Z dniem 01.09.2013 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 983), wprowadzająca zmiany w zakresie objęcia rodziców ubezpieczeniem społecznym podczas urlopu wychowawczego. Osoby nieubezpieczone, przedsiębiorcy i rolnicy mogą korzystać z urlopów wychowawczych na takich samych zasadach, jak pracownicy. Nowe przepisy mają szczególne znaczenie dla kobiet, które ze względu na przerwę w karierze zawodowej związaną z macierzyństwem, otrzymują na ogół niższe emerytury niż mężczyźni.

Składki emerytalno-rentowe sfinansuje budżet państwa

Nowelizacja rozszerza krąg osób, za które budżet państwa będzie opłacał składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w związku z opieką nad dzieckiem. Dotychczas składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie przerwy w aktywności zawodowej wynikającej z opieki nad dzieckiem były opłacane z budżetu państwa wyłącznie za osoby przebywające na urlopie wychowawczym. Ponieważ prawo do tego urlopu przysługiwało niemal jedynie osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, składki te nie były opłacane m.in. za zleceniobiorców oraz przedsiębiorców, którzy z powodu opieki nad dzieckiem zaprzestali prowadzenia działalności.

Teraz budżet państwa będzie opłacał składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne wszystkim rodzicom, bez względu na formę zatrudnienia. Nowe przepisy obejmą zatrudnionych na umowę zlecenia, prowadzących firmy, a także osoby dotąd nieubezpieczone (w tym przypadku będą opłacane jedynie składki na ubezpieczenie emerytalne) i osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Ustawa wprowadza definicję osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem. Przyjęto, że jest to osoba fizyczna sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem własnym lub swojego małżonka, lub dzieckiem przysposobionym, przez okres do 3 lat – nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 5 roku życia, a w przypadku dziecka niepełnosprawnego, wymagającego osobistej opieki tej osoby, przez okres do 6 lat – nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.

Dwie podstawy wymiaru składek dla osób rezygnujących z pracy zarobkowej 

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym będzie ustalana nie jak dotychczas na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, ale w oparciu o prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne.

Poprzez zmianę ust. 5b i dodanie ust. 5d do art. 18 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) nowelizacja wprowadza różne podstawy wymiaru składek dla osób rezygnujących z pracy zarobkowej w związku z opieką nad dzieckiem:

• dla osób mających co najmniej 6-miesięczny staż ubezpieczeniowy bezpośrednio przed skorzystaniem z możliwości ubezpieczenia w związku z opieką nad dzieckiem będzie to, co do zasady, kwota stanowiąca 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia,
• dla osób bez stażu ubezpieczeniowego, bezrobotnych oraz ze stażem krótszym niż półroczny – 75 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W przypadku osób, które mają co najmniej półroczny staż ubezpieczeniowy, budżet będzie finansował składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne. Natomiast w przypadku osób dotychczas nieubezpieczonych, bądź tych, których staż ubezpieczeniowy jest krótszy niż sześć miesięcy, budżet będzie finansował tylko składki na ubezpieczenia emerytalne.

Składki także dla rolników

Nowelizacja zawiera regulacje dotyczące objęcia ubezpieczeniem społecznym finansowanym ze środków publicznych osób wychowujących dzieci i ubezpieczonych w systemie rolniczym.

W ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, z późn. zm.) dodano art. 16a-16d, w których wskazano, że za rolnika lub domownika podlegającego ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, w okresie przerwy w prowadzeniu działalności rolniczej albo wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, w związku z osobistym sprawowaniem opieki nad dzieckiem w wieku odpowiednio do lat 5 lub 18, i w okresie do 3 i odpowiednio 6 lat składkę na to ubezpieczenie finansuje Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Składka miesięczna za te osoby ma wynosić 10% emerytury podstawowej. 

Jednocześnie z uwagi na specyfikę pracy w rolnictwie odstąpiono od wymogu zaniechania wykonywania pracy i wskazano, że w okresie sprawowania opieki nad dzieckiem rolnik albo domownik może prowadzić działalność rolniczą lub pracować w gospodarstwie rolnym w zakresie, który nie koliduje z jej osobistym sprawowaniem. Wówczas podlega także ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu i z tego tytułu opłaca składkę na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie na zasadach i w wysokości określonej w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników. W przypadku rolników prowadzących pozarolniczą działalność warunkiem finansowania składek przez KRUS jest zaprzestanie lub zawieszenie prowadzenia tej działalności w okresie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Ustawa przyjmuje również rozwiązania dla rolników i ich domowników, członków rodziny, oraz osoby bliskiej rolnikowi, które do tej pory nie podlegały ubezpieczeniu społecznemu rolników albo nie spełniały warunków do podlegania temu ubezpieczeniu, sprawujących osobistą opiekę nad dzieckiem, na zasadach i w okresach określonych dla ubezpieczonych. Osoby te mogą zgłosić wniosek do KRUS o objęcie ubezpieczeniem emerytalno-rentowym w tym okresie.

Nowelizacja modyfikuje ponadto zakres prawa do zasiłku macierzyńskiego przysługującego rolnikom w związku z przysposobieniem dziecka. Przepisy będą w tym przypadku analogiczne do unormowań przyjętych dla osób podlegających ubezpieczeniom w systemie powszechnym.

Zmiany w innych ustawach będące następstwem zmian w ustawie o s.u.s.

W ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2013 r. poz. 672 i 675) wprowadzono przepis dotyczący możliwości zawieszenia prowadzenia pozarolniczej działalności przez przedsiębiorcę niezatrudniającego pracowników na okres do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 5 roku życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki osoby prowadzącej działalność, przez okres do 6 lat nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.

W ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.) uzupełniono przepisy dotyczące utraty dochodu w związku z zaprzestaniem wykonywania pozarolniczej działalności, dopisując, że za utratę dochodu należy rozumieć też utratę dochodu spowodowaną zarówno wyrejestrowaniem pozarolniczej działalności gospodarczej, jak i jej zawieszeniem w związku z opieką nad dzieckiem. Analogicznie zmieniono przepisy dotyczące uzyskania dochodu.

Regulacje wprowadzane w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) dotyczą zasad podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresie wykonywania opieki nad dzieckiem.

B. Opar
Źródło: www.rcl.gov.pl