloryzowane automatycznie przez ZUS (art. 93 ustawy o FUS). Zmiana wysokości emerytur i rent w ramach waloryzacji następuje bowiem z urzędu.

ZUS powiadomi osoby uprawnione o podwyżce świadczeń – w informacji Zakładu powinny być zawarte następujące dane:

• kwota świadczenia (brutto) – przeliczona po 01.03.2015 r.,
• wskaźnik waloryzacji,
• obowiązkowe odliczenia od świadczenia pobierane przez ZUS (składka zdrowotna i zaliczka na podatek dochodowy),
• nowa kwota świadczenia netto.

 

Ile wyniosą najniższe świadczenia?

Na skutek waloryzacji emerytur i rent podwyższeniu uległy najniższe świadczenia wypłacane przez ZUS. Kwoty obowiązujące przed i po marcowej waloryzacji przedstawiamy w tabeli:

 

 

Najniższe renty wypadkowe – zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dn. 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t. jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322, ze zm.) – również podlegają waloryzacji. Zasady tej waloryzacji, w tym ustalanie wskaźnika używanego do podwyższenia świadczeń, są analogiczne do określonych w ustawie o FUS. Najniższe renty wypadkowe od marca br. wynoszą:

 

Najniższe świadczenia zostaną po 01.03.2015 r. automatycznie podwyższone przez ZUS.
 

W związku z waloryzacją od dn. 01.03.2015 r. podwyższone zostaną również inne świadczenia, mianowicie:

• renty rodzinne,
• renty socjalne,
• zasiłki i świadczenia emerytalne.

Osobom uprawnionym do renty rodzinnej (wymienionym w art. 65–72 ustawy o FUS) ZUS wypłaca:

• 85% świadczenia (emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy), które przysługiwałoby zmarłemu – dla 1 osoby uprawnionej,
• 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu – dla 2 osób uprawnionych,
• 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu – dla 3 lub więcej osób uprawnionych.

Renta socjalna wypłacana jest na podstawie ustawy z dn. 27.06.2003 r. o rencie socjalnej ( t. jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 982, ze zm.) osobom wskazanym w art. 2. Wysokość renty – określona w art. 6 cyt. ustawy – wynosi 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS. Do lutego br. była to kwota 709,34 zł, po podwyżce uprawnionym wypłacana będzie renta w wysokości 739,58 zł.

Na analogicznych zasadach waloryzowane są kwoty świadczeń (i zasiłków) przedemerytalnych. Odnośna dyspozycja zawarta została w art. 3 ust. 2 ustawy z dn. 30.04.2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (t. jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 170).

Świadczenie przedemerytalne wynoszące obecnie 991,39 zł miesięcznie zostanie podwyższone od marca 2015 r. do kwoty 1027,39 zł.

Wzrost dodatków do emerytur i rent

Kwotowo-procentowa podwyżka nie obejmuje dodatków do emerytur i rent. Obowiązujące dotychczas kwoty zostaną od 1 marca przemnożone przez wskaźnik waloryzacji, który wynosi 100,68%. Niestety z uwagi na tak niski wskaźnik tegoroczne podwyżki będą tylko symboliczne. Obowiązek ponownego przeliczenia dodatków wynika z dyspozycji zawartych w przepisach:

• art. 75 ust. 3 ustawy o FUS – dotyczy dodatku pielęgnacyjnego (w tym dodatku pielęgnacyjnego dla inwalidów wojennych, o którym mowa w art. 12 ustawy z dn. 29.05.1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin – t. jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 101, poz. 648),
• art. 76 ust. 3 ustawy o FUS – dotyczy dodatku dla sierot zupełnych,
• art. 15 ust. 5 ustawy z dn. 24.01.1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych okresu powojennego (t. jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 1206) – dotyczy dodatku kombatanckiego oraz kompensacyjnego (który wynosi 15% dodatku kombatanckiego – art. 20 ust. 2 pkt 2 cyt. ustawy),
• art. 90 ust. 4 ustawy z dn. 26.01.1982 r. – Karta Nauczyciela (t. jedn. Dz.U.  z 2014 r. poz. 191) – dotyczy dodatku za tajne nauczanie.

Wysokość wspomnianych wyżej dodatków przed i po waloryzacji przedstawiono w poniższej tabeli:

 

Waloryzacji podlegają również specjalne świadczenia wypłacane kombatantom przez ZUS. Nowe kwoty świadczeń przedstawiamy w tabeli:

 

*    w zależności od liczby pełnych miesięcy trwania pracy

 

Kwoty maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent

Niektóre osoby pobierające emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę rodzinną i osiągające przychody z tytułu wykonywania dodatkowej pracy podlegają regułom tzw. zawieszalności. 

Jeżeli emeryt lub rencista osiągnie przychód przekraczający 130% przeciętnego wynagrodzenia, wypłacane mu świadczenie zostaje zawieszone przez ZUS. Jeżeli natomiast przychód mieści się w granicach od 70 do 130% średniej pensji – świadczenie jest zmniejszane o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia (ustalaną przy kolejnych waloryzacjach).

W związku z waloryzacją świadczeń emerytalno-rentowych zmianie ulegają kwoty maksymalnego zmniejszenia. Od dnia 01.03.2015 r. kwoty te zostaną zwiększone w oparciu o wskaźnik waloryzacji i wyniosą:

• 561,70 zł – dla emerytur lub rent z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• 421,31 zł – dla rent z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
• 477,47 zł – dla rent rodzinnych, do których uprawniona jest jedna osoba.

Podane wyżej kwoty maksymalnych zmniejszeń będą obowiązywać aż do następnej waloryzacji, czyli do dnia 29.02.2016 r. – w przeciwieństwie do kwot granicznych przychodu emerytów i rencistów, które to zmieniają się co kwartał.

W wyniku waloryzacji zmieniają się także kwoty przychodu powodujące zawieszenie świadczenia przedemerytalnego. Miesięczne kwoty przychodu wpływające na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń i zasiłków przedemerytalnych w okresie od 01.03.2015 r. do 29.02.2016 r. zostały ogłoszone w komunikacie Prezesa ZUS opublikowanym w Monitorze Polskim pod poz. 212 i wynoszą odpowiednio:

• dopuszczalna miesięczna kwota przychodu, stanowiąca 25% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2014 r., ogłoszonego do celów emerytalnych (powodująca zmniejszenie świadczenia) – 945,90 zł,
• graniczna miesięczna kwota przychodu, stanowiąca 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2014 r., ogłoszonego do celów emerytalnych (powodująca zawieszenie świadczenia) – 2648,50 zł.

Na podstawie wartości kwot miesięcznych można ustalić również roczne progi dochodowe powodujące zmniejszenie bądź zawieszenie świadczenia przedemerytalnego. Wartości te służą do korekty rozliczeń dokonywanej przez ZUS po zakończeniu roku kalendarzowego.

Dopuszczalna roczna kwota przychodu od 01.03.2015 r. wynosi 11 350,80 zł, zaś graniczna roczna kwota przychodu – 31 782,00 zł.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 5 ust. 4 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych nadanym nowelizacją dnia 23 października 2014 r. w przypadku gdy w wyniku zmniejszenia kwota świadczenia przedemerytalnego byłaby niższa niż 513,70 zł, świadczenie przedemerytalne wynosi 513,70 zł, z zastrzeżeniem, że jeżeli kwota przychodu przekracza graniczną kwotę przychodu, świadczenie przedemerytalne ulega zawieszeniu.

B. Opar