Czy, gdy pracownik zwraca się do pracodawcy z prośbą o skierowanie na badania przed upływem terminu badań okresowych (np. w przypadku pogorszenia wzroku) a lekarz w wyniku przeprowadzonego badania wskażę potrzebę ich stosowania lub wymiany dotychczas stosowanych okularów na inne, to czy koszty badań oraz refundacja za okulary stanowią przychód pracownika, który należy opodatkować podatkiem dochodowym?

 

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 04 kwietnia 2013 r. (data wpływu do tut. Biura – 11 kwietnia 2013 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania kosztów badań lekarskich oraz refundacji kosztów zakupu okularów korygujących wzrok dla pracowników – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 11 kwietnia 2013 r. wpłynął do tut. Biura ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania kosztów badań lekarskich oraz refundacji kosztów zakupu okularów korygujących wzrok dla pracowników

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca – Wojewódzki Urząd Pracy (WUP) w dniu 22 października 2012 r. wprowadził zarządzenie w sprawie zasad zwrotu kosztów za okulary korygujące wzrok. W zmianie do zarządzenia z dnia 22 listopada 2012 r. zawarto następujący zapis: „W szczególnie uzasadnionych przypadkach, w tym związanych z wadą wzroku lub warunkami wykonywania pracy, Dyrektor WUP na wniosek pracownika może skierować go na badania profilaktyczne w celu stwierdzenia potrzeby stosowania okularów korygujących lub soczewek kontaktowych podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego”. Wynika z niego, iż pracownicy mający aktualne badania lekarskie, jeśli stwierdzą iż pogorszył się u nich wzrok mogą zwrócić się do pracodawcy o skierowanie na badania profilaktyczne przed upływem wyznaczonego terminu. Zapis w zarządzeniu skonsultowano z pracownikiem zatrudnionym na stanowisku ds. BHP oraz radcami prawnymi, których zdaniem, jeśli pracownik zwraca się do pracodawcy z prośbą o skierowanie na profilaktyczne badania lekarskie przed upływem terminu wyznaczonego przez lekarza uprawnionego do tych badań – to takie badanie także przeprowadzone jest w ramach obowiązkowej profilaktycznej opieki zdrowotnej.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, przysługujące na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, jeżeli zasady ich przyznawania wynikają z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Natomiast § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, mówi, iż pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodnie z zaleceniem lekarza, jeśli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, wskażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Realizacja obowiązku przeprowadzenia badań profilaktycznych wymaga zastosowania art. 229 Kodeksu Pracy oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie Pracy, wydanego na podstawie art. 229 § 8 Kodeksu Pracy, jak również ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy. Pojęcie badań profilaktycznych jest zarezerwowane dla wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, o których mowa w art. 229 § 1, 2 i 5 KP oraz § 1 ust. l ww. rozporządzenia w sprawie badań profilaktycznych.

Zgodnie z treścią art. 229 KP § 2 pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. Ustawodawca nie dookreślił w ww. przepisie częstotliwości wykonywania tych badań. Zgodnie z panującymi poglądami doktryny „z rozporządzenia w sprawie badań profilaktycznych wynika, że zakres i częstotliwość badań profilaktycznych określają wskazówki metodyczne, stanowiące załącznik nr 1 do rozporządzenia (§ 2 ust. 1). Z treści rozporządzenia i wskazówek metodycznych wynika, że, co do zasady, częstotliwość badań okresowych ustala lekarz profilaktyk, biorąc pod uwagę rodzaj i warunki wykonywanej pracy oraz stan zdrowia pracownika. Należy jednak stwierdzić, że przed nadejściem terminu badania okresowego ustalonego przez lekarza, pracodawca ma zawsze prawo wystawić pracownikowi skierowanie na badanie profilaktyczne (okresowe), a pracownik ma obowiązek, zgodnie z art. 211 pkt 5 K.P., poddać się takiemu badaniu. Tezę tę potwierdził Sąd Najwyższy w jednym z ważniejszych wyroków dotyczących badań profilaktycznych, w którym zdefiniował pojęcie aktualnego orzeczenia lekarskiego w rozumieniu art. 229 § 4 K.P. Aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu tego przepisu jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika.” (komentarz do art. 229 K.P. autor Teresa Wyka, punkt 2.2 komentarza). Na potwierdzenie tezy zawartej w komentarzu jego autor przywołuje wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2002 r., I PK44/02.

Tak więc zgodnie z treścią art. 229 § 4 K.P pracodawca realizując swój obowiązek prewencji bezpośredniej ma obowiązek sprawdzenia czy nie nastąpiły okoliczności powodujące, że dotychczasowe orzeczenie lekarskie straciło aktualność. Uprawnione jest wtedy skierowanie pracownika na badania profilaktyczne (okresowe) mimo, iż nie upłynął jeszcze termin badania okresowego ustalonego przez lekarza. Jeżeli okaże się, że wynikiem takiego badania jest otrzymanie zaświadczenia o potrzebie stosowania okularów korekcyjnych do pracy przy obsłudze monitorów ekranowych, bowiem nastąpiło znaczne pogorszenie się wzroku, co może przykładowo prowadzić nawet do wystąpienia u pracownika choroby zawodowej, to jest to jak najbardziej przypadek, o którym mowa w ww. art. 21 ust.1 pkt l1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Do dnia dzisiejszego czterech pracowników, mających aktualne badania okresowe zwróciło się do pracodawcy o skierowanie na badania profilaktyczne. W wyniku przeprowadzonych badan pracownicy otrzymali zaświadczenia o potrzebie stosowania okularów korekcyjnych do pracy przy obsłudze monitorów ekranowych. Zrefundowano zakup okularów korekcyjnych, nie potrącając zaliczki na podatek dochodowy.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy, gdy pracownik zwraca się do pracodawcy z prośbą o skierowanie na badania przed upływem terminu badań okresowych (np. w przypadku pogorszenia wzroku) a lekarz w wyniku przeprowadzonego badania wskażę potrzebę ich stosowania lub wymiany dotychczas stosowanych okularów na inne, to czy koszty badań oraz refundacja za okulary stanowią przychód pracownika, który należy opodatkować podatkiem dochodowym?

W ocenie Wnioskodawcy powyższe wydatki ponoszone są w ramach ustawowego obowiązku nałożonego na pracodawcę i podlegają zwolnieniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego stwierdzam co następuje:

Stosownie do przepisu art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 tej ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14 – 15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, przysługujące na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, jeżeli zasady ich przyznawania wynikają z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.

Zgodnie z art. 2376 § 1 i 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.

Przepis art. 23715 § 1 i 2 ww. Kodeksu pracy wskazuje natomiast, iż Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określi, w drodze rozporządzenia, ogólnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące prac wykonywanych w różnych gałęziach pracy. Ministrowie właściwi dla określonych gałęzi pracy lub rodzajów prac w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej oraz Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określą, w drodze rozporządzenia, przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące tych gałęzi lub prac.

W rozpatrywanym przypadku należy odwołać się do przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973).

Z przepisu § 8 ust. 1 ww. rozporządzenia wynika, iż pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Zgodnie z § 8 ust. 2 ww. rozporządzenia pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Formę zapewnienia okularów korygujących wzrok określa pracodawca; istotne jest, aby pracownik został zaopatrzony w okulary zgodnie z zaleceniem lekarza.

Natomiast soczewki kontaktowe, niewątpliwie pełnią tę samą funkcję, co okulary korekcyjne, tzn. znoszą lub zmniejszają skutki wrodzonej lub nabytej wady wzroku, takiej jak nadwzroczność, krótkowzroczność, astygmatyzm (niezborność), czy starczowzroczność.

W świetle ww. uregulowań, jeżeli:

badania okulistyczne przeprowadzone w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę stosowania okularów korygujących wzrok podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego, co potwierdzi aktualne zaświadczenie lekarza medycyny pracy,
zakup udokumentowany jest fakturą; przy czym bez znaczenia jest, czy fakturę wystawiono na pracownika, czy na pracodawcę,
pracownicy stosownie do § 2 pkt 4 rozporządzenia użytkują monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy
to uzyskana przez pracownika kwota zwrotu kosztów za zakup okularów korygujących wzrok korzysta ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę używania okularów korygujących wzrok podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego, to kwota zwrotu kosztów za zakup okularów korygujących wzrok zwolniona jest z podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z treści wniosku wynika, że Wnioskodawca w dniu 22 października 2012 r. wprowadził zarządzenie w sprawie zasad zwrotu kosztów za okulary korygujące wzrok. W zmianie do zarządzenia z dnia 22 listopada 2012 r. zawarto następujący zapis: „W szczególnie uzasadnionych przypadkach, w tym związanych z wadą wzroku lub warunkami wykonywania pracy, Dyrektor WUP na wniosek pracownika może skierować go na badania profilaktyczne w celu stwierdzenia potrzeby stosowania okularów korygujących lub soczewek kontaktowych podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego”. Wynika z niego, iż pracownicy mający aktualne badania lekarskie, jeśli stwierdzą iż pogorszył się u nich wzrok mogą zwrócić się do pracodawcy o skierowanie na badania profilaktyczne przed upływem wyznaczonego terminu.

Zatem mając na uwadze stan faktyczny przedstawiony we wniosku oraz powołane wyżej przepisy prawa należy stwierdzić, że w analizowanym przypadku przeprowadzonych, u 4 pracowników, dodatkowych badań nie można uznać za badania okulistyczne przeprowadzone w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, bowiem pracownicy posiadali ważne badania lekarskie i sami zwrócili się z wnioskiem do pracodawcy o przeprowadzenie badań w jednostce medycyny pracy, z którą Wnioskodawca współpracuje.

Stosownie bowiem do art. 229 Kodeksu pracy oraz § 1 ust. 1 i § 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu opieki profilaktycznej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 ze zm.) badania profilaktyczne to: badania wstępne (przed podjęciem pracy), okresowe (co kilka lat w zależności od warunków pracy – termin wyznacza lekarz) i kontrolne (po okresie choroby trwającej dłużej niż 30 dni). Zatem nie można uznać, że koszty przeprowadzonych badań lekarskich na wniosek pracownika oraz kwota dotycząca refundacji kosztów zakupu okularów korygujących wzrok wynikają z obowiązujących w tym zakresie przepisów ww. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Zatem w analizowanej sprawie, nie negując prawa pracodawcy i pracownika do wystąpienia o skierowanie pracownika na badanie profilaktyczne w zakresie badania wzroku w okresie kiedy pracownik ten posiada ważne badania lekarskie (okresowe) stwierdzić należy, że koszty tych badań lekarskich oraz kwota refundacji kosztów zakupu okularów lub soczewek kontaktowych stanowi dodatkowe świadczenie na rzecz pracownika nie podlegające zwolnieniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jak bowiem wynika z przywołanych powyżej przepisów badania profilaktyczne zostały przez ustawodawcę jasno określone. Tym samym świadczenia tylko z nimi związane (z nich wynikające) mogą korzystać z ww. zwolnienia.

Wskazane we wniosku świadczenia stanowią więc przychód pracownika, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegający opodatkowaniu. Zgodnie bowiem z jego treścią za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Zatem od wartości ww. świadczenia jako przychodu pracownika ze stosunku pracy, Wnioskodawca – jako płatnik – powinien pobrać zaliczkę na podatek dochodowy.

Z uwagi na fakt, że przeprowadzonych badań nie można uznać za badania okulistyczne przeprowadzone w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, refundacja zakupu okularów lub soczewek kontaktowych nie podlega zwolnieniu, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i w związku z tym podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Tym samym Wnioskodawca jest zobowiązany jako płatnik do uwzględnienia tego faktu przy obliczaniu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe.

Jednocześnie, w odniesieniu do przywołanego przez Wnioskodawcę rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, tut. Organ informuje, że w świetle art. 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wyroki nie są źródłem powszechnie obowiązującego prawa i tym samym nie mogą być wiążące dla organu wydającego interpretację indywidualną. Abstrahując od powyższego – wskazane orzeczenie nie dotyczyło rozstrzygnięcia w zakresie będącym przedmiotem niniejszej interpretacji – wydanej w zakresie prawa podatkowego.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dn. 8 lipca 2013 r., sygn. IBPBII/1/415-409/13/MCZ